DS. NGUYỄN HỮU ĐỨC

Trường Đại học Y dược TPHCM

Hiệp hội tiêu hóa Thái Lan (GAT) và Hiệp hội Tiêu hóa Hoa Kỳ (AGA) đã phối hợp tổ chức Hội nghị có tên là Tuần lễ bệnh lý tiêu hóa Thái Lan 1999 tổ chức từ ngày 12 đến 16/12/1999 tại thành phố Chiang Mai. Hội nghị quy tụ nhiều nhà khoa học, trong đó có nhiều bác sĩ chuyên khoa tiêu hóa từ các nước trên thế giới để trao đổi, chia sẻ kinh nghiệm và học hỏi các thành tựu trong lĩnh vực chẩn đoán, điều trị và phòng ngừa các bệnh lý tiêu hóa. Đặc biệt, nhiều thuốc mới đã được giới thiệu, một số thuốc đã được sử dụng trong lâm sàng, một số thuốc còn trong giai đoạn thử nghiệm.

Về thuốc trị viêm loét dạ dày - tá tràng, có 2 thuốc mới được giới thiệu. Đó là thuốc pantoprazole và rabeprazole thuộc nhóm thuốc được gọi là "thuốc ức chế bơm proton" (Ở ta có hai thuốc thuộc nhóm này được sử dụng phổ biến là omeprazole và lansoprazole có tác dụng ngăn cản dạ dày không tiết ra acid dịch vị). Thuốc pantoprazole được giới thiệu có tác dụng ức chế sự tiết acid tốt hơn các thuốc cũ. Còn thuốc rabeprazole ngoài tác dụng ức chế sự tiết acid rất tốt khi kết hợp với các kháng sinh amoxicillin và clarithromycin cho kết quả tiệt trừ Helicobacter pylori (là loài vi khuẩn được xem có mối liên hệ với viêm loét dạ dày - tá tràng và cả ung thư dạ dày) với tỷ lệ hiệu quả khá cao.

Về thuốc trị táo bón, từ lâu đã có chiến lược: trước hết tìm cách cải thiện bằng chế độ ăn uống (ăn nhiều rau cải có nhiều chất xơ sợi hơn, uống nhiều nước hơn), kế đó dùng thuốc thuộc loại thẩm thấu được cho là ít gây hại (thí dụ như Forlax), nếu không có kết quả bất đắc dĩ lắm mới dùng đến thuốc nhuận trường kích thích (như Néo - Boldolaxine, thuốc loại này gây tác dụng phụ có khi là nghiêm trọng nếu dùng kéo dài). Hiện nay có thuốc prucalopride được giới thiệu là khởi đầu của nhóm thuốc mới trị táo bón theo cơ chế hoạt hóa chọn lọc thụ thể serotonin 5-HT₄ ở ruột làm cho ruột co thắt tốt hơn (bị táo bón thường là do cơ trơn đại tràng, trực tràng co thắt không tốt).

Trong hội nghị có bàn đến thuốc chống viêm không steroid (gọi tắt là NSAID) vì nhóm thuốc này (bao gồm: aspirin, indomethacine, ibuprofen, diclofenac...) ngoài tác dụng chống viêm còn gây tổn hại niêm mạc dạ dày - tá tràng có khi rất nặng nề. Hai thuốc NSAID thuộc thế hệ mới được gọi là thuốc ức chế chuyên biệt COX-2 (specific COX-2 inhibitors) là: celecoxib và rofecoxib đã được gới thiệu. Các thuốc NSAID cũ vừa chống viêm vừa gây tổn hại niêm mạc dạ dày - tá tràng là vì có tác dụng ức chế cả hai chất sinh học COX-1 và COX-2 (COX là chữ viết tắt của enzym có tên cyclooxygenase, COX-1 có tính bảo vệ niêm mạc còn COX-2 liên quan đến phản ứng viêm). Còn thuốc mới celecoxib và rofecoxib do chỉ ức chế COX-2 nên chống viêm tốt và không gây tác hại dạ dày.

Trong điều trị tiêu chảy cấp, biện pháp hàng đầu là dùng gói Oresol (còn gọi là ORS; Oral rehydration solution) để bù nước và chất điện giải bị mất đi do tiêu chảy. Gói Oresol không có tác dụng cầm tiêu chảy. Do hiện nay người ta đã biết rõ cơ chế tiêu chảy ở mức độ phân tử nên đã có nghiên cứu tìm ra công thức của "siêu ORS" (supper - ORS), thí dụ cho thêm vào các muối đã có saün trong gói Oresol trước đây một số chất là tinh bột đề kháng (resistant starch) chẳng hạn. Tinh bột đề kháng không bị tác động của amylase trong dịch tiêu hóa khi hiện diện trong "siêu ORS" sẽ giúp cho "siêu ORS" không chỉ bù nước và chất điện giải mà còn làm giảm sự tiêu chảy.