Thuốc ức chế men chuyển
Tác giả : Thạc sĩ PHẠM NHƯ HÙNG (Viện Tim mạch Quốc gia Việt Nam)
Thuốc ức chế men chuyển là thuốc được chỉ định rộng rãi nhất cho việc điều trị
các bệnh lý về tim mạch. Càng ngày người ta càng thấy những lợi ích của thuốc
này. Đã gần 30 năm kể từ khi Cushman và Ondetti tìm ra loại thuốc ức chế men
chuyển đầu tiên là captopril, ngày nay thuốc ức chế men chuyển đã trở nên phổ
biến và được dùng nhiều nhất cho các bệnh nhân tim mạch. Dù không có những thống
kê chính xác nhưng theo chúng tôi hiện có khoảng hàng trăm ngàn bệnh nhân đã và
đang sử dụng thuốc này ở Việt Nam.
Thuốc ức chế men chuyển là gì?
Ức chế men chuyển là một loại thuốc ức chế sản xuất của angiotensin II. Angiotensin là một hormone có trong máu và có nhiều tác động lên hệ tim mạch. Vai trò chính của angiotensin là làm co mạch máu, điều này sẽ làm huyết áp cao và khiến tim phải hoạt động mạnh hơn để bơm máu đi nuôi cơ thể. Angiotensin cũng làm tăng kích thước và độ dày một vài cấu trúc của tim. Trong nhiều bệnh lý tim mạch, lượng angiotensin thường thấy có nhiều hơn bình thường. Nồng độ angiotensin cao sẽ làm cơ tim dày lên. Sự dày lên của cơ tim về lâu dài làm tăng nguy cơ tử vong ở bệnh nhân tim mạch. Nồng độ angiotensin cao cũng tác động lên thành các mạch máu làm cho các mạch máu dày lên, cứng hơn, và điều này dẫn tới dễ làm lắng đọng cholesterol ở thành mạch máu, gây tắc các mạch máu, đây là cơ chế dẫn tới chứng nhồi máu cơ tim hay tai biến mạch máu não. Thuốc ức chế men chuyển sẽ dự phòng, thậm chí có thể đảo ngược sự phì đại cơ tim và dày lên của mạch máu.
Nhận biết thuốc ức chế men chuyển
Thuốc ức chế men chuyển đều có tên gốc có đuôi “pril”, tuy nhiên trên thị trường rất ít khi thuốc có tên thương mại trùng với tên gốc. Tên thương mại của một số thuốc thường dùng ở Việt Nam là: Renitec (enalapril), Capoten (captopril), Coversyl (perindopril), Zestril (lisinopril), Accupril (quinapril)...
Những bệnh nhân nào nên dùng thuốc ức chế men chuyển?
Do thuốc ức chế men chuyển có thể làm giãn các mạch máu nên thuốc có thể dùng cho những bệnh nhân tăng huyết áp. Trên lâm sàng, người ta có thể sử dụng đơn độc thuốc này để điều trị tăng huyết áp và có thể phối hợp thuốc này với các thuốc điều trị tăng huyết áp khác. Trong trường hợp suy tim, thuốc ức chế men chuyển đã được chứng minh là làm giảm tử vong, làm giảm triệu chứng bệnh, giảm tần xuất nhập viện cho bệnh nhân. Thuốc ức chế men chuyển cũng đã được nghiên cứu sử dụng cho bệnh nhân nhồi máu cơ tim nhưng chưa có triệu chứng suy tim và các kết quả đều cho thấy thuốc có thể làm giảm nguy cơ tử vong ở những bệnh nhân này. Đối với một số bệnh nhân có nguy cơ cao bị nhồi máu cơm tim hoặc suy tim (những bệnh nhân bị tắc mạch, đái tháo đường hoặc tăng huyết áp), thuốc ức chế men chuyển có thể dự phòng được nhồi máu cơ tim và đột tử do suy tim. Thuốc ức chế men chuyển là thuốc đặc biệt có hiệu quả trong việc giảm biến chứng nhồi máu cơ tim ở bệnh nhân đái tháo đường. Thuốc cũng đã được chứng minh là tốt cho những bệnh nhân suy thận nhẹ và có thể bảo vệ được chức năng thận ở bệnh nhân đái tháo đường, đặc biệt là ở bệnh nhân trong nước tiểu có protein.
Dùng thuốc ức chế men chuyển có an toàn hay không?
Thuốc ức chế men chuyển hiện nay được hàng triệu bệnh nhân trên toàn thế giới dùng và hầu hết đều có cảm giác an toàn nhưng cũng có một số tác dụng phụ do thuốc có khả năng làm hạ huyết áp nên cũng có thể làm huyết áp quá thấp, gây ra những triệu chứng như chóng mặt, choáng váng; nhưng do thuốc ức chế men chuyển chỉ hạ huyết áp ở mức độ vừa phải nên thực ra những triệu chứng này rất ít gặp, đặc biệt là khi ta dùng thuốc ức chế men chuyển liều thấp lúc đầu. Tác dụng phụ gặp nhiều nhất là ho, thường xuất hiện ở khoảng 15% bệnh nhân, tuy nhiên thường là nhẹ và hơn một nửa bệnh nhân gần như không cần phải dừng thuốc. Khoảng 8% bệnh nhân ho nhiều khi phải dừng thuốc. Ngoài ra, thuốc ức chế men chuyển còn làm cho chức năng thận tồi tệ hơn khi bệnh nhân bị tắc cả hai động mạch thận. Thuốc cũng làm tăng kali máu, do dó không nên dùng thuốc ức chế men chuyển khi bị suy thận độ III hoặc độ IV. Tuy nhiên, thuốc ức chế men chuyển lại rất tốt trong trường hợp bệnh nhân suy thận nhẹ do tăng huyết áp hoặc do đái tháo đường. Nếu có bất thường về chức năng thận cần tuân thủ theo lời khuyên của bác sĩ có nên dùng hay không.
Khi nào nên dừng thuốc ức chế men chuyển?
Khoảng 1% bệnh nhân dùng thuốc thấy phản ứng lưỡi hoặc cổ họng sưng nề, thường xuất hiện khi bệnh nhân lần đầu tiên dùng thuốc do phù mạch. Một khi xuất hiện những triệu chứng này, thì không nên dùng lại thuốc ức chế men chuyển nữa.
Thuốc cũng có thể gây quái thai, do đó phụ nữ có thai không nên dùng. Nếu bạn bị bệnh tim và đang được điều trị thuốc ức chế men chuyển mà muốn có thai thì nên liên hệ với bác sĩ ngay để điều chỉnh thuốc. Phụ nữ cho con bú cũng không nên dùng loại thuốc này.
Thuốc ức chế men chuyển có thể tương tác với thuốc nào?
Sử dụng thuốc ức chế men chuyển rất an toàn và có thể phối hợp với hầu hết các thuốc khác. Khi dùng với các thuốc lợi tiểu như furosemide (Lasix) hoặc hydrochlorothiazide (Hypo-thiazide) nên theo dõi chức năng thận một cách cẩn thận. Ở bệnh nhân đang dùng insulin, khi mới dùng thuốc ức chế men chuyển có thể làm cho hạ đường huyết. Một số các thuốc giảm đau như Ibuprofen, Naprosyn có thể làm giảm hoạt tính của thuốc ức chế men chuyển.
