Bảo Vệ Sức Khoẻ Và An Toàn Nơi Làm Việc: Vấn Đề Sinh Tử
TS Nguyễn Đình Thắng
Rất nhiều người Việt, nhất là thành phần lao động chân tay, thường nhật phải đối phó với những rủi ro và nguy hiểm nơi làm việc. Với một số kiến thức căn bản về sức khoẻ và an toàn, họ có thể tránh được phần lớn các tai nạn gây thương tích hay tử vong cho chính mình hay cho đồng nghiệp.
Theo luật định, các hãng có đông công nhân đều phải huấn luyện cho công nhân về các tiêu chuẩn sức khoẻ và an toàn nơi làm việc. Tuy nhiên, vì trở ngại ngôn ngữ nhiều công nhân Việt đã không nắm vững các tiêu chuẩn này để tự bảo vệ và phòng ngừa tai nạn.
Tuy không có một con số thống kê nào, qua những câu chuyện kể chúng tôi biết nhiều trường hợp công nhân Việt bị què cụt hay thiệt mạng một cách oan uổng.
Câu chuyện đầu tiên chúng tôi nghe được xẩy ra năm 1998.
Mùa hè năm ấy UBCNVB nhận được lời cầu cứu của một vị linh mục người Việt ở vùng Amarillo, Texas. Đây là thành phố trong khu “cán chảo”—mẩu đất thìa lìa miền Tây Bắc tiểu bang Texas. Vị linh mục hớt hải báo động là một công nhân Việt mới vào làm tại một hãng mổ heo bò chỉ được mấy hôm thì bị máy cưa cắt lìa bàn tay. Anh bị cho nghỉ việc, không được bồi thường một đồng xu. Vợ con ở nhà không có nguồn thu nbập nào khác.
Vị linh mục kể rằng có hàng trăm người Việt làm việc ở hãng mổ heo bò này và trong mấy năm qua hàng chục người bị máy cưa cắt cụt tay. Các nạn nhân đều cắn răng chịu vì khi nhận việc, họ bị chủ nhân bắt ký hợp đồng không được đòi bồi thường nếu xảy ra tai nạn trong vòng ba tháng đầu.
Điều kiện này rất oái oăm vì tai nạn thường xảy ra trong mấy tháng đầu khi mà công nhân mới nhận việc hãy còn lớ ngớ. Trong phòng đông lạnh, tay chân bị cóng nên mất cảm giác; khi đẩy những khối thịt khổng lồ qua máy cưa thì chỉ cần sơ sểnh đẩy tay quá đà là đứt lìa bàn tay.
Ngay sau khi được vị linh mục báo động, chúng tôi liên lạc ngay với hai luật sư thiện nguyện sẵn sàng đứng ra bênh vực cho anh công nhân vừa bị cưa đứt bàn tay. Theo hai vị luật sư này thì hợp đồng mà anh phải ký khi nhận việc vi phạm luật lao động và do đó hoàn toàn vô hiệu lực.
Nhưng chúng tôi chờ một tuần, rồi hai tuần mà không thấy vị linh mục liên lạc trở lại. Sốt ruột, chúng tôi gọi thì vị linh mục thở dài, giải thích rằng hàng trăm công nhân Việt đang còn làm việc phản đối, không muốn nạn nhân làm lớn chuyện vì sợ chủ nhân trả thù và sa thải mọi người.
Thế là nạn nhân chịu mất một bàn tay, mất cả việc làm, và mất cả sinh kế trong tương lai. Không biết bao nhiêu người nữa tuần tự trở thành nạn nhân tại hãng mổ heo bò này.
Chúng tôi phải ấm ức bó tay vì không có cách liên lạc trực tiếp với nạn nhân.
Ít công nhân Việt nào biết rằng họ có quyền đòi hỏi chủ nhân cải thiện điều kiện làm việc để giảm thiểu rủi ro xảy ra tai nạn. Họ có quyền xem xét các hồ sơ tai nạn trong quá khứ để ước lượng mức độ rủi ro nếu có điều hồ nghi. Nếu chủ nhân không giải quyết, công nhân có thể báo động cho cơ quan OSHA (viết tắt của chữ Occupational Safety and Health Administration). Đây là cơ quan Liên Bang chuyên về sức khoẻ và an toàn nơi làm việc. Người Việt chúng ta, nhất là những người mới đến từ Việt Nam, khó có thể hình dung được là chính phủ lại quan tâm và bảo vệ cho công nhân đến như vậy.
Ngay khi báo động cho cơ quan OSHA thì công nhân lập tức được đặt dưới sự bảo vệ của cơ quan này. Chủ nhân sẽ bị phạt nặng nếu có bất kỳ hành động hay lời lẽ nào tình nghi có dụng ý trả thù.
Trong trường hợp hãng mổ heo bò kể trên, chủ nhân lẽ ra đã phải trang bị tấm chắn trước lưỡi cưa để dù công nhân có sơ ý thì tay cũng được chặn lại trước khi chạm vào lưỡi cưa. Một tấm chắn như vậy giá không đáng bao nhiêu mà tránh được máu đổ thịt rơi cho biết bao công nhân.
Còn anh công nhân đã lỡ mất bàn tay, nếu hiểu luật, thì đã biết rằng chủ nhân không được quyền sa thải, phải tiếp tục trả lương trong thời gian anh bị nghỉ việc, phải trang trải mọi chi phí bệnh viện, và phải bồi thường cho những tổn thất thu nhập tính cả trong tương lai. Sự lên tiếng của anh không những giúp cho chính anh và gia đình mà còn giúp tránh mối rủi ro cho hàng trăm công nhân Việt khác.
Qua năm 1999, UBCNVB thành lập Chương Trình Hướng Dẫn Sức Khoẻ Và An Toàn Nơi Làm Việc, với tài trợ của cơ quan OSHA. Mục đích là giúp công nhân Việt trên toàn quốc ý thức được những tiêu chuẩn về sức khoẻ và an toàn để ngăn ngừa tai nạn, và hiểu quyền lợi của mình trong trường hợp lỡ xẩy ra tai nạn.
Khi vừa thực hiện chương trình hướng dẫn được vài tháng, chúng tôi đã thu thập được khá nhiều tin tức về các tai nạn xẩy ra cho công nhân Việt tại nơi làm việc. Lượng thông tin này có được, một phần là do chính nhân viên của UBCNVB để tâm nhiều hơn đến vấn đề tại nạn nơi làm việc và một phần là do nạn nhân liên lạc với UBCNVB để hội ý hay yêu cầu can thiệp.
Một trường hợp hết sức đáng thương tâm xảy ra ngay tại Camden, New Jersey chỉ vài tuần sau khi chúng tôi đem chương trình hướng dẫn kể trên đến vùng này. Một công nhân Việt vừa mới sang Hoa Kỳ cùng vợ con được vài năm bị đè nát bấy bởi một khối sắt khổng lồ bị đứt dây treo. Vợ con không được nhìn xác vì quá thảm thương.
Tai nạn này lẽ ra tránh được nếu chủ nhân và công nhân theo đúng tiêu chuẩn OSHA: khi một vật nặng được treo cao thì ngoài dây treo còn phải trang bị đai sắt, phòng hờ dây treo bị đứt thì đai sắt sẽ kềm giữ vật nặng đủ thời gian để di tản mọi người ra khỏi khu vực nguy hiểm.
Để tránh những thảm cảnh tương tự cho đồng hương, chúng tôi ráo riết soạn tài liệu để phổ biến trên đài phát thanh, qua báo chí, qua các tờ bướm, qua bích chương, qua biểu ngữ, và qua các buổi nói chuyện.
Đến nay trên một chục người gọi đến nhờ can thiệp. Điển hình là một bác gái đứng tuổi ở Virginia, nhờ nghe về chương trình phát thanh, đã đến văn phòng UBCNVB cầu cứu vì bị viên quản đốc gây khó dễ và ngụ ý sẽ sa thải bác. Bác làm việc hàng chục năm cho một công ty đóng gói thực phẩm nguội cho các hãng hàng không. Chỉ có hai mẹ con, nếu bị nghỉ việc bác không biết lấy thu nhập đâu để sống.
Vì phải đứng suốt trong hàng chục năm nên khớp xương chân của bác bị sưng. Xin ngồi thì viên quản đốc không cho. Ông ta bắt bác phải nghỉ không lương. Khi quay trở lại làm việc thì ông ta gây khó dễ muốn bác nghỉ luôn. Một luật sư thiện nguyện của UBCNVB gọi thẳng cho văn phòng quản trị nhân viên để đặt vấn đề, báo cho họ biết rằng điều kiện lao động tại nơi làm việc của họ có lẽ đã vi phạm tiêu chuẩn OSHA. Chỉ mấy hôm sau, bác gọi lại hớn hở báo tin được chuyển sang công việc nhẹ hơn và được ngồi ghế thay vì phải đứng. Văn phòng quản trị nhân viên có lẽ không muốn gặp rắc rối vì thấy có luật sư can thiệp và sợ bị cơ quan OSHA điều tra.
Tuy nhiên cứ mỗi trường hợp thành công như vậy thì lại có hàng trăm hay hàng ngàn trường hợp đang bị đe doạ hàng ngày đến sức khoẻ và có khi đến cả tính mạng vì điều kiện lao động mang nhiều rủi ro.
UBCNVB sẽ liên tục cung ứng tin tức về các lãnh vực sức khoẻ và an toàn nơi làm việc. Chúng tôi mong rằng bạn đọc sẽ giúp chuyển đạt các tin tức này rộng rãi đến bà con, bạn bè để cùng nhau phòng ngừa rủi ro, và nhỡ tai nạn đã xẩy ra thì biết cách đối phó để tự bảo vệ quyền lợi.
Phòng bệnh hơn chữa bệnh. Với kiến thức, chúng ta có thể tránh được những tổn thất đến thân thể và tính mạng.
