Chăm sóc trẻ ngay sau sinh
Tỷ lệ bệnh tật và tử vong của trẻ phụ thuộc phần lớn vào cách được chăm sóc và nuôi dưỡng trong 30 phút đầu tiên. Dưới đây là một số thao tác quan trọng ngay khi trẻ chào đời.
Không để trẻ bị lạnh. Khi còn trong bụng mẹ, trẻ được bao bọc trong môi trong nước ối có nhiệt độ 37 độ C. Khi ra ngoài, thân trẻ dính nước ối cộng với tác động của nhiệt độ không khí thấp hơn, dễ dẫn đến tình trạng hạ thân nhiệt. Vì thế, cần lau khô ngay cho bé bằng vải khô sạch từ đầu đến chân và giữ ấm cho trẻ.
Làm sạch đường hô hấp. Nếu trẻ được đẻ thường sẽ không phải hút sâu do nước ối trong. Chỉ cần đặt trẻ nằm nghiêng, đầu thấp là dịch bẩn từ miệng sẽ tự chảy ra. Lúc này, nên dùng miếng gạc vô trùng lau sạch miệng và mũi cho trẻ. Các thao tác lau khô và làm sạch đường hô hấp phải rất nhanh, bất luận trẻ được sinh trong bệnh viện, nhà hộ sinh, trạm y tế hay gia đình.
Đánh giá tình trạng của trẻ. Ngay sau khi sinh, trẻ cần được xác định giới tính và phát hiện những bất thường bên ngoài. Đặc biệt là xem trẻ có hậu môn, phản xạ và trương lực cơ tốt không... Dùng các chỉ số Apgar hoặc Sigtuna để đánh giá vào các thời điểm 1; 5; 10 phút sau sinh.
Thời điểm cặp rốn cho trẻ thích hợp nhất là 1 phút sau đẻ. Nếu cặp rốn quá muộn, trẻ sẽ phải nhận thừa một lượng hồng cầu, máu dễ quánh và dẫn đến tình trạng khó thở, tăng thể tích của tim (chứng tim to). Còn nếu cặp rốn quá sớm, trẻ dễ bị thiếu hồng cầu và sau vài tháng có thể xuất hiện chứng thiếu máu. Nên dùng chỉ không đàn hồi đã khử trùng để buộc rốn. Dụng cụ cắt rốn phải được hấp tiệt trùng hoặc luộc sôi tối thiểu 20 phút. Đoạn rốn còn lại cần để dài khoảng 1-1,5 cm, được sát trùng cẩn thận bằng cồn iốt, rồi dùng gạc vô khuẩn bọc lại, cuối cùng dùng băng vô khuẩn băng quanh vòng bụng.
Cân, đo và cho trẻ uống vitamin K. Do đặc điểm sinh lý nên trẻ mới đẻ, nhất là trẻ sinh non có nhiều nguy cơ chảy máu ở ruột, dạ dày, phổi, não... Vì thế, cần cho tất cả trẻ mới sinh uống 2 mg vitamin K hoặc tiêm bắp1 mg để phòng chảy máu.
Nhỏ mắt phòng bệnh lậu. Mắt trẻ dễ tiếp xúc với chất bẩn khi đi qua đường sinh dục của mẹ, nhất là khi người mẹ bị viêm âm đạo. Nên dùng miếng gạc sạch thấm nước muối sinh lý để rửa mắt cho bé. Rửa mỗi mắt 1 miếng gạc riêng, sau đó nhỏ mỗi mắt 1 giọt argyrol 1% để phòng lậu mắt.
Đặt trẻ lên bụng mẹ. Trẻ được sớm tiếp xúc và bú mẹ sẽ giúp mẹ co hồi tử cung tốt, tránh chảy máu sau sổ rau. Trẻ bú sớm sẽ nhận được sữa non quý giá, đồng thời kích thích cơ thể mẹ xuống sữa nhanh hơn. Theo Tổ chức Y tế Thế giới, tốt nhất người mẹ nên cho con bú trong vòng 30 phút đến 1 giờ sau sinh.
Bác sĩ Nguyễn Thị Kiểm, Sức Khỏe & Đời Sống
