Cách nhận biết và hướng xử trí ngộ độc ở trẻ em
Tác giả : BS. NGUYỄN VĂN LỘC (Phó Viện trưởng Viện Nhi)
Ngộ độc ở trẻ em là vấn đề gây rất nhiều lo lắng cho các bậc phụ
huynh. Nhiều cháu vẫn khỏe mạnh, vui tươi, có cháu vừa mới ở trường
về bỗng chốc đã phải vào bệnh viện cấp cứu. Thương tâm nhất là có
cháu sau khi ngộ độc vài giờ đã đi vào hôn mê và tử vong, không bao
giờ được gặp lại người thân trong gia đình.
Những nguyên nhân nào thường làm các cháu bị ngộ độc?
Nhiều năm nay, Viện Nhi đã cấp cứu cho các cháu bị ngộ độc (thậm chí có khi gần cả lớp học) do rất nhiều nguyên nhân khác nhau như: do ăn phải hoa, lá, quả của một số loại cây có chất độc, có cháu ăn phải bánh bích quy tẩm thuốc chuột để diệt chuột, ngửi phải chất độc còn tồn trong thời kỳ chiến tranh, gọi là chất (CS), có trường hợp uống nhầm lọ thuốc trừ sâu hay gia đình dùng quá liều thuốc hạ nhiệt Paracetamol khi các cháu bị sốt v.v...
Một số loại lá, hoa, củ thường gây độc:
Ăn phải hoa, ngọn cây móc diều:
Gần
đây một số cháu ăn phải hoa, ngọn cây móc diều (móc mèo) đã bị ngộ
độc rất nặng. Cây này thuộc họ dây leo, thân như cây mây, có gai, lá
có chẽ nhỏ, mọc tự nhiên ở xung quanh vườn, nhiều gia đình miền
trung du thường trồng làm hàng rào. Vào mùa hè cây phát triển nhanh,
hoa mọc thành chùm màu hồng, quả lúc đầu màu đỏ, khi già màu đen và
có gai, hột to bằng hòn bi ve rất hấp dẫn đối với trẻ. Chính màu sắc
của hoa, vị ngòn ngọt chua chua của ngọn đã quyến rũ các cháu đi
chăn trâu, chăn bò hay rủ nhau hái hoa, ngọn nếm thử. Sau khi ăn vài
tiếng đồng hồ, có cảm giác nôn nao, khó chịu, đau bụng, buồn nôn rồi
đi vào hôn mê, dần dần xuất huyết. Dấu hiệu thường gặp là xuất huyết
hai hố mắt và củng mạc mắt. Làm xét nghiệm về chức năng gan, thấy tế
bào gan bị hủy hoại rất nặng, chứng tỏ chức năng chống đông máu ở
gan bị suy giảm nặng làm cho trẻ xuất huyết, nếu không được điều trị
kịp thời có thể sẽ dẫn đến tử vong.
Hiện vẫn chưa có loại thuốc đặc hiệu để điều trị ngộ độc cây móc diều. Ở những trung tâm hồi sức, các bác sĩ vẫn tích cực loại bỏ chất gây độc bằng cách rửa dạ dày nếu bệnh nhân đến sớm, bồi phụ nước, điện giải, cho các thuốc chống chảy máu, nâng đỡ tế bào gan bằng cách dùng dung dịch đường truyền tĩnh mạch và khi huyết áp trở lại bình thường, dùng các thuốc lợi tiểu để bệnh nhân thải hồi một phần chất độc, đồng thời chăm sóc, áp dụng chế độ ăn uống, vệ sinh, chống bội nhiễm.
Cách phòng tránh duy nhất là mọi người phải thông tin cho con em mình không được ăn bất kỳ loại hoa, lá, ngọn của bất cứ loài cây nào khi chưa biết rõ về nó. Với đặc điểm của cây móc diều vừa nêu trên, cần lưu ý các cháu tuyệt đối không ăn ngọn và hoa.
Ngộ độc do ăn phải củ sắn (củ mì)
Sắn là loại cây được trồng phổ biến ở khắp nước ta và là lương thực rất quan trọng. Song, nếu trẻ ăn sắn vào lúc đói và sắn không được ngâm kỹ trước khi luộc thì rất dễ bị ngộ độc do chất acid Cyanhydric.
Sau
khi ăn chừng 3 giờ, trẻ đau bụng, nôn, chóng mặt, xanh tím, vật vã
rồi đi vào hôn mê, suy thở và trụy mạch, cấp cứu không kịp có thể
dẫn đến tử vong.
Cách xử trí: cho trẻ nôn, uống nước đường hay mật, nước mía, sau đó đưa ngay tới bệnh viện.
Ở bệnh viện vẫn tiếp tục rửa dạ dày, truyền nước và điều chỉnh các chất điện giải, dùng Glutylen (dung dịch xanh methylen 10% ống đóng 10ml với hàm lượng 0,1g, liều lượng 2mg/kg cân nặng tiêm tĩnh mạch).
Cho thở oxy, truyền dung dịch đường 10% và chất điện giải.
Có rất nhiều loại sắn nhưng loại sắn “dù”, sắn trắng, sắn mọc gần những cây có chất độc sẽ có nguy cơ ngộ độc rất cao. Vì vậy trước khi ăn sắn phải bóc vỏ, ngâm nước ít nhất 2-3 giờ. Khi ăn sắn nên chấm với đường hay mật sẽ giúp giảm được ngộ độc.
Cách xử trí khi trẻ bị ngộ độc
Trong thực tế, các cháu bị ngộ độc phần lớn qua đường tiêu hóa do ăn, uống phải các chất gây độc. Nếu nghi ngờ hoặc biết chắc chắn các cháu ăn phải những thức ăn có chất độc thì ngay lập tức phải dùng mọi biện pháp làm các cháu nôn ra, càng nôn được nhiều càng tốt. Trong khi nôn cần bình tĩnh đỡ lấy đầu trẻ, để nghiêng về một bên và dùng khăn lau sạch các chất dịch. Cho trẻ uống một cốc nước rồi tiếp tục để trẻ nôn. Sau đó đưa ngay các cháu đến bệnh viện đồng thời mang theo các thức ăn cháu ăn phải hoặc những dụng cụ đựng các chất cháu ăn hay uống phải đến bệnh viện để bác sĩ xác định chất độc và tìm các thuốc giải độc. Tuyệt đối không được chần chờ, để quá muộn mới đưa các cháu tới bệnh viện.
Nếu chất độc là khí thì nhanh chóng đưa trẻ ra khỏi chỗ có khí độc, đặt ở nơi thoáng khí, dùng khăn lau sạch những chất dịch (nước bọt, chất nôn), để đầu hơi ngửa ra phía sau và nghiêng về một bên. Nếu trẻ ngừng thở phải kích thích bằng cách véo vào lòng bàn chân, bàn tay, vùng ngực để các cháu thở lại. Nếu vẫn ngừng thở phải tiến hành hô hấp nhân tạo bằng bóp bóng. Trong trường hợp cấp bách phải hà hơi thổi ngạt thì cần cẩn thận dùng 2-3 lớp vải xô để lên miệng trẻ, hít thật sâu và thổi vào mũi, mồm các cháu kèm theo xoa bóp tim ngoài lồng ngực. Người thực hiện hô hấp nhân tạo không hít không khí ở vùng mặt của bệnh nhân và sau 10-15 phút phải thay người khác để tránh không bị ngộ độc. Khi chất độc là bột hay các chất khác dính trên da, phải nhanh chóng cởi quần áo trẻ và dội ngay nước vào nơi có chất độc, sau đó rửa sạch bằng xà phòng rồi đưa bệnh nhân tới bệnh viện, đồng thời mang theo chất gây độc hoặc nghi ngờ gây độc để bác sĩ xác định và tìm cách xử trí.
Nếu chất độc dính vào mắt, dùng một bình nước ấm hoặc nước sạch (để cao 10cm) tưới lên vùng mắt bị nhiễm độc khoảng 15 phút, sau đó đưa bệnh nhân tới bệnh viện mắt.
Chú thích ảnh:
1. Trẻ em rất hiếu kỳ nên dễ bị ngộ độc.
2.Vi khuẩn Clostridium botulinum thủ phạm gây ngộ độc có trong đồ hộp quá hạn dùng.
3. Cần thận trọng khi sử dụng đồ hộp.
