NHỮNG ÐIỀU CẦN BIẾT VỀ NHIỄM KHUẨN HÔ HẤP CẤP TÍNH Ở TRẺ EM
Tác giả : TS. NGUYỄN TIẾN DŨNG (Khoa Nhi, BV. Bạch Mai)
Khi trẻ nhỏ bị nhiễm khuẩn hô hấp cấp tính (NKHHCT) thì có thể gây
biến chứng viêm phổi. Khi bị viêm phổi nặng, nếu không phát hiện kịp
thời và cho trẻ nhập viện quá muộn thì ngay cả các bệnh viện lớn có
đủ máy móc hiện đại, thuốc men tốt cùng đội ngũ thầy thuốc, y tá
giỏi và tận tình cũng khó có thể cứu sống được. Bài viết dưới đây
nhằm giúp các bà mẹ nhận biết những dấu hiệu sớm của bệnh viêm phổi
để đưa trẻ đến các cơ sở y tế khám và điều trị kịp thời
.
1. THẾ NÀO LÀ NKHHCT
?Ðường hô hấp bao gồm từ mũi xuống họng, thanh quản, khí quản, phế quản và phổi - có chức năng thu nhận không khí từ bên ngoài vào để cung cấp oxy cho cơ thể, đồng thời thải khí cacbonic ra ngoài. Vì thế nhiệm vụ của bộ máy hô hấp vô cùng quan trọng. Người ta có thể nhịn ăn trong nhiều ngày, nhưng không thể nhịn thở được dù chỉ trong vài phút. Khi bị NKHHCT, nghĩa là trẻ có thể bị bệnh ở đường mũi họng, thanh quản, khí quản, phế quản; trong đó đặc biệt viêm phổi là bệnh nguy hiểm nhất.
Tai cũng là một bộ phận của đường hô hấp và thông với họng, vì vậy những bệnh viêm nhiễm ở tai cũng được xếp vào các bệnh NKHHCT.
2. NHỮNG TRIỆU CHỨNG THƯỜNG GẶP Ở TRẺ BỊ NKHHCT
Trẻ bị NKHHCT thường có một trong các triệu chứng sau:
- Ho.
- Sốt.
- Khó thở, thở nhanh hoặc thở khác thường.
- Ðau họng.
- Chảy nước mũi.
- Chảy mủ tai.
Trong đó ho là triệu chứng hay gặp nhất. Thông thường ho hay kèm theo sốt, tuy vậy cũng có nhiều trẻ nhỏ bị viêm phổi nặng nhưng không sốt. Có điều may mắn là đa số các trẻ bị ho, sốt, chảy nước mũi thường là do cảm cúm hoặc cảm lạnh, và bệnh sẽ tự khỏi trong vòng vài ngày đến 1 tuần mà không phải dùng kháng sinh. Tuy nhiên, một số trẻ trong nhóm này có thể bị viêm phổi. Khi bị viêm phổi, nếu không chữa trị kịp thời, bệnh sẽ nặng lên rất nhanh và có thể dẫn đến tử vong, còn nếu được phát hiện sớm và điều trị đúng bệnh sẽ khỏi hoàn toàn.
3. PHÁT HIỆN TRẺ VIÊM PHỔI BẰNG CÁCH NÀO
?Một trẻ được coi là viêm phổi khi có ho và thở nhanh, vì khi phổi bị viêm, sự trao đổi oxy ở phổi trở nên khó khăn hơn nên cơ thể rất dễ thiếu oxy. Trẻ phản ứng lại tình trạng này bằng cách tăng nhịp thở lên để bù đắp lại tình trạng thiếu oxy.
Cha mẹ hoặc người chăm sóc có thể dễ dàng quan sát nhịp thở của trẻ bằng cách vén áo để quan sát sự di động của lồng ngực hoặc bụng. Nếu trẻ có thở nhanh thì thấy sự di động đó nhanh hơn những ngày trẻ bình thường. Ðiều quan trọng là phải quan sát lúc trẻ nằm yên hoặc ngủ. Không được quan sát lúc trẻ đang quấy khóc. Nếu có đồng hồ với kim giây, ta có thể để đồng hồ gần bụng hoặc ngực của trẻ và đếm nhịp thở trong vòng 1 phút. Một trẻ có tình trạng thở nhanh nếu ta đếm được:
- Từ 40 lần trong 1 phút trở lên đối với trẻ từ 1-5 tuổi.
- Từ 50 lần trong 1 phút trở lên đối với trẻ từ 2 tháng đến 1 tuổi.
- Từ 60 lần trong 1 phút trở lên đối với trẻ dưới 2 tháng tuổi.
Ðó là dấu hiệu sớm nhất của một trẻ bị viêm phổi.
Nếu không thể đếm được nhịp thở của trẻ hoặc không thể phân biệt được trẻ có thở nhanh hơn ngày thường hay không, bà mẹ có thể vén áo trẻ lên và quan sát lồng ngực. Nếu thấy trẻ thở khác thường hoặc khi thở phát ra một tiếng bất thường nào đó, cũng có thể trẻ đã bị viêm phổi. Khi nghi ngờ một trẻ bị viêm phổi, cần đưa trẻ đến khám tại các trạm hoặc cơ sở y tế gần nhất để được hướng dẫn điều trị cụ thể. Tuyệt đối không tự ý cho trẻ uống kháng sinh khi chưa có hướng dẫn của thầy thuốc.
Dấu hiệu thứ 2 là co rút lồng ngực.
Vén áo trẻ lên và nhìn vào phần ranh giới giữa ngực và bụng xem có dấu hiệu lõm vào khi trẻ hít vào hay không? Ðể quan sát dấu hiệu này dễ dàng và chính xác, hãy bế trẻ nằm ngang trên lòng mẹ hoặc đặt trẻ nằm ngang trên giường. Hiện tượng này phải thấy thường xuyên ở bất kỳ nhịp thở nào của trẻ khi trẻ nằm yên hoặc ngủ mới có giá trị, còn nếu chỉ thấy lúc trẻ quấy khóc hoặc khi cố gắng hít sâu thì không được coi là co rút lồng ngực. Một trẻ có co rút lồng ngực chứng tỏ đã bị viêm phổi nặng, cần được đưa đến bệnh viện điều trị ngay.
4. NHỮNG ÐIỀU CẦN NHỚ
NKHHCT, đặc biệt là viêm phổi là bệnh rất hay gặp ở trẻ em, bệnh diễn biến nặng rất nhanh và dễ gây tử vong, nhưng nếu phát hiện sớm và điều trị kịp thời bệnh sẽ khỏi hoàn toàn. Vì vậy, các bậc cha mẹ có con dưới 5 tuổi cần nhớ:
- Nếu trẻ có ho và rút lõm lồng ngực, phải nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện điều trị cấp cứu vì trẻ có thể bị viêm phổi nặng.
- Nếu trẻ ho và thở nhanh hoặc thở khác thường, hãy đưa trẻ đến khám tại cơ sở y tế gần nhất để được hướng dẫn điều trị cụ thể vì trẻ có thể bị viêm phổi.
- Nếu trẻ chỉ bị ho, sốt đơn thuần thì không cần dùng kháng sinh, có thể theo dõi và chăm sóc điều trị tại nhà bằng thuốc ho Ðông y hoặc sirô ho và thuốc hạ sốt Paracetamol.
Chú thích ảnh: Khám bệnh cho trẻ em vùng sâu vùng xa. Ảnh: T.T
