TACROLIMUS: Thuốc mới trong điều trị bệnh chàm thể tạng
Tác giả : BS. HUỲNH HUY HOÀNG
Chàm thể tạng hay còn gọi là viêm da thể tạng (Atopic dermatitis: A.D.) là tình
trạng phản ứng dị ứng ở da thuộc týp IV theo phân loại của Gell và Coomb. Chàm
thể tạng là bệnh thường gặp ở người bị bệnh ngoài da, bệnh không chỉ xảy ra ở
tuổi nhỏ mà còn kéo dài đến khi lớn, thậm chí đến tuổi già bệnh vẫn còn đeo
đuổi. Chàm thể tạng là bệnh có liên quan đến yếu tố di truyền, miễn dịch và môi
trường. Việc chữa trị cho khỏi hẳn không phải dễ dàng, thuốc bôi có chứa chất
Corticosteroid thường được nhiều người sử dụng. Tuy nhiên đây không phải là
thuốc an toàn và một số bác sĩ da liễu có nhiều kinh nghiệm thường không thích
sử dụng cho bệnh nhân. Tacrolimus là loại thuốc bôi mới được giới thiệu tại Hội
nghị bệnh da thế giới lần thứ 20, tổ chức tại Paris, Pháp (từ 1-5/7/2002).
Khi tác nhân gây dị ứng, hay còn gọi là kháng nguyên xâm nhập vào người có tạng dị ứng thì trong cơ thể và ở da có sự thay đổi về tình trạng miễn dịch như:
- Có sự gia tăng hoạt động của tế bào T.
- Mất cân bằng giữa TH1/TH2 làm thay đổi tiến trình bệnh.
- Gia tăng sự tạo chất Cytokines.
- Gia tăng tế bào ưa Eosine trong máu ngoại vi.
- Gia tăng hoạt động của bạch cầu.
TẾ BÀO LIMPHO-T
Ðóng vai trò chính trong việc phát sinh chàm thể tạng (CTT).
- Mỗi khi kháng nguyên xâm nhập vào cơ thể thì kháng nguyên sẽ tiếp xúc với tế bào Limpho-T, sự tiếp xúc này sẽ làm thay đổi mặt bên trong của tế bào T. Cụ thể là làm tăng Calcium (Ca++) trong nội tế bào và kích thích sự kết hợp với Calmodulin (Cal) và Calcineurin (CN), thúc đẩy Calcineurin di chuyển đến NF-AT (Nuclear factor of activated T-cells) ở nguyên sinh chất, tại đây Calcineurin sẽ khử Phosphore của NF-AT, NF-AT đã khử Phosphore sẽ xâm nhập vào nhân của tế bào T, NF-AT sẽ kích thích tạo ra Interleukine 2 (IL2) và các Cytokines khác, Cytokines được phóng thích vào máu dễ gây nên triệu chứng viêm và dị ứng ở da người bị CTT (H. 1).
TACROLIMUS: CHẤT ÐIỀU HÒA MIỄN DỊCH TẠI CHỖ Ở NGƯỜI BỊ CTT
- Chất điều hòa miễn dịch tại chỗ (Topical Immuno Modulators-TIM): là chất khi bôi trên da sẽ ngấm vào da và xâm nhập vào tế bào T, nó sẽ bám vào loại Protein gọi là Protein đặc hiệu 12 ở bên trong nguyên sinh chất của tế bào T, có tên là FKBP-12. Phức hợp TIM-FKBP-12 di chuyển đến CN ngăn chặn không cho CN đi đến NF-AT để khử Phosphore, do vậy NF-AT không thể nhập vào nhân của tế bào T, kết quả là Cytokines không tạo ra để đưa ra ngoài được, do đó không có quá trình viêm và dị ứng xảy ra ở da (H. 2).
TACROLIMUS:
- Là thuốc bôi điều hòa miễn dịch đầu tiên với tên thương mại là Protopic, đã được hãng dược phẩm Fujisawa - Nhật Bản đưa ra thị trường Mỹ, Canada, Nhật và châu Âu. Ðầu tháng 7/2002, Protopic đã được giới thiệu tại Hội nghị bệnh da thế giới lần thứ 20 tổ chức tại Paris (Pháp).
- Ðã được thử nghiệm trên 13.000 người ở Bắc Mỹ, Nhật Bản, châu Âu.
- Là thuốc bôi được sử dụng ở vùng mặt cổ, toàn thân mà không gây các tình trạng khó chịu khác nhau.
- Rất ít được hấp thu vào máu dù là khi bôi lên một diện rộng hoặc được lặp lại nhiều lần trên người CTT.
- Khi so sánh việc điều trị bệnh CTT mức độ vừa và nặng ở người lớn giữa hai loại thuốc mỡ Tacrolimus 0,03%, 0,1% và thuốc chứa Hydrocortisone Butyrate (H.B.) với nồng độ 0,1% (là loại thuốc có chứa chất Corticosteroid có tác dụng trung bình). Báo cáo cho thấy Tacrolimus 0,1% có tác dụng tương đương với H.B, còn Tacrolimus 0,03% thì có tác dụng yếu hơn.
- Ở trẻ em (từ 2-15 tuổi) khi so sánh với thuốc bôi có chứa Corticosteroid Acetate (H.A.) bôi 2 lần mỗi ngày, liên tục trong 3 tuần. Báo cáo cho thấy Tacrolimus với nồng độ 0,03% và 0,1% có hiệu quả nhanh và tốt hơn H.A.
- Không giống như thuốc bôi có chứa chất Corticosteroid, Tacrolimus có thể sử dụng độc lập kéo dài và lặp lại khi bị bệnh CTT tái phát. Tacrolimus không gây tác dụng phụ như Corticosteroid, không làm bệnh tái phát nặng hơn khi ngừng bôi thuốc (Rebound).
- Có thể bôi trên vùng da mặt, mí mắt, vùng nếp gấp mà không sợ gây tác dụng phụ. Tacrolimus rất ít hấp thu vào cơ thể, do đó không gây tác dụng phụ ở bên trong.
- Không gây cảm ứng với ánh nắng và nghiên cứu trên chuột cho thấy Tacrolimus không có khả năng gây ung bướu.
- Trên thị trường có 2 loại Protopic (tên thương mại có chứa Tacrolimus) là loại chứa 0,03% và loại chứa 0,1% Tacrolimus. Loại 0,03% sử dụng cho trẻ em, loại 0,1% sử dụng cho người lớn.
- Không nên dùng cho thai phụ và lúc cho con bú.
- Không nên dùng cho người đã có tình trạng dị ứng với thuốc thuộc nhóm Macrolid hoặc với tá dược trong thành phần đi kèm.
- Tác dụng phụ có thể gặp khi bôi Tacrolimus là nóng da, đỏ da, ngứa nhẹ, châm chích da, nổi mụn, viêm nang lông, Herpes, đặc biệt là người uống rượu có thể bị hiện tượng đỏ mặt và dễ bị kích ứng da.
Tóm lại
Tacrolimus là loại thuốc bôi mới có hiệu quả trong việc điều trị bệnh CTT ở người lớn và trẻ em trên 2 tuổi. Tacrolimus có thể thay thế thuốc bôi có chứa Cortcosteroid để hạn chế tác dụng phụ.
