SỰ CẦN THIẾT CHẤT SẮT Ở TRẺ EM
Tác giả : BS. NGUYỄN THỊ KIM LOAN (BV. Nhi Đồng 2)
Trước khi ra đời, thai nhi được mẹ cung cấp chất sắt vào 3 tháng
cuối của thai kỳ. Nếu trẻ sinh non, sinh đôi, sinh ba…, việc dự trữ
sắt của mẹ cho trẻ sẽ ít hơn so với trẻ đủ tháng và sinh một. Con
đầu lòng thường được dự trữ sắt nhiều hơn con thứ 3, 4. Nếu trước
khi sinh, mẹ bị thiếu máu, xuất huyết đường sinh dục, con sinh ra sẽ
thiếu máu.
Vai trò của chất sắt đối với người mẹ khi mang thai
Dự trữ sắt của mẹ cho thai nhi chỉ đủ đáp ứng nhu cầu của trẻ đến tháng 4-5 sau khi ra đời. Mặc dù trong thời gian đó, bé ăn toàn thức ăn rất ít sắt (gồm sữa và bột), nhưng bé không thiếu máu. Nhưng đối với trẻ sinh non, sinh đôi..., do mẹ cho quá ít chất sắt, nên dễ thiếu máu hơn, từ tháng 2, 3.
Do thiếu sắt trong thức ăn, trẻ dễ thiếu máu từ tháng thứ 6. Thời gian này nguồn dự trữ sắt mẹ đã cạn, nhu cầu sắt hàng ngày chủ yếu được cung cấp qua các loại thức ăn như rau, quả, thịt, trứng, cá, đậu... Nếu không được cho ăn đầy đủ, vẫn duy trì sữa + bột kéo dài, trẻ sẽ bị thiếu sắt, vì sữa và bột đều chứa rất ít sắt.
Các triệu chứng nào cho biết trẻ bị thiếu máu do thiếu sắt?
Trẻ thiếu sắt: Da xanh, niêm mạc mắt môi nhợt, không có cảm giác đói khiến trẻ biếng ăn. Trẻ dễ bị kích động, hoặc ngược lại kém hoạt bát, chóng mệt. Trẻ có thể béo phì kèm xanh xao, hoặc gầy ốm dưới mức bình thường. Trẻ có độ tập trung kém khi đi học. Nếu nặng hơn sẽ ảnh hưởng đến sự phát triển thể chất và vận động, biến dạng móng tay chân (dẹp, lõm), đau nhức trong xương, gan lách to (ở trẻ còn bú), tim dễ bị suy.
Các bậc cha mẹ cần làm gì để tránh thiếu máu thiếu sắt cho con mình?
- Cho trẻ bú sữa mẹ hoàn toàn đến 4 tháng tuổi.
- Nếu không có sữa mẹ, cho trẻ bú sữa đã bổ sung sắt. Không cho bú sữa đặc có đường vì hầu như rất ít hoặc không có sắt.
- Từ 4 tháng tuổi, bé cần được bắt đầu ăn dặm với bột có nhiều sắt và thêm dần các loại thức ăn có sắt (rau, quả, nước thịt...).
- Đối với trẻ sinh non, sinh đa thai, nên cho uống thêm viên sắt từ tháng thứ 2 hoặc thứ 3 (nếu trẻ xanh và có các triệu chứng thiếu máu), mỗi ngày 15-20mg/kg cân nặng, nếu có thiếu máu thì tăng dần đến 30 mg/kg cân nặng của trẻ. Ngoài ra, nên cho các trẻ này sớm ăn thêm nước thịt ép, súp rau.
- Đối với trẻ sinh đủ tháng, nên cho ăn dặm thêm các chất ngoài sữa từ tháng thứ 4.
- Nên chậm cho trẻ bú thêm sữa bò, chỉ nên bắt đầu cho thêm nếu cần vào khoảng tháng thứ 9 hay tháng 12. Nếu cho thêm trước thời gian trên, do dạ dày chưa trưởng thành, rất kém tiêu hóa sữa bò nên dễ gây hậu quả đi tiêu ra máu ít hay nhiều.
Làm thế nào để giúp trẻ hấp thu chất sắt tốt nhất?
Khi trẻ bắt đầu ăn dặm thêm, sắt trong thức ăn sẽ dễ hấp thu nhờ vitamin C có trong rất nhiều loại trái cây và nước ép trái cây. Nói chung, sắt có trong thịt dễ hấp thu hơn sắt chứa trong các loại rau củ.
Thế nào là nguồn cung cấp sắt tốt cho trẻ?
Từ khi mới sinh ra cho đến sáu tháng tuổi:
- Bú sữa hoàn toàn
- Dùng thêm chế phẩm sữa giàu sắt ngay sau khi trẻ sinh ra (dùng bổ sung sữa mẹ hoặc dùng hoàn toàn nếu không có sữa mẹ).
Từ sáu tháng đến một tuổi:
- Cho bú.
- Dùng thêm chế phẩm sữa giàu sắt (bổ sung sữa mẹ hoặc dùng thay thế khi không có sữa mẹ).
- Cho bé ăn bột có giàu sắt.
- Dùng bột hay bánh mì, bánh có giàu sắt.
- Ăn thịt (nước nghiền thịt hay thịt bằm).
- Cá (nhưng không dùng tôm cua có vỏ cứng, các loại tôm tép, sò).
Cần tránh cho trẻ ăn gì để phòng thiếu máu?
Trẻ dễ thiếu máu thiếu sắt khi cho uống nhiều sữa bò. Đối với trẻ từ 9 tháng tuổi trở đi, lượng sữa bò (sữa bột) nếu cho uống thêm không vượt quá 550-650ml/ngày.
Chú thích ảnh:
Trẻ sinh non rất dễ bị thiếu máu do thiếu sắt.
