SỐT Ở TRẺ NHỎ

BS. HOÀNG XUÂN ĐẠI

Sốt là phản ứng của cơ thể, gây rối loạn chức năng của trung tâm điều hòa thân nhiệt ở hành não, làm thay đổi mối tương quan giữa sản nhiệt và thải nhiệt nên cơ thể có nhiệt độ trên mức hằng định.

Sốt không phải là bệnh. Đây là triệu chứng của nhiều bệnh khác nhau. Thông thường trong các bệnh nhiễm khuẩn và virus đều biểu hiện nhiệt độ tăng cao hơn mức bình thường như các bệnh viêm họng, viêm phế quản, viêm màng não, cúm, sởi, viêm ruột thừa cấp v.v... Tuy vậy, có những bệnh không bị nhiễm khuẩn và virus cũng gây sốt như nắng, nóng... đã làm rối loạn trung khu điều nhiệt. Bởi vậy không phải trường hợp sốt nào cũng phải dùng kháng sinh.

Bệnh cảnh của sốt cũng biểu hiện nhiều hình thái khác nhau, khá phức tạp, chẳng hạn có những bệnh lại sốt về chiều, sốt về đêm, có bệnh sốt từng cơn hoặc sốt ly bì, sốt cách nhiệt, sốt cao, sốt vừa hoặc sốt nhẹ v.v...

Tùy vào lứa tuổi của trẻ, mùa nóng hay lạnh, cơ địa, địa dư, hoàn cảnh sống v.v... mà ở trẻ sẽ phát sinh những nhóm bệnh khác nhau. Nếu khi trẻ chỉ bị sốt nhẹ, đầu ấm, biếng ăn... lại đang thời kỳ mọc răng thì rất có thể do mọc răng hay viêm mũi, họng nhẹ. Có khi thời tiết thay đổi đột ngột, cơ thể của trẻ chưa kịp thích ứng cũng làm trẻ sốt... Tất cả các trường hợp này thường khỏi sau vài ngày mà không cần dùng thuốc.

Khi gặp trẻ sốt cao, tuy chưa rõ bệnh gì, nhưng điều đầu tiên cần để trẻ thoáng mát, chỉ dùng chăn mỏng đắp ngang rốn. Tuyệt đối không ủ ấm, đắp chăn, mặc nhiều áo quần... bởi vì vô tình đã làm cơ thể trẻ không thoát được nhiệt ra ngoài, làm thân nhiệt đã tăng cao lại càng tăng hơn. Thần kinh trẻ lại chưa ổn định nên rất dễ co giật. Các trường hợp này cần hạ nhiệt bằng chườm lạnh. Lấy khăn hoặc vải sạch thấm ướt bằng nước lạnh rồi vắt kiệt và phủ lên trán trẻ hoặc đặt vào hai bên hố bẹn - có thể chườm cả hai bên hố nách, nhưng vị trí này cần thận trọng không sẽ làm lạnh ngực gây viêm phổi. Có điều kiện dùng nước đá để chườm nhưng cho vào túi nylon (polyethylène) được dán kín tránh nước chảy ra - chườm từ từ đừng làm lạnh đột ngột - muốn vậy cần lót các lớp vải, sau giảm dần.

Trẻ sốt thường khát nước, có thể cho uống oresol (nhớ cho uống từ từ từng hớp nhỏ để tránh gánh tim đột ngột). Nếu không có oresol thì uống nước gạo rang pha đường (tốt nhất là đường glucoza) pha thêm chút muối ăn hoặc cho uống nước cam, chanh...

Theo dõi nhiệt độ cứ 3 tiếng một lần, không thuyên giảm hoặc giảm ít có thể dùng một trong các loại thuốc hạ nhiệt sau: Babymol, Paracetamol hoặc Tabagin (Đức), Panadol (Mỹ)... liều lượng đã hướng dẫn trên bao bì theo từng lứa tuổi. Nhớ uống đúng, đủ liều quy định. Tuyệt đối không lạm dụng sẽ gây nguy hại.

Để vừa hạ nhiệt và phòng co giật do sốt cao, có thể cho uống một trong các loại hạ nhiệt trên phối hợp với xi rô phénergan - cũng uống theo liều ghi trên nhãn của chai lọ - không dùng quá liều chỉ định.

Làm như vậy, sau vài ngày nếu trẻ không hết sốt, lại xuất hiện các triệu chứng như khó thở, cánh mũi phập phồng, co kéo xương ức, co giật v.v... thì phải đưa đi bệnh viện ngay (kể cả ngày đầu mới sốt mà có các triệu chứng vừa nêu trên) để sớm được cứu chữa. Vì rất có thể trẻ đã mắc bệnh viêm V-A hay viêm amiđan cấp, hoặc viêm phế quản thể hen, viêm phế quản phổi v.v... Các trường hợp này cần dùng đến kháng sinh và điều trị toàn diện, cần có sự theo dõi chặt chẽ của thầy thuốc, để tránh những nguy hiểm đến tính mạng của trẻ.