CHĂM SÓC TRẺ SỐT XUẤT HUYẾT TẠI GIA ĐÌNH

Tác giả : BS. BÙI XUÂN VĨNH

Qua bài viết về sốt xuất huyết (SXH) trên số báo trước, chắc bạn đọc đã rõ cách phát hiện sớm căn bệnh này để đưa trẻ chữa trị kịp thời. Bệnh SXH thường bắt đầu bằng chứng sốt với 3 đặc điểm: Sốt đột ngột, sốt cao, sốt liên tục. Còn triệu chứng xuất huyết, thường xảy ra sau khi bắt đầu sốt một vài ngày thì rất đa dạng: có trẻ chảy máu cam (chảy máu mũi), có trẻ chảy máu dưới da, có trẻ nôn ói ra máu, có trẻ tiêu ra máu v.v... Nhưng cũng có trẻ, tuy mang bệnh SXH nhưng lại hoàn toàn không có triệu chứng xuất huyết.

Tuy nhiên, dù có hoặc không triệu chứng xuất huyết, thì bệnh vẫn có thể dẫn tới một biến chứng vô cùng nguy hiểm mà các thầy thuốc đều luôn cảnh giác đó là sốc (Shock).

VẬY SỐC LÀ GÌ?

Theo định nghĩa y khoa, sốc là một hội chứng (nghĩa là nhiều triệu chứng hội tụ lại), hội chứng này bao gồm 3 tình trạng suy giảm của cơ thể:

1. Giảm tri giác.

2. Giảm nhiệt độ.

3. Giảm huyết áp.

Giảm tri giác là người bệnh không còn lanh lợi, tỉnh táo mà trở nên lừ đừ, có khi mê sảng.

Giảm nhiệt độ là thân thể người bệnh (nhất là các đầu chi không còn ấm như bình thường; Nắm bàn tay, bàn chân người bệnh sẽ thấy lạnh.

Giảm huyết áp là áp lực máu trong động mạch hạ xuống thấp hơn bình thường, có nghĩa là máu chảy rất yếu. Để đo áp lực của máu, các nhân viên y tế thường dùng một dụng cụ gọi là huyết áp kế. Trong gia đình, bạn cũng có thể sơ bộ biết được huyết áp bằng cách bắt mạch ở cổ tay người bệnh: Nếu người bệnh bị sốc, sẽ thấy mạch đập rất yếu; và nếu là sốc nặng, bạn sẽ không còn thấy được mạch.

Nếu hội đủ 3 tình trạng suy giảm kể trên, sẽ dẫn đến sốc. Đó là biến chứng nguy kịch nhất của bệnh SXH. Đa số các trẻ SXH tử vong là trong tình trạng sốc nặng, không phục hồi được nữa.

Căn cứ vào các triệu chứng và biến chứng kể trên, ngành y đã phân chia bệnh SXH ra làm 4 cấp từ nhẹ tới nặng:

- SXH cấp 1: Người bệnh chỉ có sốt, chưa có triệu chứng xuất huyết.

- SXH cấp 2: Người bệnh sốt, chưa có triệu chứng xuất huyết.

- SXH cấp 3: Người bệnh bắt đầu có dấu hiệu sốc.

- SXH cấp 4: Người bệnh đã bị sốc nặng.

Trong 4 cấp nói trên, dĩ nhiên cấp 3 và cấp 4 nặng hơn.

Khi bạn đưa một trẻ nghi bị SXH đi khám bệnh, thầy thuốc sẽ xem xét và có thể cho làm một số xét nghiệm. Và nếu trẻ đã được chẩn đoán là SXH, thì sẽ xem trẻ bị SXH cấp nào để xử trí:

Nếu là SXH cấp 1: Trẻ sẽ được điều trị tại nhà theo đơn, có hẹn ngày tái khám.

Nếu là SXH cấp 2: Tùy trường hợp, có thể điều trị tại nhà có theo dõi chặt chẽ, hoặc nhập viện nếu xét thấy cần thiết.

Nếu là SXH cấp 3 hoặc cấp 4: Nhất thiết phải nhập viện ngay. Ngoài ra, có một số trẻ mới nghi là SXH thì cũng được cho đơn về chữa trị và theo dõi tại nhà, có hẹn ngày tái khám.

Đối với các trẻ đã nhập viện, mọi vấn đề chăm sóc sẽ do nhân viên y tế đảm nhiệm.

Tuy nhiên, số trẻ SXH chữa trị và theo dõi tại nhà bao giờ cũng chiếm đa số, thông thường vào khoảng 70% tổng số trẻ SXH. Do đó, việc chăm sóc các trẻ này luôn luôn là một vấn đề quan trọng, rất cần sự quan tâm của người thân.

Sau khi đã được khám bệnh, nếu đưa trẻ về nhà chăm sóc, bạn phải thực hiện chu đáo các vấn đề sau đây:

1. Cho trẻ nằm nghỉ tuyệt đối.

2. Cho trẻ uống nước đầy đủ, ăn các chất dễ tiêu.

3. Thực hiện đúng đơn thuốc của bác sĩ.

4. Theo dõi chặt chẽ sự tiến triển của bệnh.

Nằm nghỉ là điều đầu tiên phải thực hiện. Trẻ cần nằm nghỉ trong một phòng thoáng mát. Tuyệt đối không ra mưa, ra nắng, không đi đâu vì nhiều trẻ tuy sốt những vẫn có vẻ khỏe mạnh.

Cho trẻ uống nước đầy đủ là điều rất cần thiết. Các thầy thuốc thường khuyên gia đình cho trẻ SXH được uống nhiều nước, vì bệnh SXH thường làm máu bị cô đặc lại (y khoa gọi là sự cô máu). Hiện tượng này làm cho máu rất khó lưu thông, và đó chính là nguyên nhân chủ yếu gây ra biến chứng sốc. Vì vậy, cho trẻ uống nhiều nước nhằm mục đích làm máu đỡ bị cô đặc, dễ lưu thông hơn, từ đó có thể tránh được biến chứng sốc. Có thể cho trẻ uống Oresol (chất thường dùng để bù nước trong bệnh tiêu chảy), hoặc cho trẻ uống nước cam, nước chanh..., nước khoáng hay nước lọc đun sôi. Cho trẻ uống nước đầy đủ nhưng từ từ, thong thả, vì nếu trẻ uống quá nhanh, quá nhiều cùng một lúc, có thể sẽ gây nôn ói, đầy bụng. Việc ăn của trẻ cũng cần được quan tâm: nên cho trẻ ăn các chất dễ tiêu như cháo, súp và dĩ nhiên không bao giờ được ăn no quá.

DÙNG THUỐC TRONG ĐIỀU TRỊ BỆNH SXH

Việc dùng thuốc theo đơn của bác sĩ cần được thực hiện thật đúng. Trong bệnh SXH, các bác sĩ thường cho trẻ dùng thuốc hạ sốt Paracetamol, loại thuốc này còn có nhiều tên khác nhau như Acemol, Cetamol, Efferalgan, Panadol v.v... (nhưng dưới các tên nói trên, bao giờ cũng có chữ Paracetamol). Bạn hãy cho trẻ dùng đúng paracetamol, đừng bao giờ cho trẻ dùng các thuốc nhóm Aspirine, như aspegic, Aspro... vì các loại thuốc Aspisrine có thể làm tăng nguy cơ chảy máu và gây một số tai biến khác (Đã xảy ra trường hợp thương tâm do người nhà không hiểu biết, tự ý cho trẻ dùng Aspirine và dẫn đến tử vong).

Trường hợp trẻ sốt cao, có thể áp dụng thêm phương pháp “lau mát”, xin nhắc lại 3 động tác cơ bản:

1. Dùng 1 khăn lông rấp nước mát đắp lên đầu, lên trán trẻ.

2. Dùng 1 khăn lông khác, rấp nước ấm lau mình mẩy, tay chân.

3. Nếu sờ 2 bàn chân trẻ thấy lạnh: dùng 1 chai nước ấm ủ giữa 2 bàn chân, phủ lên 1 khăn lông khô.

Điều quan trọng là bạn chớ bao giờ tự ý cho trẻ dùng thuốc kháng sinh nếu không có ý kiến của thầy thuốc. Vì tất cả các loại kháng sinh hiện nay đều không có tác dụng gì với bệnh SXH, ngược lại chỉ làm trẻ mệt thêm.

Việc cuối cùng là cần theo dõi bệnh của trẻ thật chu đáo. Chú ý phát hiện các triệu chứng xuất huyết cũng là điều cần quan tâm, nhưng chưa đủ. Vì như trên đã nói, nhiều trẻ SXH tuy không có triệu chứng xuất huyết nhưng vẫn bị sốc, mà sốc mới là biến chứng nguy kịch nhất của bệnh. Vậy thì, có cách nào biết được các dấu hiệu báo trước là sốc sắp xảy ra? Có, các triệu chứng này được gọi là triệu chứng tiền sốc, bao gồm:

1. Trẻ đang tỉnh táo, bỗng trở nên lừ đừ, có khi vật vã.

2. Trẻ có những cơn đau bụng dữ dội mà trước đây không có hoặc chỉ có rất ít.

3. Tay, chân lạnh.

4. Da trẻ đổi màu, trở nên bầm bầm, môi xám lại.

5. Trẻ tiểu ít hẳn hoặc không tiểu chút nào, nhưng rất khát.

Bạn hãy lưu ý phát hiện các triệu chứng tiền sốc nói trên, nhất là từ ngày thứ 3 của bệnh (tính từ ngày bắt đầu sốt), vì biến chứng sốc thường xảy ra từ ngày thứ 3 đến ngày thứ 7. Nếu bạn nhận thấy một hoặc vài triệu chứng tiền sốc kể trên, thì dù chưa đến ngày tái khám hoặc bận công việc gì, cũng phải cấp tốc đưa trẻ đến bệnh viện ngay để được cứu chữa kịp thời.  

src="images/

 

THƯ MỤC NHI KHOA
Nhi khoa - Bệnh trẻ em
Nhi khoa - Chăm sóc trẻ em
Nhi khoa - Cấp cứu và xử trí trẻ em
Nhi khoa - Dinh dưỡng trẻ em
Nhi khoa - Sai lầm trong chăm sóc trẻ em
Nhi khoa - Sơ sinh và nhủ nhi
Nhi khoa - Sự phát triển của trẻ em

Bệnh viện Nhi Trung Ương

  • Địa chỉ: 18/879 La Thành – Đống Đa – Hà Nội
  • Điện thoại: (84-024) 6 273 8532
  • Fax: (84-024) 6 273 8573

Bệnh viện Nhi Đồng 1

Bệnh viện Nhi Đồng 2

  • www.benhviennhi.org.vn
  • Địa chỉ: 14 Lý Tự Trọng, Phường Bến Nghé, Quận 1, TP. HCM
  • Điện thoại: (028) 38295723 - (028) 38295724.

BV Nhi Đồng Thành Phố

  • Địa chỉ: 15 Võ Trần Chí, Tân Kiên, Bình Chánh, TP.HCM.
  • Điện thoại: (028) 2253 6688
  • Fax: (028) 2253 8899
  • Email: bv.nhidong@tphcm.gov.vn
  • Website: www.bvndtp.org.vn

BV Nhi Thái Bình

BV Nhi TP. Cần Thơ

  • Địa chỉ: Số 345 Nguyễn Văn Cừ, P. An Bình, Q. Ninh Kiều, TP. Cần Thơ
  • Điện thoại: 02923748356
  • Fax: 02923831031
  • Email: bvnhidong@cantho.gov.vn

BV Nhi Đồng Nai

  • Địa chỉ: Khu phố 5, Phường Tân Hiệp, Thành phố Biên Hòa, Tỉnh Đồng Nai
  • Số điện thoại: 02513.891500 - Nhánh 151

Bệnh Viện Phụ Sản - Nhi Đà Nẵng

  • Địa chỉ: 402 Lê Văn Hiến, Quận Ngũ Hành Sơn, Thành phố Đà Nẵng
  • Điện thoại: 0236.3957 777, Fax: 0236.3957 779
  • Đường dây nóng: 0962 291 818
  • Email: benhvienphusannhi@danang.gov.vn
  • Website: www.phusannhidanang.org.vn

Bệnh viện Sản Nhi tỉnh Bắc Ninh

  • Địa chỉ: Đường Huyền Quang, Phường Võ Cường, Thành phố Bắc Ninh, Bắc Ninh.
  • Điện thoại: (02223).89.59.69
  • Email: bvsn.syt@bacninh.gov.vn

BV Sản Nhi Ninh Bình

  • ĐT: 0229.3893656 Fax: 0229.893550
  • ĐT nóng ngành: 1900.9095 ĐT nóng bệnh viện: 0229.3513388
  • Thư điện tử: bvsnnb@gmail.com
  • Đ/c: Đường Phan Chu Trinh, p.Nam Thành, tp.Ninh Bình

BV Sản Nhi tỉnh Vĩnh Phúc

BV Sản Nhi tỉnh Bình Dương

  • 455 đường CMT8, P. Phú Cường, Tp. Thủ Dầu Một, Bình Dương
  • Điện thoại: 0274.3836.042 | Fax: (0274)3859580
  • Email: bvpsbinhduong@yahoo.com

 

Các bệnh viện chuyên khoa Nhi có nhu cầu gửi thông tin vào nơi này xin vui lòng gửi qua theo form này

Các sản phẩm y tế

Shop Bác sĩ Trung http://www.shopbstrung.com

 

THƯ MỤC Y HỌC PHỔ THÔNG
Bệnh nhi khoa
Nhi khoa - Bệnh trẻ em
Nhi khoa - Chăm sóc trẻ em
Nhi khoa - Cấp cứu và xử trí trẻ em
Nhi khoa - Dinh dưỡng trẻ em
Nhi khoa - Sai lầm trong chăm sóc trẻ em
Nhi khoa - Sơ sinh và nhủ nhi
Nhi khoa - Sự phát triển của trẻ em