Bệnh ZONA
Zona hoặc tiếng Anh là Shingle, tên y học là Herpes Zoster. Tiếng việt gọi là Đới Bào Chẩn. Herpes = Thủy bào chẩn.
Herpes là bệnh viêm ngoài da do các siêu vi trùng (virus) gây ra mà đặc điểm là có những mụn nước nhỏ. Có ba loại herpes thường gặp là H. Simplex với các vết bóng nước ở miệng, cửa mình, và viêm kết mạc; H. Genital lan truyền do giao hoan, với vết thương rất đau ở cơ quan sinh dục và H Zoster.
Trường hợp của cụ nhà là thuộc loaị thứ ba này, mà bên ta gọi là Zona thần kinh.
Nguyên nhân: Do siêu vi trùng varicella-zoster gây ra. Đây cũng là loại gây ra bệnh thủy đậu chickenpox. Sau khi bị bệnh thủy đậu, thì siêu trùng này có thể
tàng phục cả nhiều năm trong giây thần kinh. Bệnh xuất hiện khi virus nằm ở rể sau thần kinh tủy tái hoạt động sau một thời gian tiềm tàng (latent). Bệnh thường thấy ở người nhiễm HIV hoặc người bị suy yếu tính miễn dịch. Virus tấn công gốc giây thần kinh tủy và khu ngoài da chiụ ảnh hưởng của giây thần kinh này.
Triệu chứng Với lý do chưa được giải thích, các triệu chứng bệnh xuất hiện thành từng đợt, lớp này nối tiếp dấu hiệu kia.Cảm giác đầu tiên là đau hoặc cảm giác châm nhoi nhói, ngứa, cháy phỏng burning trong khi virus lan theo giây thần kinh ngoại vi xuất phát từ xương sống. Cảm giác này chỉ có ở nơi chịu ảnh hưởng của giây thần kinh đó. sau vài ba bgày thì những mụn nước nhỏ bé xuất hiện. sau dăm ngày thì mụn nước lan đầy một vùng da: có thể là một khuôn vuông ở thắt lưng bên cạnh sườn từ xương sống tới xương ức, trên đầu bàn chân, tay, hoặc một bên mặt, da đầu. các mụn nước khô đi trong vài ngày , để lại một cái vẩy. Vẩy rụng sau vài tuần kể từ ngày đầu.
Bệnh có thể thấy ở mọi lứa tuổi nhưng thường hay thấy vào sau tuổi 50. Bệnh có thể tái phát nhất là nếu ta dùng các dược phẩm làm giảm tính miễn dịch của cơ thể.
Vì hệ thống miễn dịch của cơ thể bảo vệ ta với sự tấn công mới của siêu vi trùng thủy đậu , nên ta không bị lây bệnh zona từ người khác nếu trước đây ta đã bị thủy đậu. . Tuy nhiên ta có thể bị thủy đậu nếu ta chưa có tính miễn dịch và không được bảo vệ khi tiếp xúc với người bị bệnh zona ngoài da.
Định bệnh căn cứ vào y sử và đặc điểm của các triệu chứng và các mụn nước trên da.
Bệnh nguy hiểm không? Bình thường thì zona là bệnh không nguy hiểm. Nhưng người bệnh chịu một sự đau đớn ở vùng da bị bệnh liên tục có khi tới cả tháng hoặc cả năm. Cái đau kinh khủng, gậm nhấm , cực khổ cả về thể xác lẫn tâm thần này thấy ở quá bán số bệnh nhân và lại có nhiều ở lão nhân trên 70 tuổi ( như trường hợp của cụ nhà). Zona tiêu hủy tế bào thần kinh và làm rối loạn chức năng dẫn truyền tín hiệu từ ngoài da. Có bệnh nhân tả nhiều loại đau xẩy ra kế tiếp hoặc cùng một lúc.
Khi zona tấn công giây thần kinh tam thoa ở mặt , mụn nước sẽ mọc ra trên mặt, trong miệng và mắt. Nếu mụn mọc gần mắt, cần đi bác sĩ nhãn khoa ngay vì khi mắt mà bị nhiễm thì thị giác bị mất luôn.. Có trường hợp, bệnh tấn công cả tai, mắt khiến tai trong đau, cảm giác trên mặt tê liệt, vị giác giảm, mắt mờ, mỏi.
Tuy không nguy hiểm nhưng zona có thể trầm trọng nếu hệ thống miễn dịch suy yếu hoặc khi bị các bệnh kinh niên tàn phá như ung thư .
Một diễm nữa là, cơn đau sau bệnh (postherpetic neuralgia), nhất là ở quý vị cao niên . Các cơn đau này đôi khi kéo dài cả dăm tháng sau khi vết thương trên da đã lành. Trong các trường hợp này, đôi khi phải dùng đến dược phẩm có opiods . Gabapentin(Neurotonin) cũng giúp làm dàm cơn đau ( patient care Nov 2002 p 10)
( Trước khi mun nước xuất hiện ở một vùng da nào đo trên mặt hoặc một bên thân mìnhù, thì có những cảm giác đau ran hoặc nhói như kiến cắn đã xẩy ra. Những mụn nước nằm rải rác trên lớp da mầu hồng đỏ. Lớp da này rất nhậy cảm vàhơi sờ vào cũng thấy đau. Các cơn đau liên tục hoặc gián đoạn, đau nghỉ rất khó chịu. Nhiều trường hợp, cơn đau hành hạ bệnh nhân cả tháng, có khi cả năm.
Về điều trị: Điều trị càng sớm càng tốt vì sẽ làm ngắn thời gian bệnh và có thể làm nhẹ bớt các cơn đau. Nếu trị liệu ngay khi thấy triệu chứng xuất hiện, chẳng hạn ngay ba ngày đầu khi có triệu chứng thì là lý tưởng. Chữa mau, chữa mạnh có thể ngăn chặn sự tàn phá của giây thần kinh và giảm thiểu đau. Các thuốc như acyclovir (zovirax) 800 mg mỗi 4 giờ X 7-10 ngày; ganciclovir, Famiclovir, (Famvir) 500 mg/ mỗi 8 giờ X 7 ngày; Valacyclovir (Valtrex) 500 mg/ngày X 7ngày có thể làm bớt đau. Các thuốc này tương đối an toàn, nhưng khá đắt.Dùng thêm các thuốc chống viêm và thuốc chống đau. Có nhiều bác sĩ dùng corticosteroid để làm giảm đau, nhưng kết quả còn nhiều tranh luận.Có tác giả cho rằng, dùng Corticosteroid có thể làm vết thương mau lành và giảm nỗi khó khăn của người bệnh. Đôi khi phải dùng tới cả thuốc chống trầm cảm như Ealavil... Che phủ vết thương để tránh cọ sát với quần áo cũng như nhiễm trùng , bằng lớp băng mỏng .
(Căn bản là làm bớt đau. Có thể chườm khăn tay ướt hoặc dùng thuốc chống đau. Với người bị dàm miễn dịch tính : acyclovirIV, Famiclovir, Valacyclvir, acyclovir viên uống cũng có công hiệu giảm đau và mau lành.)
Đó là nói chung về bệnh zona để quý vị có thêm kiến thức.Trường hợp Cụ nhà, xin có một số góp ý:
1-Về tuổi, cụ năm nay 75 tuổi nên các cơn đau thường kéo dài khá lâu. Tôi đã từng thấy nhiều cụ bị cơn đau mỗi ngày đến nỗi bệnh nhân phát khóc, đôi khi cầu được đi sớm.
2- Cụ đau đã cả tháng nay rồi, nên đề nghị ông bạn xin bác sĩ cho thêm thuốc đau và các thuốc tri virus mà tôi vừa kể trên. Chị Minh Nguyệt s đánh vần tên thuốc cho bạn.
3- Về thuốc ta thì theo tôi có lẽ không công hiệu đâu, vì tôi không nghĩ là chưa có chất thuốc nào tiêu diệt được virus zona. Thuốc ta để giảm cơn đau thì chắc là có, nhưng xin bạn tham khảo ý kiến với thầy thuốc đông y trước khi dùng.
Chúng tôi cũng xin nhắc chung là, zona do vi sinh vật virus gây ra, nên không có loại kháng sinh antibiotic nào tiêu dệt được virus cả, ngoại trừ vài dược phẩm mà chúng tôi vừa kể.
