Nên làm gì khi con bạn bị tiểu đường?
 |
| Nên cho trẻ biết trẻ có thể ăn những thực phẩm nào. |
Trước hết, bạn đừng tự dằn vặt vì bản thân bạn không có lỗi và không thể làm gì để con mình khỏi bị tiểu đường. Hãy bình tĩnh tìm hiểu nhiều hơn về căn bệnh này để tránh cho con bạn khỏi những tai biến có thể xảy ra.
Sau đây là lời giải đáp cho những thắc mắc thường gặp của bậc cha mẹ có con bị tiểu đường:
1. Tại sao con tôi lại bị tiểu đường trong khi gia đình tôi trước nay không ai bị bệnh này cả?
Tiểu đường có thể di truyền. Tuy nhiên, ở một số trẻ, bệnh xuất hiện khi một loại virus (như virus gây bệnh sởi hoặc quai bị...) tấn công vào tụy (cơ quan sản xuất ra insulin), làm tụy bị tổn thương. Có thể giải thích hiện tượng này như sau: Đầu tiên, cơ thể tấn công các virus xâm nhập, sau đó tự nhiên nó quay sang tấn công vào tụy vì các tế bào của tụy trông giống với loại virus kia. Hậu quả là tụy bị phá hủy và không thể sản xuất ra insulin nữa. Do không thể biết trẻ nào sẽ bị loại virus đó tấn công nên chúng ta sẽ không có cách nào bảo vệ trẻ khỏi bị tiểu đường.
2. Nên nói gì với những đứa con khác?
Nếu để ý, bạn sẽ thấy những trẻ khác trong nhà cũng lo lắng không kém gì bạn. Vì
vậy, tốt hơn hết là hãy nói với chúng một cách đơn giản và cởi mở về bệnh tiểu
đường dựa trên những kiến thức mà bạn có. Ví dụ, bạn có thể nói: “Em con bị bệnh
tiểu đường. Điều đó có nghĩa là em sẽ không được ăn uống thoải mái, hàng ngày
cần tiêm một loại thuốc gọi là insulin để giữ cho cơ thể được khỏe mạnh. Các con
có muốn biết về những điều này không? Chúng ta sẽ cùng nói về chuyện này nhé”...
Một trong những điều mà bọn trẻ hay hỏi và các bậc cha mẹ cũng nên nói cho chúng
hiểu là tác dụng của insulin... Ví dụ, về hiện tượng hạ đường máu do tiêm
insulin, bạn có thể giảng giải như sau: “Đôi khi em con có những hành động rất
kỳ lạ, như run rẩy, toát mồ hôi, cáu gắt hoặc tự nhiên ngủ thiếp đi... Khi đó,
em cần được cho ăn hoặc uống nước đường ngay lập tức”.
3. Con tôi còn
quá nhỏ, làm thế nào để nó có thể tự chăm sóc?
Là cha mẹ, chúng ta thường thấy rất khó để vừa bảo vệ, che chở cho
đứa con bị bệnh, lại vừa giúp nó được sinh hoạt, vui chơi tự nhiên
như những trẻ khỏe mạnh khác. Có khi bạn vừa nói với con: “Hãy đi
chơi với bạn nếu con muốn” nhưng chỉ sau 1 phút bạn lại nghĩ: “Con
mình không nên đi chơi bây giờ, nó mới tiêm insulin nên có thể bị hạ
đường máu”. Bạn nên tìm cách giúp trẻ tự kiểm soát bệnh. Hãy tìm
hiểu xem liệu trẻ có thể làm được gì, rồi hướng dẫn cho chúng. Nếu
không để con bạn tự làm, nó sẽ mãi mãi phụ thuộc vào bạn. Bảng dưới
đây sẽ cho bạn biết nên dạy trẻ những kỹ năng gì cho hợp với lứa
tuổi của chúng.
| Tuổi | Chế độ ăn | Tiêm insulin | Kiểm tra đường máu |
| 4-5 | Giúp lấy thức ăn dựa vào ý thích. | Dạy vị trí tiêm insulin, cách véo da. | Chỉ cách lấy máu, nước tiểu làm xét nghiệm. Quan sát bố mẹ thử đường máu và ghi kết quả. |
| 6-7 | Chỉ dẫn loại thức ăn nào không có đường, có ít hoặc có nhiều đường. | Dạy ấn bông tại chỗ tiêm sau khi rút kim ra. | Cho tự làm xét nghiệm đường máu hoặc nước tiểu nhưng bố mẹ phải giám sát. |
| 8-9 | Giúp chọn các loại thức ăn tương đương nhau. | Cho tự tiêm (ít nhất 1 lần/ngày). | Tự làm các xét nghiệm. |
| 10-13 | Biết về chế độ ăn của người tiểu đường. | Dạy lấy insulin, và quay vòng vị trí tiêm. | Nhận định một phần kết quả xét nghiệm. |
| 14 | Lập được khẩu phần cho các bữa ăn. | Hướng dẫn cách lấy và trộn 2 loại insulin (nếu cần). | Tính toán liều insulin thay đổi theo kết quả thử đường máu |
Chú ý: Hãy khuyến khích con bạn tham gia các sinh hoạt tập thể để
chúng biết rằng cũng có những trẻ khác bị bệnh như mình, và chúng có
thể học hỏi lẫn nhau cách điều trị, kiểm soát bệnh.
4. Làm
thế nào để con tôi có thể học hỏi và tự chăm sóc nhiều hơn về bệnh
tiểu đường?
Nếu bạn muốn con
mình có được thói quen học hỏi cách kiểm soát bệnh của nó hằng ngày,
hãy làm theo các bước sau:
- Nói với con bạn về những gì mà
nó có thể làm để chữa bệnh tiểu đường. Lập một danh sách những điều
cần làm để kiểm soát bệnh tốt nhất; sau đó chọn ra một số công việc
mà bạn muốn con mình thực hiện thành thạo.
- Đặt ra những phần thưởng nhỏ mà con bạn sẽ được nhận nếu nó làm
tốt điều bạn muốn.
- Lập một bảng
công việc: Lập danh sách công việc mà con bạn nên làm mỗi ngày,
trong đó có 1-2 công việc mà nó đã thực sự làm tốt. Xem con bạn đã
làm được bao nhiêu việc (mỗi việc làm được sẽ đánh 1 dấu cộng) và
nhận phần thưởng. Hãy để trẻ tự chọn chỗ treo bảng này, và phải treo
sao cho trẻ có thể với tới được. Mỗi tối, đề nghị trẻ tự tổng kết
xem đã làm được bao nhiêu việc, có được nhận phần thưởng hay không
và phần thưởng đó là gì?...
- Nên khen ngợi kịp thời khi con
bạn làm được những công việc mới. Theo kinh nghiệm thì với cách này,
chỉ sau một thời gian ngắn, bạn có thể bỏ bảng nói trên. Khi trẻ
không làm được điều gì, hãy nói: “Con nên cố gắng vào ngày mai”.
Không bao giờ được trừng phạt nếu trẻ không chịu làm hoặc không làm
được gì. Không bao giờ được xóa đi những dấu cộng trên bảng đó. Khi
tập trung vào đứa con bị bệnh, bạn không bao giờ được quên những đứa
con khác. Tốt nhất là cũng lập cho chúng những bảng công việc phải
làm khác, ví dụ học bài, dọn nhà, vẽ tranh
6. Khi trẻ có những hành động bất thường, đó là do nghịch ngợm hay do bệnh tiểu đường?
Thật khó trả lời chính xác được câu hỏi này. Khi trẻ khóc, cáu gắt hoặc túm đuôi chó mèo, bắt gián ăn... thì dù do nguyên nhân gì, bạn cũng nên dỗ dành và khuyên con đừng nghịch như vậy nữa. Không bao giờ chiều chuộng trẻ quá mức. Trong trường hợp này, phải tỏ ra cứng rắn.
Sau đó, nếu bạn nghĩ trẻ bị hạ đường máu, hãy tự hỏi: có phải đây
là thời điểm mà insulin tác dụng mạnh nhất không (ví dụ 2 giờ sau
khi tiêm insulin nhanh); trẻ có bỏ ăn hoặc ăn ít vào buổi sáng (hoặc
trưa) nay không; hôm nay nó có tập thể dục hoặc chạy nhảy nhiều quá
không; mặt trẻ có xanh hoặc nhợt nhạt không; có phải hằng ngày vào
giờ này, nó đều có những hành động như vậy hay không? Nếu sợ đường
máu của trẻ quá cao, bạn nên tự hỏi: trẻ có bị ốm (ho, sốt, cảm cúm)
không, trông nó có thực sự khỏe mạnh không, đường máu của nó mấy
ngày nay (hoặc sáng nay) có tốt không?
Tiếp theo, phải thử
ngay đường máu cho trẻ (nếu có thể). Tùy đường máu cao hay thấp, bạn
có thể xử trí hoặc báo ngay cho bác sĩ và đưa con đến bệnh viện.
7. Làm cách nào tôi có thể học được tất cả những việc trên, và học
từ ai?
Quả là lúc đầu có quá nhiều việc bạn cần biết và phải làm. Tuy nhiên, bạn không nên quá lo lắng, mỗi ngày hãy dành một chút thời gian để học việc gì đó mà bạn cho là cần nhất. Bạn cũng có thể học hỏi từ rất nhiều người như bác sĩ, y tá, những ông bố, bà mẹ cũng có con bị tiểu đường. Hãy học những điều bạn chưa biết từ mọi người, chia xẻ những gì bạn đã biết. Ngoài ra, nên đọc sách báo, tham gia vào các câu lạc bộ bệnh nhân hoặc câu lạc bộ cha mẹ bệnh nhân tiểu đường.
Con bạn sẽ phát triển một cách bình thường nếu nó được chăm sóc và điều trị tốt. Điều này hoàn toàn phụ thuộc vào nỗ lực và khả năng của các bậc cha mẹ. Vì vậy, bạn hãy cố gắng học hỏi để trở thành một người thầy thuốc gia đình.
ThS Nguyễn Quang Bảy, Sức Khỏe & Đời Sống
