Tại sao trẻ ăn uống tốt vẫn bị còi xương?
 |
| Trẻ tắm nắng thường xuyên sẽ không sợ còi xương. |
Nhiều bà mẹ rất băn khoăn vì đã cho con mình ăn đầy đủ chất dinh dưỡng với những thực phẩm giàu canxi nhưng lúc đi khám vẫn được chẩn đoán là còi xương. Một trong những nguyên nhân chính là trẻ đã không được tắm nắng đầy đủ, dẫn đến thiếu vitamin D.
Còi xương là một bệnh loạn dưỡng xương do thiếu hoặc rối loạn chuyển hóa vitamin D trong cơ thể. Còi xương do thiếu vitamin D còn được gọi là còi xương dinh dưỡng, một bệnh phổ biến của trẻ dưới 3 tuổi, lứa tuổi hệ xương phát triển mạnh.
Vitamin D cung cấp cho trẻ được cung cấp từ hai nguồn chính:
- Thức ăn: Chủ yếu là sữa mẹ. Tuy nhiên, hàm lượng vitamin D trong sữa mẹ cũng không nhiều (khoảng 10 đơn vị/100 ml). Khi đến tuổi ăn dặm, trẻ sẽ được bổ sung vitamin D từ một số loại thức ăn như gan, lòng đỏ trứng...
- Cơ thể tự tổng hợp ở da dưới tác dụng của tia cực tím: Nếu được chiếu tia cực tím, ước tính sự tổng hợp vitamin D là 18 đơn vị/cm2 da mỗi ngày. Trung bình một ngày, cơ thể tổng hợp được 50-1.000 đơn vị vitamin D, thỏa mãn nhu cầu của cơ thể.
Nguyên nhân chủ yếu gây còi xương ở trẻ là tình trạng thiếu ánh sáng mặt trời. Nhà ở chật chội, thiếu ánh sáng, trẻ được mặc quá nhiều quần áo, không được đưa ra ngoài trời tắm nắng, trẻ sinh vào mùa đông hoặc ở vùng cao có nhiều mây mù... là những nguyên nhân khiến tiến trình tự tổng hợp vitamin D bị ảnh hưởng. Nguyên nhân thứ hai là chế độ ăn uống không hợp lý: không được bú sữa mẹ thường xuyên, hay bị tiêu chảy làm giảm hấp thu vitamin D.
Bệnh còi xương hay xuất hiện ở trẻ dưới 3 tuổi, nhất là trẻ dưới 1 tuổi, trẻ đẻ non, thiếu cân, hay bị các bệnh nhiễm khuẩn cấp (đặc biệt là tiêu chảy). Đây là bệnh toàn thân, ảnh hưởng không những đến hệ xương mà còn đến cả thần kinh, cơ, máu...
Các biểu hiện của bệnh thay đổi tùy theo từng thời kỳ tiến triển. Ở giai đoạn sớm, trẻ hay quấy khóc, ngủ không yên giấc, hay giật mình, vã nhiều mồ hôi cả lúc thức lẫn lúc ngủ. Giai đoạn muộn, xương sọ có dấu hiệu mềm, thóp trước rộng, bờ mềm, chậm kín; có bướu ở trán, ở đỉnh đầu làm đầu to ra. Trẻ chậm mọc răng, lồng ngực có khi biến dạng như ngực gà. Các đầu xương dài bị bè ra; chân cong kiểu vòng kiềng hoặc choãi ra như chữ X. Cột sống có thể bị gù vẹo; xương chậu bị biến dạng hẹp. Bụng của trẻ thường bị to bè. Trẻ bị còi xương thường chậm biết ngồi, biết đi. Nếu bệnh nặng, có thể xuất hiện những cơn giật do hạ canxi máu. Ở giai đoạn muộn, bệnh còi xương thường để lại những di chứng không tốt về sau.
Để điều trị bệnh còi xương, cần cho trẻ tắm nắng buổi sáng và uống vitamin D, chứ không phải uống các chế phẩm có chứa canxi và ăn thêm xương. Những trẻ phải uống vitamin D hoặc có bệnh cấp tính kèm theo như tiêu chảy, viêm phổi... cần được các thầy thuốc chuyên khoa tư vấn và hướng dẫn. Việc điều trị chỉnh hình được đặt ra với những trẻ bị biến dạng xương nặng, khi bệnh đã khỏi.
Cách tốt nhất để phòng bệnh còi xương là trong thời gian mang thai và cho con bú, người mẹ được tắm nắng, có thời gian hoạt động ngoài trời và chế độ ăn uống đầy đủ. Vào các tháng cuối của thai kỳ, nên ăn các thức ăn giàu vitamin D và uống thêm dầu cá. Trẻ sinh ra cần được bú sữa mẹ đầy đủ. Sữa mẹ không chỉ có một hàm lượng vitamin D nhất định mà còn chứa những chất chuyển hóa của vitamin D.
Đối với trẻ đẻ non, thiếu cân, có thể cho uống vitamin D 400 đơn vị mỗi ngày trong suốt năm đầu. Điều quan trọng là phải thường xuyên cho trẻ tiếp xúc với ánh sáng mặt trời buổi sáng. Nhà ở phải có đủ ánh sáng. Ngoài ra, cha mẹ cần quan tâm, để ý đến các biến đổi của trẻ để có cách điều chỉnh kịp thời.
ThS Hà Lê Anh, Sức Khoẻ & Đời Sống
