Để trẻ sơ sinh không lây viêm gan siêu vi B từ mẹ
Theo ước tính của các nhà chuyên môn, có đến 10-13% thai phụ Việt Nam nhiễm viêm gan siêu vi B. Điều này có nghĩa một số trẻ sơ sinh bị truyền virus này từ mẹ. Sự lây truyền này xảy ra hay không phụ thuộc vào thời điểm nhiễm bệnh và kết quả phản ứng huyết thanh của thai phụ.
 |
| Virus viêm gan B. |
Thời điểm nhiễm bệnh của mẹ
Mẹ bị bệnh ở quý I thai kỳ thì tỷ lệ truyền bệnh là 1%.
Mẹ bị bệnh ở quý II thai kỳ thì tỷ lệ truyền bệnh là 10%.
Mẹ bị bệnh ở quý III thai kỳ thì tỷ lệ truyền bệnh là 60-70%.
Kết quả xét nghiệm huyết thanh:
Mẹ có HBsAg (+) và HBeAg (+), tỷ lệ truyền bệnh 90-100%.
Mẹ có HBsAg (+) và HBeAg (-), tỷ lệ truyền bệnh 20%.
(Lưu ý: HBeAg (+) là biểu hiện siêu vi B đang sinh sản theo phương cách tách đôi và là dấu hiệu cho thấy siêu vi đang tăng mạnh).
Đặc biệt, nguy cơ truyền bệnh cho thai nhi có thể lên tới 90% nếu bà mẹ không có biện pháp bảo vệ ngay sau khi sinh, 50% số trẻ này sẽ bị viêm gan mãn tính và có nguy cơ bị xơ gan lúc trưởng thành.
Tỷ lệ trẻ bị viêm gan B cấp ngay sau khi sinh là 5-7% và không có biểu hiện triệu chứng. Cơ chế lây bệnh lúc sinh và sau sinh chưa rõ ràng (có thể qua nhau thai khi chuyển dạ?) vì thế can thiệp bằng phẫu thuật cũng không ngăn chặn được sự lây lan bệnh.
Sự truyền bệnh trong tử cung (từ mẹ sang con) là một trường hợp ngoại lệ.
Thai phụ có thể nhiễm viêm gan siêu vi B trước khi có thai hoặc đang mang thai (trường hợp này ít gặp). Việc có thai không phải là yếu tố làm cho bệnh viêm gan siêu vi B ở mẹ nặng lên mà ngược lại, siêu vi B không gây ảnh hưởng xấu cho tiến trình mang thai cũng như cho bào thai. Việc mang thai tiến triển bình thường, thai nhi phát triển tốt và không có nguy cơ bị dị dạng. Chỉ khi mẹ bị viêm gan siêu vi B nặng ở quý III của thai kỳ thì mới có nguy cơ sinh non.
Phòng tránh
Về phía người mẹ: Xét nghiệm kiểm tra HBsAg trong huyết thanh vào tháng thứ 6 của thai kỳ. Nếu HBsAg (+) dương tính, để đánh giá mức độ truyền bệnh có thể tiến hành xét nghiệm bổ sung HBeAg hoặc ADN và Anti-HBe. Còn nếu HBsAg (-) âm tính thì nên tiêm phòng cho mẹ vì vaccine này không chống chỉ định với phụ nữ có thai và cho con bú.
Về phía trẻ: Nếu mẹ bị viêm gan siêu vi B thì trẻ sơ sinh được tiêm huyết thanh đặc hiệu chống siêu vi B (Ig anti-HB) ngay trong phòng sinh 100 đơn vị quốc tế. Tiếp sau đó, tiêm vaccine viêm gan B ở một vị trí khác trên cơ thể trẻ sơ sinh theo công thức 3 mũi (mũi 1 sau khi sinh, mũi 2 khi trẻ 1 tháng tuổi, mũi 3 khi trẻ được 6-12 tháng). Sau 15 năm tiêm nhắc lại.
Nếu trẻ đã được bảo vệ bằng huyết thanh và vaccine thì vẫn cho trẻ bú mẹ vì sữa mẹ là nguồn dinh dưỡng tốt nhất, có nhiều kháng thể giúp trẻ chống được bệnh tật. Hai hội nghị chuyên gia Âu Mỹ gần đây không coi là chống chỉ định việc các bà mẹ nhiễm siêu vi B cho con bú vì chưa chứng minh được sự lây nhiễm qua đường sữa.
Siêu vi B tồn tại bao lâu trong môi trường tự nhiên?
Do mẹ còn tiếp tục nuôi dưỡng và chăm sóc trẻ trong những tháng tiếp theo nên họ cũng cần biết, siêu vi không tồn tại lâu khi ra ngoài cơ thể, nhưng dụng cụ và đồ đạc bị vấy máu bệnh nhân dù đã khô vẫn có thể truyền bệnh trong một thời gian ngắn. Vì vậy các dụng cụ này cần được lau rửa bằng thuốc sát trùng như Javel 10%.
Chú ý: Éther và cồn 90o không diệt được siêu vi B. Dùng nước Javel phải ngâm trong 2 giờ, tiệt trùng bằng nhiệt độ khô 170oC phải trong 1 giờ và tiệt trùng trong tủ hấp 121oC trong 15 phút.
BS. Phạm Thị Thục, Sức khoẻ & Đời sống
