Câu chuyện kích thích tố thay thế.
Bác sĩ Nguyễn Ý-ĐỨC
Chỉ mươi ngày sau khi một cơ quan hữu quyền y tế ra lệnh ngưng một nghiên cứu y học vì có vấn đề, là đã có nhiều vị thầy cãi tại Hoa kỳ đứng đơn kiện để bảo vệ quyền lợi người tiêu thụ.
Đó là vụ thuốc Prempro
Ngày 9 tháng 7, 2002, cơ quan Heart, Lung and Blood Institute thông báo là họ đã ra lệnh ngưng một nghiên cứu về ích lợi và rủi ro của hỗn hợp hai hóa chất estrogene và progestin . Năm 1977, nghiên cứu được chính phủ liên bang tài trợ và dự tính kéo dài tám năm, chấm dứt vào năm 2005. Trong nghiên cứu này, có 16,608 phụ nữ tuổi từ 50 tới 79, vẫn còn tử cung, được cho uống thuốc Prempro, một hỗn hợp estrogen và progestin. Nghiên cứu được theo dõi tại 40 phòng khám chữa bệnh rải rác trên khắp nhuốc Mỹ. Mục đích của nghiên cứu là kiểm chứng xem hỗn hợp hai kích thích tố trên có giúp ngăn ngừa nguy cơ bệnh tim , như sự tin tưởng của y giới từ trước đến giờ.
Kết quả nghiên cứu được một bộ phận độc lập giám sát, phân tích. Sau hơn năm năm theo dõi, giám sát đoàn thấy kết quả có nhiều điều không ổn, nên ra lệnh ngưng và yêu cầu các người tham dự chương trình thôi không dùng thuốc. So sánh với nhóm người uống thuốc vờ (placebo), những người dùng kích thích tố có 41% gia tăng nguy cơ tai biến động mạch não, 29% gia tăng nguy cơ cơn đau tim (heart attacks), 100% tăng đóng máu cục, 22% tăng các bệnh tim mạch, 26% tăng nguy cơ ung thư vú. Trong khi đó thì tỷ lệ gẫy xương hông giảm xuống 1/3 đồng thời họ cũng ít bị ung thư ruột già hơn.
Trước đó, một nghiên cứu công bố trên Journal of American Association vào tháng 26/1/2000 cho hay: nữ giới đang hoặc đã dùng hormone replacement therapy (HRT) trong thời gian 4 năm trước khi định bệnh thì có nhiều nguy cơ bị ung thư vú hơn là người không dùng. Và nguy cơ này lại cao hơn nếu dùng hỗn hợp estrogen và progesteron và dùng trong thời gian lâu dài.
Rồi đến 16/2/2000, kết quả một nghiên cứu khác được đăng trên tạp chí của Viện Ung Thư Quốc Gia và cũng đưa ra cùng kết luận: nguy cơ ung thư vú cao hơn nếu dùng HRT.
Có điều cần lưu ý là cả hai nghiên cứu này đều dùng thuốc uống, rất phổ thông trong hai ba thập niên vừa qua. Họ không nói gì tới kích thích tố thay thế dưới dạng thuốc dán, thuốc chích, kem bôi âm hộ hoặc các dạng khác .
Nhận thấy đây là cơ hội làm ăn tốt, các vị thầy kiện bèn nhẩy vào vòng chiến. Họ thay mặt một số thân chủ, nộp đơn kiện nhà bào chế thuốc Prempro tại tòa án. Họ nêu ra mấy mục đích rất cao đẹp : 1) kiện là để thông tin cho công chúng hay rằng những người dùng thuốc Prempo có nhiều nguy cơ bị ung thư vú, bệnh động mạch vành, tai biến động mạch não và nghẽn mạch máu phổi (Pulmonary embolism);2) đòi bồi thường cho mọi nạn nhân về thương tích cá nhân và tử vong; 3) tạo ra một quỹ để giúp những người dùng Prempro theo dõi tình hình sức khỏe và 4) hoàn trả tiền đã bỏ ra để mua Prempro. Họ cũng nêu thắc mắc là tại sao nghiên cứu chỉ dùng Prempro mà không dùng thuốc khác.
Prempro là một hỗn hợp hai kích thích tố Estrogen và Progestin đã được phụ nữ vẫn còn tử cung dùng từ nhiều thập niên để 1) trị những triệu chứng từ vừa phải đến trầm trọng của thời kỳ mãn kinh; 2) chữa bệnh teo âm hộ và âm thầm; 3) ngăn ngừa bệnh loãng xương.
Nhà bào chế đã nói rõ là thuốc không được dùng trong các trường hợp sau: ung thư vú hoặc các ung thư do estrogen gây ra; các bệnh đóng cục máu; tai biến máu não; bệnh gan; có thai. Thuốc cũng gây ra một số tác dụng phụ khác.
Việc dùng HRT để làm dịu bớt các khó chịu trong thời kỳ mãn kinh đã được manh nha từ gần một thế kỷ nay khi một y sĩ người Tiệp Khắc thấy rằng, nước triết từ buồng trứng con heo có công dụng làm dịu khó chịu này. Khó chịu của mãn kinh gồm có: cơn nóng phừng phừng, giấc ngủ rối loạn, khô âm hộ, tính tình thay đổi và một số triệu chứng về dường tiết niệu.
Đến năm 1960 thì nhiều chuyên gia y học đã giới thiệu dùng estrogen cho phụ nữ có dấu hiệu thiếu chất này, tức là cho mọi quý bà trên 50 tuổi. Nhắc lại là ở nữ giới, estrogen bắt đầu giảm ở tuổi 30. Tới tuổi 40 là thời kỳ tiền mãn kinh, estrogen lên xuống bất thường, niêm mạc dạ con không dầy lên, khiến đường kinh khi có khi không, lúc nhiều lúc ít. Tới tuổi 50 trở đi là vào thời kỳ mãn kinh.
Estrogen có thể dùng riêng rẽ hoặc đi đôi với progesterone. Khi dùng riêng, estrogen có thể kích thích và làm niêm mạc dạ con dầy lên và có thể đưa dến ung thư cho bộ phận này. Rủi ro này có thể bớt đi nếu uống kèm một lượng nhỏ progesterone. Vì thế phụ nữ còn dạ con là không thể chỉ uống estrogen mà thôi, nhất là dùng trong thời gian lâu dài. Ngoài ra HRT còn được dùng để làm giảm nguy cơ bệnh ung thư ruột già, bệnh Alzheimer. Với HRT, nhiều người mãn kinh như cất đi được nhiều đau dớn mà người hôn phối cũng tránh được gánh nặng dằn vặt, khó tính của vợ mình.
Căn cứ vào những kết quả nghiên cứu mới đây thì sự dùng dài hạn estrogen không giảm nguy cơ cơn đau tim ở tuổi mãn kinh. Trước đây, có tin tưởng là estrogen tác dụng như loại kích thích tố thiên nhiên và giữ cholesterol trong máu ở mức độ bình thường. Phụ nữ có bệnh tim không nên dùng HRT, ngoại trừ dùng trong thời gian ngắn để làm dịu nóng phừng và các triệu chứng khác của mãn kinh, vì công hiệu tuyệt hảo của hormone.
Tại sao cho tới bây giờ mới nhận ra tác dụng không tốt của estrogen sau cả mấy thập niên với cả triệu người dùng. Theo một chuyên gia về vấn đề sức khỏe phụ nữ, bác sĩ Susan Love , thì có nhiều tin tức mà giới thầy thuốc tiếp nhận được là do các hãng bào chế dược phẩm cung cấp và nhiều thầy thuốc cứ tin rằng dữ kiện đã được kiểm chứng. Ta thấy, có nhiều nghiên cứu được chính giới sản xuất tài trợ, nên kết quả nhiều khi không tránh được phần thiên vị.
Thực ra, đã có nhiều nghiên cứu với nhiều kết luận trái ngược nhau về vấn đề này từ nhiều năm qua. Họ chỉ đồng ý ở một điểm là dùng thuốc là một quyết định hoàn toàn cá nhân vì mỗi người có một đời sống, một cấu tạo cơ thể khác nhau. Sau đây là một số ý kiến chung chung:
1-Nhiều chuyên gia vẫn đồng ý với nhau rằng: estrogen là thuốc công hiệu hiện có để làm dịu cảm giác nóng phừng, nhưng không giúp ích gì cho thay đổi tính tình, trầm cảm , hay quên, giảm ước tình. Thường thường sự nóng phừng này mất dần sau dăm năm. Estrogen có thể dùng dưới bất cứ hình thức nào như uống, chích, dán trên da. Nhiều người có thể giảm phân lượng thuốc lần lần sau 5 năm dùng. Nếu dùng dưới 5 năm thì ít có nguy cơ bị ung thư vú. Không nên dùng estrogen để trị buồn nản, u sầu vì có nhiều thuốc khác rất tốt cho chứng bệnh này.
2- Chưa có bằng chứng nào xác định là dùng HRT có thể giảm nguy cơ bệnh động mạch vành ở phụ nữ vào tuổi mãn kinh. Hiệp hội American Heart Association đã khuyên không nên dùng kích thích tố nữ để ngừa bệnh tim.
3- Estrogen đã được cơ quan Food and Drug Administration chấp thuận cho dùng trong việc ngừa loãng xương chứ không để trị bệnh này. Kích thích tố làm giảm sự tiêu hao xương ở phụ nữ sau thời kỳ hết kinh. So với người không dùng kích thích tố thì những người dùng có thể giảm nguy cơ loãng xương tới 50%.
4-Khi dùng trong thời gian lâu dài, esttrogen làm tăng nguy cơ ung thư vú bằng cách thúc đẩy sự tăng trưởng tế bào của cơ quan này. Sở dĩ có nhiều nguy cơ ung thư vú ở phụ nữ có kinh lần đầu sớm, hết kinh trễ là tại lượng estrogen trong cơ thể của họ cao hơn và lâu hơn.
Tóm lại việc dùng HRT là vấn đề khá phức tạp. Mỗi người dùng nên tham khảo kỹ càng với bác sĩ gia đình và bác sĩ chuyên khoa bệnh phụ nữ. Một điều thực tế cần nhớ là, không nên quá tin tưởng vào kết quả các nghiên cứu. Lý do là năm nay nghiên cứu đưa ra một kết luận này thì vài năm sau lại có nghiên cứu khác phản bác. Đôi khi nhiều kết quả tương phản nhau khiến giới tiêu thụ theo dõi với nhiều bối rối.
Vị nào không muốn dùng HRT, có thể dùng các phương tiện khác, cũng khá hiệu nghiệm.
Với loãng xương, có thuốc giúp xương cứng cáp như Evista, Fosamax. Với người trẻ, muốc ngửa loãng xương khi về già thì không gì bằng một dinh dưỡng cân bằng, một vận động cơ thể đều đặn và làm thử nghiệm độ đặc của xương.
Cảm giác nóng phừng có thể làm nhẹ đi bằng cách mặc quần áo mỏng, nhẹ, rộng rải và ở trong nhiệt độ mát. Nhiều khi, ngậm viên nước đá cục, uống nhiều nước lạnh cũng tốt.Tránh món ăn có gia vị cay hoặc thực phẩm còn nóng. Một vài loại thuốc như Activella, Femhrt cũng giúp phần nào.
Aâm hộ khô có thể dùng các loại kem như K-J jelly, Replens, Astroglide. Dễ dàng hơn cả là dành nhiều thì giờ để hai người sửa soạn cho nhau. Một lời khuyên nữa là sự năng giao hợp cũng giúp cơ quan sinh dục hoạt động đều và ẩm ướt nhiều hơn.
Khi bị trầm buồn thì kiếm lời khuyên giải, an ủi hoặc dùng thuốc chống trầm cảm.
Một điều khá quan trọng là kiếm được một thầy thuốc có nhiều kinh nghiệm, lương tâm chức nghiệp, saün sàng nghe và giúp giải quyết khó khăn của tuổi mãn kinh, cũng như lựa thuốc hữu hiệu, ít tác dụng phụ.
BS Nguyễn Ý-ĐỨC
