Còn nhớ ngày trước, ngay sau khi công chúng Mỹ đang xôn xao lo ngại về sự xuất hiện của bệnh Than ở một vài nơi thì đã có một nhóm người lợi dụng cơ hội chào bán những thứ mà họ bảo đảm là có thể ngăn ngừa và chữa khỏi bệnh này. Những kỳ hoa, dị thảo, tiên dược hiếm có mà chỉ mươi ngày sau tai biến đã được Tiên biến hóa và kịp thời tung ra thị trường bán rồi.

Sự bịp bợm quá lộ liễu và vô lý đến nỗi chính quyền liên hệ phải can thiệp ngay. Ngày 7 tháng 11.2001, Cơ quan Food and Drug Administration cho hay là: “Cho tới bây giờ, không có một dẫn chứng khoa học đáng tin cậy nào cho là những thực phẩm phụ thêm (dietary supplement) trên thị trường có thể ngăn ngừa hay chữa khỏi bệnh Than, ngoại trừ mấy thuốc kháng sinh đã và đang được công nhận cho dùng”. Cơ quan Federal Trade Commission nhắc nhở dân chúng là đám gian lận con buôn thường theo dõi thời cuộc và khéo léo giăng bẫy tới sự lo âu sợ hãi của giới tiêu thụ. Ngay vị Giám đốc của National Center for Complimentary and Alternative Medecine, Bác Sĩ Stephen Straus, hôm 14 tháng 11, 2001 cũng phải lên tiếng lưu ý công chúng khỏi bị mắc bẫy bởi quảng cáo là có những phương thức khác để chống lại bệnh Than. Ông ta nói: “Không có một bằng chứng nào về sự hữu hiệu của “alternative medecine” trong việc trị một cách thỏa đáng bệnh Than và các tác nhân sinh học khác”. Complimentary và Alternatice Medecine được coi là những phương thức không chính thống nhằm làm giảm triệu chứng khó khăn của cơ thể.

Việc gian lận, mập mờ đánh lận con đen này thì thời gian nào cũng thấy xuất hiện, ngay từ thuở xa xưa. Có người đã nhận xét là cứ mỗi phút lại có một tên gian lận ra đời, và sẽ có hai người sẵn sàng tin theo, rơi vào cạm bẫy. Chúng lợi dụng sự lo âu, tuyệt vọng của người gặp nạn để làm tiền. Hàng năm, dân chúng tổn phí rất nhiều để mua những thứ mà đám “bán vịt trời giữa đồng” này tung ra.

Trong phạm vi sức khỏe, đã có những anh lang vườn, những chú bán thuốc dạo không có căn bản chữa bệnh, làm thuốc nhưng vẫn hành nghề, lường gạt dân chúng. Họ giới thiệu, bán những thứ mà họ quảng cáo là cải lão hoàn đồng, bách bệnh tiêu tán, vạn bệnh tiêu sầu, là thần dược, là có thể giúp mình “nhất dạ lục giao” hoặc “ra bẩy vào ba”... Họ nhắm vào những người có một số vấn đề thông thường như sau.

Viêm khớp

Viêm khớp là chứng rất thường thấy và có thể do cả trăm loại bệnh gây ra. Bất cứ bệnh nào có ảnh hưởng tới màng hoạt dịch (synovial membrane) hay gây thoái hóa sụn đều có thể làm khớp bị viêm. Vì thế điều trị khớp là tùy theo việc tìm ra và điều trị nguyên nhân chính gây viêm. Trong đa số các trường hợp, aspirin và các thuốc chống đau nhức khác đều rất công hiệu làm giảm viêm, bớt sưng và đau. Không có dược phẩm hay phương thức trị liệu nào có thể trị dứt viêm khớp. Mà số người đau đớn vì chứng này rất đông. Họ tuyệt vọng, mong mỏi có thuốc chữa lành.

Thế là các vị lang băm bèn chụp lấy cơ hội, tung ra hàng loạt những phương thức, dụng cụ, quảng cáo rùm beng là “chữa khỏi đau nhức khớp, không hết trả lại tiền”, “hết đau nhức trong mười ngày”... Ngoài tiệm, ta thấy những vòng từ trường, vòng bằng đồng, bao tay hở ngón có chứa “uranium”, những dụng cụ điện tử bí mật để trị bá bệnh. Ta cũng thấy nhiều thuốc bôi, thuốc uống, thuốc chích, những món ăn đặc biệt với nhiều sinh tố để “trị dứt” viêm khớp. Theo các chuyên gia khoa học thì uranium vô ích đối với viêm khớp; vòng đồng chỉ làm dơ cổ tay; sinh tố thì thiếu gì trong thực phẩm, chẳng những không có công dụng gì để chữa phong thấp mà uống nhiều quá lại có hại. Nhiều người còn quảng bá dùng nọc độc rắn, tắm trong dầu hỏa kerosene, hoặc xịt khớp với WD-40.

Nhiều đồng hương về thăm quê đã mua những vòng từ trường, nệm từ trường, chăn từ trường do một quốc gia láng giềng Việt Nam sản xuất và mang sang Mỹ dùng. Có khi cả trăm bạc Mỹ một chiếc vòng đeo cổ tay, vài trăm đô xanh một chiếc chăn. Về dùng mãi mà đau vẫn hoàn đau. Rõ thật là dại: tiền mất, tật mang. Nhiều tên còn quảng cáo một cách có khoa học là đã chế ra một thứ aspirin đặc biệt để trị lành viêm khớp. Thưa quý vị, aspirin là aspirin, chẳng có gì “đặc biệt” cả mà nếu uống phân lượng cao quá thì lại có nhiều khó khăn, sự cố hiểm nghèo đấy.

Chống già

Già là một diễn biến bình thường của con người trong chu kỳ “sinh, lão, bệnh, tử”. Đã vào chu kỳ thì sớm muộn gì nó cũng đến. Mà cái lẽ “sớm, muộn” này nó tùy thuộc vào nhiều thứ. Gene di truyền ông bà cha mẹ có tốt không? Dinh dưỡng có đầy đủ? Nếp sống cá nhân có sa đọa, bê tha? Môi trường chung quanh có ô nhiễm? Có vận động cơ thể, có an vi hòa hợp, có thuận vợ thuận chồng?... Thuận lợi ở những điểm này thì chắc là sự già nó cũng chậm tới hơn. Vả lại, già đâu có phải là bất hạnh. Già mà “vui như Tết”, “khỏe như voi” thì già nó cũng có cái thú của già. “Càng già càng dẻo càng dai, càng gẫy chân chõng, càng sai chân giường”. Hoặc già mà còn chơi (được) trống bỏi thì với nhiều vị chẳng là một cái thú hay sao?!

Ấy vậy mà nhiều người vẫn sợ già. Họ đi tìm thuốc trường sinh, cải lão hoãn đồng. Thế là bọn lang băm chụp lấy cơ hội làm giầu. Họ tung ra những thứ gọi là có thể ngăn chặn hoặc lật ngược diễn tiến lão hóa. Nào là mật ong chúa, sừng non tê giác, vây cá mập, kích thích tố ngựa vằn, ngọc hành lợn rừng... Lại còn “tân trang da mặt không cần giải phẫu” với máy điện làm rung da, tăng vòng ngực với iso-tensor, bust-developpers, thuốc bôi làm biến nhăn da cổ, da mặt. Vết nhăn chẳng thấy biến mà chỉ thấy đồng tiền biến dần khỏi trương mục ngân hàng.

Ung thư

Mặc dù đã có nhiều tiến bộ của y khoa học trong việc tìm hiểu căn nguyên, diễn tiến cũng như trị liệu, ung thư vẫn còn là một nan giải, không đáp số cho loài người. Nhiều nạn nhân ung thư sống trong đau đớn thể xác, tâm hồn với sự ưu tư chăm sóc của bà con, họ hàng.

Vì y khoa học chưa có giải đáp cho mọi vấn đề ung thư nên những tay chuyên bịp đã đưa ra đáp số. “Chúng tôi có thuốc chữa tuyệt ung thư ruột trong ba tháng, ung thư tử cung trong sáu tháng, ung thư gan trong một năm”. Những môn thuốc “gia truyền” được quảng cáo. Những lọ thuốc trình bày hấp dẫn được tung ra thị trường. Những phòng mạch kín đáo được truyền tai, giới thiệu, ca tụng. Lại còn món ăn đặc biệt ít chất đạm, dược phẩm đặc chế Laetrile, nước chiết lá đu đủ xanh, đu đủ đỏ. Phí tiền và thì giờ cho những món hàng này đã làm bệnh trầm trọng hơn vì tác dụng phụ của “thuốc” cũng như quá trễ để dùng các phương thức trị liệu được công nhận giá trị.

Mập phì

Mập phì có thể do di truyền, có thể là biến chứng một vài bệnh kinh niên. Nhưng trong đa số các trường hợp, mập phì là hậu quả của sự “thu nhập” năng lượng nhiều hơn sự xuất dùng.

Một người bình thường chỉ cần khoảng 2200 calories mỗi ngày để đủ sức làm mọi việc, mà nhét vào một lượng thực phẩm đủ loại có gấp đôi số năng lượng kể trên, thì năng lượng đó đi đâu? Nó sẽ được tích trữ trong cơ thể dưới dạng những tảng mỡ ở vòng mông, vòng bụng, bao quanh trái tim, xen lẫn trong tế bào gan, đóng bựa vào lòng mạch máu. Thế là béo mập, lên cân, bệnh tật.

Mà lên cân là nhiều người sợ hãi. Đâu còn đường cong tuyệt mỹ, đâu còn vẻ đẹp thanh tú. Phải đi mua mấy loại thuốc giảm cân. Phải dùng những thực phẩm đặc chế. Thuốc làm giảm ước muốn ăn uống. Thuốc làm mau no bụng. Thuốc làm tiêu mỡ béo. Dầu thoa nắn. Khăn bó cơ thể. Giảm mỡ dễ dàng, chẳng mất tý sức lực nào. Đánh trúng tâm lý người muốn có “co” thon đẹp, đám lang băm nâng cao giá sản phẩm, và người tiêu thụ vẫn phải ngửa cổ cho họ chém. Nhưng, chỉ tiền mất tật mang, nếu không áp dụng phương thức sẵn có, không mất tiền mua nhưng công hiệu là “ăn ba phần đói bẩy phần no”, và “con người cần vận động cơ thể” mà cổ nhân ta vẫn nhắc nhở. Khỏi phải thuốc uống, thuốc thoa, khăn bó bụng. Chẳng thấy đốt mỡ mà chỉ thấy cháy túi.

Mái tóc

Cái tóc là góc con người. Mái tóc thề ngang lưng tăng thêm vẻ ngây thơ cho cô gái mười bẩy. Lọn tóc đuôi gà thêm vẻ đoan chính cho cô gái quê. Công tử Hà Thành trai lơ mà có thêm mái tóc chải đuôi vịt bóng lộn bi ăng tin thì khối cô mê. Vậy mà một sớm một chiều nó rụng đi từng đám thì “chết tôi rồi, các cụ ơi”. Một lão bà trên bẩy mươi tuổi kêu hỏi thăm, mỗi ngày tôi rụng mất mấy chục sợi tóc, làm sao bây giờ hở bác sĩ?!

Rụng tóc là hiện tượng tự nhiên, cũng như tre già, măng mọc. Mỗi ngày trung bình tóc rụng khoảng trên dưới một trăm sợi, đồng thời lại một số sợi khác mọc ra. Mỗi sợi tóc có tuổi thọ trung bình là một vài tháng. Đến kỳ thì nó rụng, nhường chỗ cho bầy trẻ khác ngoi lên chứ. Nó cũng rụng khi ta đau ốm hoặc do ảnh hưởng vài hóa chất, dược phẩm.

Hiện nay, mới có một loại âu dược được chấp nhận cho dùng để giúp mọc tóc. Tìm ra thuốc này cũng chỉ là một tình cờ: Minoxidil, một thuốc chữa cao huyết áp. Một số người khi uống thấy mọc lông mọc tóc tùm lum, ngay cả những nơi không muốn. Thế là nhà bào chế bèn chế biến thành thuốc mọc tóc. Cũng được đi, nhưng cũng tốn tiền và phải dùng lâu. Ngoài ra, phương pháp cấy tóc cũng tốt nhưng cần được thực hiện bởi các phẫu thuật gia khéo tay, kinh nghiệm.

Các vị lang băm thêm một môi trường mầu mỡ để làm tiền. So sánh các quảng cáo về các loại “làm đẹp” cho con người thì thuốc mọc tóc mọc lông đứng hàng thứ nhì, chỉ thua món hàng làm tiêu mỡ. Các thần dược làm tóc mọc trong vòng 48 giờ đồng hồ được bán với giá mà mới nghe đã làm tóc người yếu bóng vía dựng đứng lên, nếu họ có tóc. Các nhà chuyên môn cho hay các phương thức đó chưa được chứng minh là an toàn, công hiệu để ngăn rụng tóc cũng như làm tóc mọc lại.

Rồi lại tới cái lo loại bỏ bớt lông tóc mọc ở chỗ không muốn. Lại tốn tiền cho thuốc bôi rụng lông, máy điện nhổ lông, vừa đau vừa hư da mà lông vẫn mọc lại. Theo các nhà thẩm mỹ chân chính thì phương pháp đốt điện (electrolysis), thực hiện bởi người có kinh nghiệm, là đáng tin cậy hơn cả.

Cũng ở phạm vi cái tóc, có người còn quảng cáo là: “Xin cứ gửi cho chúng tôi vài sợi tóc, kèm theo vài ông Hoa Thịnh Đốn cho phí tổn. Chúng tôi sẽ phân chất và cho biết quý vị thiếu những sinh tố gì, dinh dưỡng nào. Nếu cần mua những chất thiếu chúng tôi sẽ chỉ chỗ cho mà chỗ mua. Rẻ òm à, chỉ có 199 mỹ-kim 99 cents là đủ dùng cho cả tháng 31 ngày”.

Các khoa học gia cho hay, phân chất tóc có thể cho biết người đó có tiếp cận với một hóa chất nào không, như arsenic, chì, thủy ngân chứ chẳng thể nói cho ta biết cơ thể cần gì, thiếu gì. Lại một chuyện bịp có vóc dáng khoa học.

Các vị Thầy Cúng

Trong bất cứ xã hội nào, niềm tin con người trước quyền uy của Đấng Tối Cao vẫn là một hướng dẫn, một chỗ tựa cho cuộc sống. Nhưng đã có nhiều kẻ khai thác lòng tin này của người khác, nhất là khi họ ở trong tình trạng tuyệt vọng, bệnh hoạn. Đó là những ông thầy, bà cốt chuyên nghề cúng vái, chữa bệnh bằng tàn nhang, nước thải, những tay phù thủy bắt quyết trừ tà. Thời buổi văn minh, tin học thì có những người lợi dụng truyền thông để nhận của cho của dân chúng rồi hứa hẹn cầu nguyện thần linh giải trừ bệnh hoạn.

Kết quả một điều tra của nhóm học giả khoa học, triết lý và tôn giáo tại Nữu Ước đã đưa ra kết luận: “Một số khá đông quần chúng đã bị lợi dụng bởi những nhà trị bệnh trên màn ảnh truyền hình; họ đã xâm nhập nhiều gia đình, giới thiệu những phương thức không có căn bản khoa học. Họ nhận được nhiều tiền ủng hộ của dân chúng mà không đền đáp một phương thức trị liệu giá trị nào cho những người kinh niên bệnh hoạn.”

Tôn giáo đã bị thương mại hóa, mà một số người vẫn tin theo.

Các mánh lới thuyết phục

Những ma giáo nhân có cả trăm phương ngàn kế để thuyết phục giới tiêu thụ đang trong tuyệt vọng, cần có một cái phao để bám.

Tâm trạng của con bệnh trầm kha là “có bệnh thì vái tứ phương”. Họ tìm tới bất cứ phương tiện nào hứa hẹn có thể giảm thiểu nỗi bất hạnh của họ. Lang băm sẵn sàng đáp ứng. Với người đau đớn, có hứa hẹn giảm đau. Với bệnh bất khả trị thì cho hy vọng hão huyền. Người bệnh mà đi mua cái hy vọng không đâu, chẳng những phí tiền mà còn phí thời gian quá ngắn ngủi còn lại. Với người lo sợ ô nhiễm thực phẩm, họ nói chúng tôi có sẵn món ăn hoàn toàn thiên nhiên và gán cho thực phẩm thường bán là chất độc. Họ quên rằng, với kỹ nghệ thực phẩm tiến bộ hiện nay, các chất độc hại đều bị loại bỏ trước khi món ăn được tung ra thị trường. Với vài bệnh nan y, đang là mối lo chung của nhân loại, như bệnh Liệt kháng HIV-AIDS, họ cũng khoe khoang là có tiên dược trị dứt.

Họ dùng những từ ngữ hoặc câu nói rất khoa học để giới thiệu món hàng cũng như gợi tính tò mò, thuyết phục dùng thử không mất tiền trong một thời gian. Họ dùng những nhân chứng khoe đã dùng sản phẩm và thấy công hiệu. Đôi khi họ biếu lợi tức để người tiêu thụ trở thành người bán hàng cho họ. Họ giới thiệu thuốc có thể tẩy độc đường tiêu hóa, lọc máu, mang cơ thể trở lại tình trạng sinh hóa cân bằng, hòa hợp với thiên nhiên. Con người ai chả có lúc đau chỗ này, khó chịu chỗ kia. Thế là họ bịa ra một bệnh rồi giới thiệu món thần dược mà họ mới phát minh.

Hoàn lại tiền nếu không công hiệu là thủ đoạn mà các lang băm thường dùng nhất. Vì họ biết rằng đa số không gửi trả lại món hàng tào lao mà kẻ bán cũng chẳng bao giờ bồi hoàn tiền. Có thì giờ thì xin cứ thuê trạng sư mà kiện củ khoai.

Yếu điểm của nạn nhân

Nạn nhân của lang băm thường có vài yếu điểm như quá ngây thơ, dễ tin.

Nhiều người cứ tin rằng, món hàng đó đã được công bố trên giấy trắng, mực đen, trên đài, trên sóng thì phải là đúng. Nếu không đúng thì ai cho phép quảng bá. Họ đâu có để ý là không ai mất công, mất thì giờ kiểm chứng lời quảng cáo. Nhiều khi lại chỉ nghe bạn bè lối xóm khoe là tôi dùng thứ này hết đau nhức ngay, thứ kia hết hẳn ung thư. Thế là dùng theo để hy vọng hết bệnh. Có người tin ở những ma thuật, những kỳ diệu của món hàng, dễ dàng chấp nhận một giải pháp có sẵn cho bất hạnh của mình. Đa số thì quá thất vọng vì tình trạng của mình mà đành tìm tới bất cứ cái gì cho một tia hy vọng, dù mong manh. Có còn hơn không. Một số không nhỏ lại hay đa nghi, dị ứng với những tiến bộ khoa học, nên tìm tới các phương thức được khoe là tự nhiên.

Tránh tiền mất tật mang

Đồng ý là có bệnh thì vái tứ phương, nhưng cũng cần cảnh giác với ông thần bịp bợm quanh quẩn đâu đó.

Cần tìm hiểu rõ ràng những lời quảng cáo, những giới thiệu của mọi người. Tìm hiểu về món hàng mình sắp bỏ tiền ra mua, coi có giá trị hay không. Hãy đề phòng những tiểu xảo như thuốc tôi chữa lành bệnh tức thì, dễ dàng; thuốc tôi là thuốc gia truyền, là đặc chế, chỉ bán qua bưu điện. Cảnh giác với những thuốc trị bá bệnh hoặc thần dược. Cảnh giác với những nhân chứng cò mồi được chia hoa hồng lợi nhuận.

Kết luận

Vấn đề gian bịp trong lãnh vực sức khỏe con người là chuyện xưa như trái đất mà mọi chính quyền đều để tâm ngăn chặn. Nhưng dân bịp họ cũng có nhiều mánh lới để qua mặt luật lệ quốc gia. Phương thức bảo vệ hữu hiệu nhất cho người tiêu thụ là sự thông minh, sáng suốt của chính mình. Đặt nghi vấn trước một khoác lác quá đáng. Tham khảo các cơ quan được tín nhiệm trước khi mở hầu bao.

Để khỏi vướng vào cảnh “Tiền mất mà Tật vẫn mang trên người”.