NHU CẦU DINH DƯỠNG ĐẶC BIỆT TRONG GIAI ĐOẠN MANG THAI VÀ CHO CON BÚ

BS. ĐÀO THỊ YẾN PHI

TT Dinh dưỡng TPHCM

Giai đoạn mang thai và cho con bú là giai đoạn có nhu cầu dinh dưỡng đặc biệt. Dinh dưỡng trong giai đoạn này không chỉ ảnh hưởng đến bản thân người phụ nữ mà còn ảnh hưởng đến đứa con một cách trực tiếp và lâu dài. Nhu cầu dinh dưỡng tăng lên không chỉ về mặt số lượng mà còn có những thay đổi quan trọng về thành phần dinh dưỡng, bên cạnh đó người phụ nữ có những thay đổi về tâm sinh lý có ảnh hưởng trên cách ăn uống, cũng có thể có những chi phối đáng kể lên chế độ dinh dưỡng của người phụ nữ.

Một chế độ ăn hợp lý cần có đầy đủ 4 nhóm thức ăn: Đường, đạm, béo, vitamin và muối khoáng, mỗi nhóm thức ăn cung cấp một hoặc nhiều thành phần cần thiết cho cơ thể. Chất bột, đường là nguồn cung cấp năng lượng chính và một phần chất xơ rất quan trọng cho quá trình tiêu hóa. Chất bột đường chủ yếu thường được cung cấp từ ngũ cốc. Chất đạm được cung cấp từ thịt, cá, gia cầm, sữa và các chế phẩm từ sữa. Đây là thành phần dinh dưỡng rất cần trong thai kỳ hoặc khi cho con bú để duy trì cơ bắp, tạo máu và chống lại bệnh tật. Chất béo có 2 loại chính là chất béo bão hòa (thường có trong mỡ động vật) và chất béo chưa bão hòa (trong dầu thực vật) trong đó nên sử dụng chủ yếu là chất béo chưa bão hòa. Các sinh tố và muối khoáng là những tố chất cực kỳ quan trọng trong việc thành lập xương, cơ, tế bào máu và giữ cho hệ thống thần kinh hoạt động tốt. Trong quá trình mang thai, cơ thể người mẹ cần cung cấp máu nhiều hơn và tạo xương cho bé nên nhu cầu về sắt, acid folic, canxi, và phốt pho tăng rất nhiều. Các chất dinh dưỡng cần thiết này thường được cung cấp từ thịt, các loại đậu, rau quả lá xanh, ngũ cốc nguyên hạt, sữa và các chế phẩm của sữa. Ngoài ra cần chú ý cung cấp đủ nước cho cơ thể. Tuy nước không được xem là chất dinh dưỡng, nhưng nó có vai trò rất quan trọng trong chuyển hóa, điều hòa môi trường bên trong cơ thể. Việc cung cấp nước có thể thông qua nhiều hình thức khác nhau như nước lọc, nước trái cây, nước hoa quả, sữa. Cách ăn uống hợp lý nhất là ăn đa dạng và đầy đủ các nhóm thức ăn này. Có thể ăn làm nhiều bữa nhỏ, khoảng 6 lần trong ngày, phân bố đầy đủ các nhóm thức ăn và thay đổi thường xuyên tránh nhàm chán.

Một số phụ nữ ăn chay trường, trong giai đoạn mang thai và cho con bú cần có kế hoạch dinh dưỡng cụ thể với chuyên viên về dinh dưỡng. Nhìn chung, một chế độ ăn bao gồm sữa và các chế phẩm từ sữa, ngũ cốc và các loại đậu thêm vào với rau và trái cây có thể cung cấp đủ chất dinh dưỡng cho cả mẹ và con.

Thiếu máu thiếu sắt trong thai kỳ là một vấn đề hết sức nghiêm trọng cho sức khỏe cộng đồng, vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến sức khỏe mẹ và con. Thiếu máu thiếu sắt làm tăng tai biến sản khoa, tăng nguy cơ tử vong cho mẹ và thai. Một nghiên cứu được tiến hành trên 2.084 phụ nữ mang thai ở 22 quận huyện thuộc TPHCM cho thấy tỉ lệ thiếu máu ở phụ nữ mang thai là 31,53%, trong đó có 82,64% là thiếu máu do thiếu sắt và tập trung nhiều ở các khu vực ngoại thành và vùng ven nơi tình hình kinh tế còn thấp ảnh hưởng đến chế độ dinh dưỡng trong thai kỳ. Việc bổ sung sắt trong giai đoạn mang thai có thể làm giảm nguy cơ thiếu máu thiếu sắt đến 7 lần so với những thai phụ không được bổ sung sắt.

Việc bổ sung sắt và acid folic để phòng chống thiếu máu và cung cấp đủ nhu cầu cần thiết trong giai đoạn mang thai và cho con bú có thể được thực hiện dưới nhiều hình thức như: tăng cường các thức ăn giàu chất sắt, uống viên sắt, sử dụng các sản phẩm dinh dưỡng đặc biệt có bổ sung thêm sắt và acid folic.

Trung tâm Dinh dưỡng TPHCM, cơ quan đầu mối về dinh dưỡng của TPHCM, trong thời gian vừa qua đã có một số nghiên cứu ứng dụng về các sản phẩm dinh dưỡng cho cộng đồng, trong đó sản phẩm dinh dưỡng cho bà mẹ mang thai và cho con bú là một trong những vấn đề được quan tâm hàng đầu. Các sản phẩm dinh dưỡng phục vụ cho đối tượng này cần phải đáp ứng được các yêu cầu về chất lượng, thành phần dinh dưỡng, cảm quan đặc biệt (như sự thay đổi khẩu vị trong thời gian mang thai...).

Bên cạnh đó việc nghiên cứu tập quán, thói quen của người Việt Nam cũng cho thấy một yêu cầu thật sự cần thiết cho người lao động là giá thành sản phẩm phải thấp để mọi tầng lớp kinh tế trong cộng đồng đều có thể sử dụng. Có như thế các sản phẩm dinh dưỡng này mới có hiệu quả phục vụ thật sự cho cộng đồng. Hiện nay, các sản phẩm sữa Melac và bột Melac đã được đưa ra trên thị trường phần nào đáp ứng được các nhu cầu của người tiêu dùng về các mặt nói trên, và góp phần vào việc ngày càng nâng cao sức khỏe cộng đồng.