Bạn biết gì về tâm sinh lý của trẻ nhỏ?
 |
| Bé sợ hãi khi phải ở một mình. |
Từ 2 tuổi trở lên, trẻ biết sợ
. Bé thấy mình quá nhỏ bé so với không gian xung quanh nên sợ phải xa mẹ. Nỗi lo lắng này giống như cảm giác ra nước ngoài khi ngôn ngữ không biết, tiền cũng không mà người phiên dịch lại đi đâu mất.Khoa học đã ghi nhận được những
biến đổi về tâm sinh lý của trẻ ngay từ khi còn là bào thai. Từ
tháng thứ 7, cơ quan thính giác bắt đầu hoạt động. Thai sống với
một nền âm thanh khoảng 90 dB trong bụng mẹ, quen với tiếng mẹ
và bố ở ngoài. Thời gian này, cơ quan vị giác cũng hoàn chỉnh;
thai nhi nhận biết được bốn vị cơ bản: ngọt, mặn, đắng, chua;
nhất là ngọt. Cái bọc da bao quanh toàn thân bé cũng giúp bé
tiếp nhận các cảm giác đu đưa, để 2 mẹ con làm quen với nhau
bằng nhịp điệu. Như vậy, thai nhi ở trong một môi trường rất đặc
biệt, có thể hiểu được bố mẹ bằng âm điệu.
Khi ra đời, môi trường bên ngoài hoàn toàn mới lạ với bé. Muốn
tồn tại, trẻ phải thích nghi dần. Việc thích nghi nhiều hay ít
phụ thuộc vào sự trưởng thành của hệ thần kinh.
Trong những tuần đầu, hệ thần kinh
của trẻ chưa trưởng thành. Bé chưa có nhịp sáng
tối, bị các yếu tố trong môi trường mới ức chế nên ngủ nhiều,
không chịu được tiếng động quá mạnh, hay khóc. Cơ quan nhận cảm
lúc này là môi, miệng. Bé có nhiều phản ứng sinh lý: mút tay, bỏ
ăn, đái dầm, nôn trớ, ỉa đùn. Lúc này, bé chỉ bú mẹ, thể hiện
mọi cảm giác thông qua động tác bú. Cuộc sống 2 mẹ con lúc này
không thể tách rời nhau. Thông qua bú mút, mẹ con hiểu nhau,
kiểu hiểu nhau tiền ngôn ngữ.
Trong 3 tháng đầu, trẻ ngủ nhiều, thường thức lúc 6 giờ sáng rồi lại ngủ sau khi được bú và chăm sóc. Đến 8 giờ sáng, trẻ thức, 10-12 giờ ngủ lại. Sau đó, trẻ thức rồi lại ngủ từ 2 đến 4 giờ chiều, đến 7 giờ tối lại ngủ. Nói tóm lại, trẻ chỉ ăn và ngủ. Thời gian này, trẻ sống dựa vào mẹ, thần kinh có thể chưa hoàn thiện. Nhưng về sau, số lần ngủ và thời lượng ngủ bớt đi, trẻ chơi nhiều hơn. Trẻ dần dần phân biệt được sáng tối. Tính tò mò phát triển dần, thời kỳ tìm hiểu thế giới bên ngoài bắt đầu. Trẻ chuyển từ chỗ được bế ẵm sang nằm nôi, cá tính hình thành, đủ tính chất của một con người và chuẩn bị tách khỏi mẹ.
Nhiều người cho rằng trẻ sống phụ
thuộc vào mẹ cho đến trên 1 tuổi. Nhưng theo các nhà nghiên cứu,
em bé có tính độc lập sớm hơn. Vì thế, cần có lịch biểu ngủ sớm
hơn cho trẻ. Sau 4 tháng, trẻ biết
phân biệt ăn, ngủ, chơi, đêm, ngày và thấy ngày giờ hữu hạn hơn.
Hãy đặt lịch ngủ lúc 6 tháng. Lúc đầu, trẻ có thể chống lại,
nhưng 3 tháng sau, trẻ đáp ứng ngay. Dưới 4 tháng, trẻ dễ ngủ,
bế đi đâu cũng được. Nhưng từ 4 đến 9 tháng, trẻ khó ngủ hơn
trong môi trường đông và ồn. Do đó, trẻ dễ thiếu ngủ, dễ mệt mỏi
hơn trước, và phải có lịch ngủ sớm.
Thường từ 1 tuổi trở lên, trẻ thôi
bú, rời mẹ. Do thần kinh phát triển, trẻ muốn
khám phá thế giới bên ngoài. Cơ quan vận động cũng bắt đầu phát
triển, trẻ biết đi, hay quờ quạng, giãy đạp, chuyển từ cái mà ta
gọi là giác-động (nhận biết sự vật bằng cảm giác và vận động
chân tay) sang suy nghĩ. Giáo sư Nhi khoa Mahler gọi điều này là
tình yêu thế giới bên ngoài, bắt đầu xuất hiện ở lứa tuổi 10-15
tháng. Cũng vì thế mà ở thời kỳ này, tư tưởng trẻ phân tán, thêm
khó ngủ, chỉ khi quá mệt trẻ mới chịu ngủ. Tổng lượng ngủ ngày
và đêm của trẻ đều ít. Em bé chống lại giấc ngủ do quá say mê
với những khám phá mới lạ. Vì vậy, người mẹ phải uốn nắm để con
dễ ngủ.
Khoảng 1-2 tuổi trở lên, do giác quan phát triển, trẻ nhận thức được xã hội và vũ trụ xung quanh, thấy mình lớn và độc lập, muốn tách khỏi mẹ nhưng không xa mẹ. Trẻ biết đi, biết nghịch, muốn khám phá thế giới xung quanh. Người mẹ thấy con "vô kỷ luật" quá thì vừa mừng vừa lo con bị tai nạn, muốn đưa bé vào khuôn phép. Vì vậy, về tâm lý, mẹ con không dễ hiểu nhau.
Từ 2 tuổi trở lên, trẻ biết sợ. Thần kinh đã phát triển, cá tính đã hình thành, đã có những khám phá về thế giới xung quanh nên trẻ thấy mình quá nhỏ bé so với không gian mênh mông xung quanh. Đầu tiên, bé cảm thấy sợ hãi vô cớ, sau đó là sợ mất mẹ, xa mẹ, sợ không còn ai để nương tựa (khác với lúc 1 tuổi là hòa mình với mẹ). Nỗi lo sợ này chẳng khác gì cảm giác khi ra nước ngoài, ngôn ngữ không biết, tiền cũng không mà người phiên dịch lại đi đâu mất. Đây cũng là lúc trẻ được chuyển từ nôi sang giường. Nếu giường quá to, trống trải, yên lặng và tối, nỗi khiếp sợ càng tăng. Vì vậy, cha mẹ nên ở cùng con khi con còn thức, và đến ngay khi bé vừa tỉnh dậy. Xung quanh giường, tường nhà nên treo và bày nhiều thứ (đồ chơi, búp bê...) để tăng sự ấm cúng, giảm nỗi lo sợ tự nhiên của trẻ.
(Theo Sức Khỏe & Đời Sống)
