GIỚI THIỆU
phần mềm quản lý bệnh viện YKHOANET

KHÓ KHĂN VỀ SINH HOẠT TÌNH DỤC Ở PHỤ NỮ MÃN KINH

GS-BS. PHẠM GIA ĐỨC

BS. PHẠM THỊ PHƯƠNG LAN

BV. Hùng Vương

Đã từ lâu, ở nước ta cũng như nhiều quốc gia Á châu khác, tình dục ở tuổi mãn kinh được coi là điều cấm kî. Ngày nay những thông tin văn hóa, khoa học ngày càng mở rộng, đời sống tình cảm và tình dục có những thay đổi và hoạt động tình dục còn kéo dài sau tuổi mãn kinh. Thực tế cho thấy nó phụ thuộc vào mỗi cặp vợ chồng. Những thống kê về hoạt động tình dục tuổi mãn kinh không nhiều, không đầy đủ và chính xác vì có nhiều yếu tố có liên quan: thể lực mỗi người, tâm lý lứa đôi, phong tục tập quán, môi trường bên ngoài và nhất là trạng thái nội tiết và quá trình tình dục trước đó.

Đặc điểm chung ở tuổi này, người phụ nữ có tâm lý không ổn định, nhất là hay lo lắng, sợ mang thai, xấu hổ, hay mệt nhọc, tuy nhiên một số không nhiều lại có tâm lý phấn chấn vì được giải phóng mọi lo âu. Ảnh hưởng tâm lý trên cho nên đa số cảm thấy dục tính (libido) giảm, một số khác, tuy không nhiều nhưng không than phiền gì và đi vào tuổi mãn kinh một cách êm ả. Một cuộc điều tra của chúng tôi (1998) cho phụ nữ quanh mãn kinh - mãn kinh tại TPHCM cho thấy: ở tuổi trên 45, đa số 52,2% còn hoạt động tình dục và tuổi trên 55 tỷ lệ giảm chỉ còn 13,6%.

Stanford (Hoa Kỳ) cho biết tỷ lệ còn hoạt động tình dục đều đặn cao 60% khi họ ít có những cơn vận mạch (bốc hỏa) nghĩa là hoạt động nội tiết còn tương đối tốt, trong khi nhóm người còn ít hoạt động tình dục tỷ lệ đó chỉ còn 20% vì ở họ thường xuyên có những cơn bốc hỏa.

CÁC TRIỆU CHỨNG TEO ĐƯỜNG NIỆU DỤC

Đường niệu dục có liên quan chặt chẽ về nguồn gốc phôi thai và giải phẫu học nên nó cùng chịu ảnh hưởng rõ rệt về hậu quả của teo:

a. Âm đạo: Khô dễ bị kích ứng, ngứa, viêm nhiễm, ra máu sau giao hợp, đặc biệt bị đau khi có quan hệ tình dục.

b. Tiết niệu: Tiểu khó, tiểu nhiều lần trong ngày, tiểu đêm, tiểu không kiểm soát, tiểu són, tiểu gấp...

CHỨNG TEO VÀ KHÔ ÂM ĐẠO

Đến tuổi mãn kinh âm đạo và âm hộ teo dần đi nhanh hay chậm tùy thuộc vào sự thiếu hụt nội tiết tố của buồng trứng và là nguồn gốc của chứng giao hợp đau.

Nội mạc âm đạo nhợt nhạt không hồng như trước, kém mềm mại và thu hẹp kích thước, sự teo đó có thể xảy ra sau một năm đầu mãn kinh như ng cũng có thể 10 năm sau và nó biểu hiện trước tiên bằng khô âm đạo nơi 1/3 ngoài làm thành chít ngoài âm đạo và hiện tượng teo càng nhanh nếu người phụ nữ không sanh ngả âm đạo bao giờ hoặc rất ít giao hợp. Làm phiến đồ âm đạo chỉ thấy hiện diện nhiều tế bào đáy.

Chứng đau rát lúc giao hợp làm cho người phụ nữ có tâm lý sợ, tránh giao hợp. Việc bôi trơn đường âm đạo lúc quan hệ tình dục là cần thiết, đôi khi việc giao hợp không thể thực hiện được.

Kèm theo với teo, khô âm đạo có thể là triệu chứng của viêm bàng quang lần đầu hoặc tái phát do bị nhiễm khuẩn.

Chính các khó khăn trên đã ảnh hưởng đến sinh hoạt tình dục của một số cặp vợ chồng lớn tuổi mà người thầy thuốc phụ khoa cần khai thác để chữa trị.

DỰ PHÒNG VÀ CHỮA TRỊ

Liệu pháp thường dùng là estrogen, nên dùng sớm qua đường tại chỗ hay toàn thân hoặc phối hợp cả hai.

Theo chúng tôi, dùng sớm tức là trước khi đường sinh dục bị teo hay ngay bắt đầu lúc mãn kinh và dùng trong thời gian dài. Tuy nhiên có trường hợp sau mãn kinh nhiều năm, âm đạo vẫn hy vọng trở lại đỡ teo và tình dục tái xuất hiện.

- Tại chỗ: Nếu muộn sau nhiều năm mãn kinh, âm đạo đã khô teo nên dùng thuốc dạng viên trứng, liều tấn công 20-30 ngày liên tục/tháng sau đó duy trì với liều 3 ngày/tuần trong nhiều tháng. Có nơi họ có thuốc phối hợp estriol với progesterone và trực khuẩn Doderlein (Trophigil). Nếu âm đạo teo chít ngoài âm môn có tác giả khuyên phải nong với nến Hegar (số 30) trong thời gian điều trị hoặc viên nén uống. Một số trường hợp khô gây đau khi giao hợp nên dùng thêm các loại gel bôi trơn (Sensilub, Premita).

- Toàn thân: Trên nguyên tắc là dùng liệu pháp hormon thay thế dù mãn kinh đã lâu vì theo tôi thà muộn còn hơn vì nhiều khả năng nó có thể cải thiện dinh dưỡng âm đạo. Có khả năng ra máu âm đạo do ngưng thuốc nên phải tham vấn trước cho bệnh nhân. Phải làm phiến đồ âm đạo (pap'smear) trước và trong khi điều trị vừa để phát hiện nghi ngờ tổn thương ác tính ở cổ tử cung vừa để đánh giá sự ngấm estrogen vào âm đạo.

Các than phiền khô âm đạo, giao hợp đau, chỉ mất đi ít ra sau 6 tháng điều trị và tối thiểu phải 3 tháng, còn muốn kết quả lâu dài, nên tiếp tục điều trị lâu hơn nữa.