Những biến đổi chức năng tình dục ở phụ nữ
Tác giả : BS. ĐÀO XUÂN DŨNG
Năm 1998, Hội Tiết niệu Hoa Kỳ đã xác định sự biến đổi chức năng
tình dục nữ khi có vấn đề liên quan đến 4 trạng thái sau: Ham muốn -
hưng phấn - có khoái cực - đau khi quan hệ tình dục. Hiện nay, những
nghiên cứu về tình dục nữ tập trung nhiều vào thể biến đổi về hưng
phấn, nghĩa là thường xuyên không có khả năng cảm nhận sự hưng phấn,
không duy trì được độ nhờn ở âm đạo hoặc sự sung huyết ở cơ quan
sinh dục để đáp ứng những kích thích tình dục. Biến đổi chức năng
tình dục nữ có thường gặp không? Theo kết quả khảo sát ở các phụ nữ
từ 18-59 tuổi trên toàn nước Mỹ (đăng trên tạp chí của Hội Y học Mỹ
ngày 10/2/1999), thì có đến 43% phụ nữ bị biến đổi chức năng tình
dục thể hiện ở một dạng nào đó. Đặc biệt hay gặp ở những phụ nữ
quanh tuổi mãn kinh. Trước đây, chỉ có những trục trặc về tình dục
của nam giới mới được quan tâm nhiều, nhưng gần đây bắt đầu có những
nghiên cứu về trục trặc tình dục ở phụ nữ và người ta nhận thấy cũng
có rất nhiều vấn đề. Điều may mắn là tuyệt đại đa số những nguyên
nhân gây biến đổi chức năng tình dục nữ có thể chữa trị được.
Những nguyên nhân gây biến đổi chức năng tình dục nữ. Thường chúng ta vẫn cho rằng do nguyên nhân tâm lý là chính, nhưng ngày nay người ta đã phát hiện ra nhiều thể bệnh do nguyên nhân sinh lý và do có vấn đề trong mối quan hệ giữa đôi bạn tình (hay vợ chồng). Tuy nhiên, các nguyên nhân này thường liên quan đến nhau. Sự đau đớn về thể chất ảnh hưởng đến tình dục, kể cả lúc đau đớn đã qua đi nhưng khi nhớ lại cũng làm cho hành vi tình dục kém hào hứng (ví dụ có phụ nữ từng bị đau đớn khi nạo thai, sau đó không còn nồng nhiệt trong quan hệ tình dục do hồi ức về những đau đớn khi nạo). Nếu phải miễn cưỡng quan hệ tình dục, có thể gây ra sự căng thẳng cho cả đôi bạn tình.
Những yếu tố ảnh hưởng đến ham muốn tình dục nữ. Ham muốn tình dục nữ không chỉ bị chi phối bởi hormone mà còn bởi nhiều yếu tố khác như những cảm nhận và suy nghĩ của họ về chính bản thân, về tình dục và mối quan hệ qua lại giữa đôi bạn tình. Tình dục nữ khác nhiều với tình dục nam, mỗi phụ nữ cũng có nhu cầu, ham muốn và cảm xúc tình dục khác nhau. Ham muốn tình dục nữ dựa nhiều trên cơ sở mối quan hệ tình dục với bạn tình, nhưng với hầu hết phụ nữ thì ham muốn tình dục phụ thuộc vào sự chia xẻ của cơ thể, tâm trí và bạn tình.
Cơ thể: Một số thuốc và bệnh tật, rượu và ma túy cũng như nồng độ hormone có ảnh hưởng không tốt đến dục năng. Ở những phụ nữ tuổi mãn kinh và sau mãn kinh, sau khi cắt tử cung toàn phần, họ thường có rối loạn về chức năng tình dục do mất cân bằng về nội tiết. Đau khi quan hệ tình dục, do đã từng bị can thiệp ngoại khoa, có bất thường về giải phẫu, sau sinh hay bị nhiễm khuẩn đều có thể ức chế sự hưng phấn và khoái cảm ở phụ nữ.
Tâm trí: Trong cuộc sống hiện đại, người phụ nữ phải lo toan, gánh vác nhiều công việc (từ việc cơ quan đến việc gia đình, chăm sóc con cái...) nên không có gì ngạc nhiên khi tỷ lệ những cặp vợ chồng gặp trục trặc về tình dục suýt soát đến 70% (Berman và Berman, 2001) ở một thời điểm nào đó trong đời họ. Những tác động tâm lý tiêu cực (stress), trạng thái quá mệt mỏi hay trầm cảm đều làm cho phụ nữ giảm ham muốn tình dục. Với phụ nữ, não là một “cơ quan phát sinh ham muốn tình dục” rất nhạy cảm, vì vậy việc thư giãn, khơi gợi trí tưởng tượng hoặc những động tác vuốt ve là những cách có hiệu quả nhất để tạo khoái cảm và khoái cực cho phụ nữ. Không có chức năng sinh lý nào lại chịu ảnh hưởng mạnh của vỏ não như chức năng đáp ứng tình dục, không chỉ riêng với phụ nữ mà ở cả nam giới cũng vậy.
Bạn tình: Tình dục là sự chia xẻ của đôi bạn tình. Nhiều phụ nữ không dám thổ lộ những gì mình mong muốn và nhiều ông chồng cũng không quan tâm tìm hiểu nhu cầu của vợ. Đó là một trong những nguyên nhân dẫn đến trục trặc trong quan hệ tình dục vợ chồng. Thẳng thắn chia xẻ với nhau trong chuyện tình dục và với một bạn tình biết dẫn dắt thường làm cho mối quan hệ thêm bền chặt.
Những yếu tố nào làm giảm ham muốn tình dục? Stress và trạng thái tâm lý không thoải mái là 2 nguyên nhân chính. Phụ nữ có rất nhiều lý do để lo hãi (như giảm tự tin ở bản thân, tăng cân, rối loạn kinh nguyệt…), do đó dễ làm giảm ham muốn tình dục. Và như một phản ứng dây chuyền, nó ảnh hưởng đến hưng phấn và khoái cực vì rối loạn chức năng tình dục có mối liên hệ qua lại với nhau. Ngoài ra còn có nhiều nguyên nhân khác, một số thuộc thể chất, số khác thuộc tâm trí như mãn kinh, can thiệp phẫu thuật (nhất là ở buồng trứng và tử cung), bất hòa trong mối quan hệ, quá mệt mỏi, sinh đẻ, trầm cảm, bệnh tiểu đường, chấn thương tâm lý do bị cưỡng bức hay lạm dụng tình dục khi còn nhỏ...
Một trải nghiệm tình dục bình thường bao giờ cũng bắt đầu bằng sự ham muốn (một hiện tượng tâm trí), nó tạo ra sự hưng phấn (máu dồn đến cơ quan sinh dục) và kết hợp với những kích thích dẫn đến khoái cực. Sự phân biệt có tính phổ biến nhất giữa ham muốn tình dục nam và nữ là ở chỗ ham muốn tình dục nữ không phải là hiện tượng sinh lý 100% mà ít nhất có 50% do tâm lý.
Trầm cảm có gây ra biến đổi chức năng tình dục? Tuy chưa thể chứng minh mối quan hệ giữa hai yếu tố này nhưng người ta dễ dàng nhận thấy nếu trầm cảm được chữa trị tốt thì sẽ cải thiện được ham muốn tình dục ở phụ nữ.
Một số thuốc chống trầm cảm như Prozac tuy hiệu quả cao nhưng lại có tác dụng phụ là có thể gây ra biến đổi chức năng tình dục cho cả nam và nữ (Medinfo, 1999), tuy nhiên không phải mọi người đều bị ảnh hưởng giống nhau nên một số nhà khoa học cho rằng trầm cảm làm giảm dục năng chứ không phải do thuốc. Nhưng dù tác dụng phụ của Prozac thế nào đi nữa, các thầy thuốc vẫn khuyên dùng Prozac để chữa trầm cảm vì sẽ làm trầm cảm qua đi sau vài tháng, nếu không điều trị thì trầm cảm có thể sẽ gây ảnh hưởng xấu đến sức khỏe tâm trí và cả sức khỏe tình dục.
Biến đổi chức năng tình dục có thể dẫn đến trầm cảm? Hoàn cảnh ảnh hưởng và tác động đến mỗi người theo cách khác nhau. Chẳng hạn có người chỉ mất việc làm đã suy sụp, trong khi nhiều người dù trải qua gian khổ đến mấy cũng vẫn lạc quan, do đó nếu cho rằng chức năng tình dục suy giảm có thể gây ra trầm cảm ở một số phụ nữ cũng là điều dễ hiểu.
Ngày nay, người ta đã hiểu rõ hơn về trầm cảm. Bệnh này thường không kéo dài. Trẻ em, vị thành niên, người cao tuổi bị bệnh Alzheimer đều có thể có biểu hiện trầm cảm. Cũng có thể sự giảm đột ngột ham muốn hoặc hưng phấn tình dục cũng là một sang chấn tâm lý gây ra trầm cảm. Biến đổi chức năng tình dục có tiềm năng gây ra hoặc làm trầm trọng thêm những triệu chứng trầm cảm, dễ biến những sang chấn tâm lý và stress thành những đợt trầm cảm, nhưng mặt khác cũng có những phụ nữ có cuộc sống thuận lợi và đời sống tình dục thỏa mãn vẫn bị trầm cảm.
