TIỂU RA MÁU Ở NGƯỜI CAO TUỔI

BS. TRẨN CHÁNH KHƯƠNG

            Tiểu ra máu là một biểu hiện không thường gặp trong cuộc sống hàng ngày. Tuy nhiên, ở người có tuổi trên 45, tiểu ra máu là triệu chứng khởi đầu của một chấn thương hoặc một bệnh ở thận - tiết niệu, đặc biệt là bệnh ung thư đang xảy đến trong cơ thể người bệnh.

1. Tiểu ra máu là gì?

            Tiểu ra máu là tình trạng có sự hiện diện bất thường của hồng cầu (thành phần của máu) trong nước tiểu.

2. Triệu chứng

            Ở người bình thường, nước tiểu có màu trắng trong, không có hồng cầu.

            - Khi trong nước tiểu có máu với số lượng nhiều, nước tiểu có màu hồng hoặc đỏ tươi, có thể dễ dàng nhận biết bằng mắt thường.

            - Khi trong nước tiểu chỉ có máu với số lượng ít: nước tiểu có màu nâu đậm (như màu nước trà đậm). Việc xác định phải nhờ que nhúng thử nước tiểu (dipstick) hoặc phải quan sát cặn lắng nước tiểu dưới kính hiển vi trong phòng xét nghiệm.

3. Một số nguyên nhân bệnh có thể gây nên tiểu ra máu

            - Chấn thương vùng thận, cơ quan tiết niệu.

            - Do thuốc đang sử dụng như Rifamicin, Cyclophosphamid...

            - Do một số bệnh về máu như Thalassemia...

            - Do sỏi thận, sỏi bọng đái.

            - Do bệnh nhiễm khuẩn tiết niệu như: viêm cầu thận, viêm bọng đái,            thận đa nang.

            - Do bệnh ung thư: ung thư thận, ung thư bọng đái, ung thư tiền liệt            tuyến.

4. Khi phát hiện tiểu ra máu, người cao tuổi cần phải làm gì?

            - Ghi nhớ chấn thương vùng thận - tiết niệu khoảng gần đây nếu có.

            - Ngưng ngay các thuốc đang dùng.

            - Ghi nhận các triệu chứng đi kèm nếu có như: sốt, sụt cân, đau tức            hông bụng, tiểu gắt hay tiểu lắt nhắt nhiều lần...

            - Đến khám bệnh ngay tại một cơ sở y tế. Tùy tình hình cụ thể, các              bác sĩ sẽ cho thực hiện thêm một số kỹ thuật, xét nghiệm cần thiết như: siêu âm, chụp x-quang, nội soi, chụp CT scan, thử các dấu hiệu sinh học bướu, máu, nước tiểu... để xác định bệnh và có kế hoạch điều trị.

5. Tiểu ra máu là triệu chứng báo động ung thư thận - tiết niệu ở người cao tuổi, nhất là trong các tình huống sau:

            - Tiểu ra máu tái đi tái lại nhiều lần.

            - Có kèm các dấu chứng khác như: sốt kéo dài, sụt cân, đau tức hông          bụng, có u trong bụng, hay tiểu gắt, tiểu khó.

            - Đã dùng thử thuốc kháng sinh khoảng 1 - 2 tuần mà không có kết quả.

6. Một số bệnh ung thư thường khởi đầu tiểu ra máu ở người cao tuổi

            r a. Ung thư thận: Thường gặp ở đàn ông hơn 50 tuổi và trên 90% là dạng Carcinôm tế bào thận (Renal cell Carcinoma). Ung thư thận thường thấy ở cực trên của thận, có khuynh hướng xâm lấn vỏ bao thận, đến các hạch rốn thận. Ở giai đoạn trễ, hay có di căn đến phổi.

w Triệu chứng: Tiểu ra máu, đau thắt lưng, u bụng, sốt, sụt cân, mệt mỏi... Về sau, người bệnh thấy ho nhiều, đau ngực, khó thở (do di căn phổi).

w Chẩn đoán: Nhờ siêu âm, chụp bộ niệu có cản quang, chụp CT scan bụng...

w Điều trị: Mổ cắt thận và nạo lấy hạch rốn thận là phương pháp điều trị chính và có kết quả tốt nhất nếu bệnh còn ở giai đoạn sớm, khu trú tại chỗ. Nếu bệnh đã lan rộng hoặc có di căn xa, cần phải điều trị bổ túc với hóa trị hay nội tiết (chỉ có 15% có đáp ứng với thuốc).

w Kết quả: Có 65% các trường hợp ung thư thận giai đoạn sớm sống thêm trên 5 năm sau mổ cắt thận.

            r b. Ung thư bọng đái: Gặp ở đàn ông trên 45 tuổi, có hút thuốc lá lâu ngày, có thời gian tiếp xúc với cao su, hóa chất nhuộm (Anilin), các hợp chất Amin thơm... 90% các trường hợp ung thư bọng đái là Carcinôm tế bào chuyển tiếp (Transitional cell Carcinoma).

w Triệu chứng: Tiểu ra máu đi kèm các triệu chứng đường tiểu như: tiểu gắt, tiểu khó hoặc không tiểu được, tiểu nhiều lần lắt nhắt...

Chẩn đoán: Nhờ siêu âm, chụp bọng đái có cản quang, CT scan vùng chậu, nhất là nội soi bọng đái và sinh thiết khối u.

w Điều trị: Nếu khối u nông, còn khu trú ở lớp niêm mạc: cắt đốt khối u qua ngả niệu đạo và bơm thuốc hóa trị vào bọng đái. Khi tổn thương ung thư sâu, ăn lan qua lớp cơ: cắt bỏ một phần bọng đái hay cắt bỏ toàn phần bọng đái. Sau đó cần phải điều trị bổ túc bằng xạ trị và hóa trị.

w Kết quả: Tỷ lệ sống 5 năm ở những bệnh nhân có ung thư bọng đái xâm lấn lớp cơ: không quá 50%. Những trường hợp ung thư lan rộng có xâm lấn vách chậu và hạch chung quanh: thời gian sống thêm trung bình là 6 - 12 tháng.

            r c. Ung thư tiền liệt tuyến: Là dạng ung thư rất phổ biến ở đàn ông trên 65 tuổi ở các nước phương tây, chiếm tỷ lệ 2 - 3% tổng số người cao tuổi. Hơn 90% ung thư tiền liệt tuyến thuộc loại Carcinôm tuyến. Căn nguyên bệnh chưa rõ, nhưng y học đã nhận biết: ung thư tiền liệt tuyến chịu ảnh hưởng bởi lượng nội tiết tố nam Andrôgen trong cơ thể người bệnh.

w Bệnh học: Đa số ung thư có dạng một nốt cứng ở thùy sau của tiền liệt tuyến, phát triển dần xâm lấn vỏ bao, về sau xâm lấn chèn ép các cơ quan chung quanh như: niệu quản, bọng đái, trực tràng. Di căn xương (chậu, xương sống...) là bệnh cảnh cuối cùng của ung thư tiền liệt tuyến làm người bệnh đau nhức nhiều, không đi lại được rất khổ sở...

w Triệu chứng: Khởi đầu bệnh diễn tiến âm thầm, không có triệu chứng, đôi khi, người bệnh có cảm giác tiểu khó, tiểu nhiều lần hoặc bí tiểu, tiểu có máu... Về sau, tiểu có máu hay bí tiểu liên tục. Người bệnh kêu đau nhức xương chậu, đau lưng ngày càng nhiều không thể đi lại được, hoặc gãy xương đùi sau một va chạm té ngã nhẹ (gãy xương bệnh lý).

w Chẩn đoán: Thăm khám tiền liệt tuyến qua ngả trực tràng, siêu âm và chọc dò sinh thiết khối u để xác định mô bệnh học. Ngoài ra, kỹ thuật chụp xạ hình xương, xét nghiệm định lượng PSA (kháng thể chuyên biệt tiền liệt tuyến), Phosphataz acid... cũng có giá trị chẩn đoán và đánh giá mức độ tiến triển của ung thư tiền liệt tuyến.

w Điều trị: Phẫu thuật cắt bỏ tiền liệt tuyến được xem là phương pháp chữa trị có kết quả tốt nhất khi tổn thương ung thư còn nhỏ và khu trú. Xạ trị cũng kết quả tương tự nếu người bệnh không thể chịu đựng cuộc mổ. Khi bệnh đã lan rộng hay có di căn xương, nội tiết là điều trị chủ yếu. Có khoảng 85% các trường hợp, bệnh nhân đáp ứng với nội tiết liệu pháp: cảm giác dễ chịu, không đau nhức xương, đi tiểu dễ hơn... Tuy nhiên chỉ có dưới 20% người bệnh sống được 5 năm.

            Tóm lại: Tiểu ra máu là một biểu hiện bất thường của bệnh lý thận - tiết niệu như chấn thương, viêm nhiễm khuẩn, sỏi... Đặc biệt, ở người đàn ông trên 45 tuổi, tiểu ra máu là một trong những triệu chứng báo động ung thư ở thận, bọng đái, tiền liệt tuyến... Do đó, cần hết sức cảnh giác và đi khám bệnh và có hướng điều trị thích hợp. Và người bệnh có nhiều hi vọng thu được kết quả điều trị khả quan nhất...