PHỤ NỮ CÓ THAI VÀ THUỐC

DS. NGUYỄN HỮU ĐỨC

Đối với người bình thường, việc sử dụng thuốc đòi hỏi thận trọng và có một số đối tượng sự thận trọng ấy phải nhân lên gấp bội. Đó là: phụ nữ có thai, phụ nữ đang cho con bú, trẻ con (đặc biệt là trẻ sơ sinh), người cao tuổi. Còn có 2 loại đối tượng nữa là: người bị suy gan, suy thận và người bị suy giảm miễn dịch (bị bệnh AIDS là một loại suy giảm miễn dịch) nhưng hai đối tượng này thường được chăm sóc tại bệnh viện nên xin không đề cập ở đây.

Phụ nữ có thai cần lưu ý rằng thuốc được sử dụng trong thời kỳ thai nghén có thể gây tác dụng xấu đến bất cứ giai đoạn phát triển nào của thai kỳ. Đặc biệt là trong ba tháng đầu của thai kỳ. Vì sao như thế? Ta nên biết, thời kỳ từ khi thụ thai đến khi đứa trẻ được sinh ra được gọi là thời kỳ bào thai. Thời kỳ bào thai này được chia làm hai giai đoạn:

a. giai đoạn phát triển phôi thai: Gồm 3 tháng đầu của thai kỳ, dành cho sự tượng hình và biệt hóa các bộ phận của bào thai, bào thai chưa có dạng đầy đủ.

b. Giai đoạn phát triển nhau (rau) thai: Bắt đầu từ tháng thứ tư trở đi cho đến khi sinh, trong giai đoạn sau này bào thai đã thành hình và chỉ còn việc phát triển.

Do đó, trong 3 tháng đầu của thai kỳ, nếu dùng thuốc có tác dụng cản trở sự tượng hình và biệt hóa (thí dụ như một số thuốc an thần, một số thuốc kháng sinh, thuốc nội tiết tố, thuốc chống ung thư...) có thể gây ra quái thai, dị tật bẩm sinh. Về dị tật bẩm sinh có thể xảy ra ở bất cứ bộ phận nào: tim mạch, đầu mặt, bộ phận tiết niệu - sinh dục, tiêu hóa, xương cơ, các chi... Một kinh nghiệm rất đỗi đau thương là vào đầu những năm 60, hàng ngàn phụ nữ châu Âu sinh ra quái thai cụt tay chân do đã uống thuốc an thần Thalidomide trong giai đoạn 3 tháng đầu của thai kỳ.

Từ tháng thứ tư trở đi tức là bào thai đã tượng hình, một số thuốc có thể gây ảnh hưởng xấu đến các chức năng của các cơ quan sau này của trẻ sơ sinh, do có độc tính đối với các mô đang phát triển của bào thai. Thí dụ như thuốc kháng sinh Tetracylin gây ảnh hưởng xấu đến mô xương và răng, thuốc kháng sinh thuộc họ aminosid như Streptomycin gây độc tính đối với cơ quan thính giác sau này của trẻ.

Ngay trước khi trở dạ, một số thuốc vẫn có thể gây tác động không tốt đến thai như : Morphin, Reserpin...

Như vậy ta thấy tốt nhất là không nên dùng thuốc đối với phụ nữ có thai. Tuy nhiên, vẫn có trường hợp phải dùng thuốc, nếu không dùng thuốc chữa bệnh cho thai phụ thì sẽ gây nguy hiểm cho thai nhi. Đó là trường hợp thai phụ bị các bệnh như: tiểu đường, động kinh, một số bệnh nhiễm khuẩn. Trường hợp này bắt buộc phải dùng thuốc chữa bệnh, thậm chí nếu không chữa bệnh có thể sinh quái thai. Trường hợp phụ nữ có thai bị cao huyết áp, bị suyễn cũng thế, sự ngưng điều trị là sai lầm lớn.

Trên thực tế, có lúc thai phụ phải dùng thuốc là điều không tránh khỏi. Theo một cuộc điều tra tại các nước Âu Mỹ, có đến 50% phụ nữ có thai đã dùng ít nhất một dược phẩm trong những tháng đầu của thai kỳ, và trung bình có từ 4 đến 11 dược phẩm đã được dùng trong suốt thai kỳ. Điều đáng quan tâm là trong cuộc điều tra này có đến 70% phụ nữ có thai sử dụng thuốc nhưng không có sự chỉ định của thầy thuốc.

Đối với phụ nữ có thai, xin đặc biệt lưu ý mấy điều như sau:

·         Nếu có thể, tránh dùng mọi thứ thuốc trong 3 tháng đầu của thai kỳ. Có nhà y học còn cẩn thận hơn, khuyên thêm rằng: nếu có thể, trong phân nửa cuối chu kỳ kinh nguyệt (tức là từ lúc rụng trứng cho đến khi có kinh), tránh dùng mọi thứ thuốc ở bất kỳ phụ nữ nào còn trong tuổi hoạt động sinh dục có khả năng thụ thai. Bởi vì có nhiều thuốc có tính tích lũy, đào thải rất chậm ra khỏi cơ thể, khi uống vào lúc chưa thụ thai nhưng đến khi thụ thai thì thuốc vẫn còn giữ lại trong cơ thể người mẹ gây ảnh hưởng xấu cho thai. Cũng vì lẽ này mà thuốc Isotretinoin (biệt dược: Roaccutane), thuốc dùng để uống trị mụn trứng cá nặng nhưng có tính tích lũy lâu dài, được khuyên phải ngưng dùng ít nhất 1 tháng trước khi người phụ nữ muốn có thai.

·         Nếu cần thiết phải dùng thuốc để chữa bệnh, tốt nhất cho phụ nữ có thai là đến khám ở bác sĩ để bác sĩ chỉ định thuốc (nếu bị những chứng rối loạn nhẹ có thể đến nhà thuốc để được dược sĩ hướng dẫn). Bác sĩ điều trị sẽ cân nhắc thật kỹ giữa lợi ích sức khỏe của bà mẹ và mức ảnh hưởng đến bào thai để chọn những thuốc đã chứng tỏ là an toàn đối với thai phụ và cho dùng liều thấp nhất có hiệu lực.