Thuốc điều trị các bệnh nhiễm ngoài da thường gặp
Tác giả : TS. DS. NGUYỄN HỮU ÐỨC (Ðại học Y Dược TPHCM)
(Tiếp theo và hết)
BỆNH NHIỄM VI NẤM: LANG BEN, HẮC LÀO
Kỳ trước chúng ta đã nói về một bệnh ngoài da thường gặp là bệnh ghẻ ngứa. Nguyên nhân là do nhiễm một loại ký sinh trùng gọi là con "cái ghẻ". Muốn trị dứt bệnh ghẻ ngứa, phải dùng thuốc có tác dụng diệt con cái ghẻ, biết xức thuốc đúng cách cũng như thực hiện một số nguyên tắc vệ sinh để tránh sự tái nhiễm.
Kỳ này, chúng ta sẽ đề cập đến một loại bệnh nhiễm ngoài da thường gặp nhưng không phải do ký sinh trùng mà do các loại vi nấm gây ra. Như tên gọi, vi nấm là loài nấm cực nhỏ, phải quan sát bằng kính hiển vi mới thấy các tế bào hạt men hoặc những sợi tơ của chúng. Cũng cần biết là rất nhiều kháng sinh sử dụng hiệu quả hiện nay đều được ly trích từ các loại vi nấm; Hay việc chế rượu bia, bánh mì cũng phải nhờ đến một loại vi nấm - gọi là vi nấm hạt men gây hiện tượng "lên men". Nhưng bên cạnh khá nhiều vi nấm có ích, có đến khoảng 100 loại vi nấm gây bệnh cho người, từ các loại vi nấm ngoại biên, ngoài da (chỉ gây khó chịu) cho đến các loại vi nấm nội tạng có thể gây chết người (khá nhiều bệnh nhân AIDS đã tử vong do nhiễm bệnh vi nấm nội tạng).
Nước ta có khí hậu vừa nóng, vừa ẩm rất thích hợp cho sự phát triển của vi nấm. Vì vậy, số bệnh nhân nhiễm vi nấm ngoài da ở Việt Nam khá nhiều, xếp hàng thứ hai trong số những bệnh điều trị tại các cơ sở chuyên khoa da liễu, chỉ sau bệnh chàm (eczema). Nguyên nhân nhiễm vi nấm không chỉ do ăn ở kém vệ sinh mà còn do lạm dụng thuốc kháng sinh, lạm dụng thuốc corticoid dẫn đến nhiễm bệnh nấm "cơ hội" (do kháng sinh chỉ trị được vi khuẩn, còn thuốc corticoid làm giảm sự đề kháng nên các vi nấm có điều kiện tăng sinh).
Do các bệnh da nhiễm vi nấm có nhiều loại, nên bệnh nhân cần đến bác sĩ chuyên khoa da liễu để xác định chính xác bệnh mới có thể trị dứt điểm. Ở đây, chỉ xin đề cập đến việc sử dụng thuốc ngoài da trị hai loại nhiễm vi nấm thông thường rất hay gặp là hắc lào (còn gọi là lác) và lang ben. Hắc lào là danh từ dân gian dùng để chỉ một bệnh vi nấm ngoài da với tổn thương là sẩn đỏ, ngứa, có bóng nước, lan rộng ra tạo thành hình vòng, thường xuất hiện ở vùng da bẹn, quanh thắt lưng, mông, nách, nếp dưới vú... Hắc lào gây ra do các vi nấm Trichophyton, Epidermophyton, Microsporum. Còn lang ben là do nhiễm Mallassezia furfur với mảng da bị nhiễm màu trắng hơi bong vẩy, nổi bật trên nền da màu nâu của mặt, cổ, cánh tay, ngực..., khi đổ mồ hôi có thể gây ngứa.
Thuốc cổ điển dùng để trị hắc lào, lang ben là dung dịch cồn BSI (acid benzoic + acid salicylic + lod), Antimycose (acid benzoic + acid salicylic + acid boric), dung dịch ASA (aspirin, natri salicylat). Hiện nay có nhiều thuốc dùng tại chỗ (tức thuốc dạng thoa) với các hoạt chất là dẫn chất imidazol rất có hiệu quả như: Miconazol (Daktarin), ketoconazol (Nizoral), econazol (Pévaryel), Jadid, Asterol, Selsun v.v... Theo kinh nghiệm dân gian, để điều trị lang ben có thể dùng 20g củ riềng giã nát, ngâm trong 200ml dấm thanh, dùng để thoa. Còn đối với hắc lào có thể dùng 300g lá hoặc rễ cây kiến cò ngâm trong 100ml rượu 700 khoảng một tuần, sau đó gạn lấy phần rượu dùng để làm thuốc thoa.
Cũng như điều trị bệnh ghẻ ngứa, việc điều trị hắc lào, lang ben cũng cần tuân thủ các nguyên tắc để tránh sự tái nhiễm và bảo đảm kết quả điều trị như:
- Ðiều trị liên tục (ngày bôi thuốc 2-3 lần) cho đến khi da lành, sau đó cần tiếp tục thoa ít nhất 2 tuần nữa để tránh tái phát. Nếu điều trị sau 4 tuần không có dấu hiệu cải thiện thì nên đi bác sĩ khám để được chẩn đoán kỹ hơn. Riêng với lang ben, bác sĩ sẽ chẩn đoán phân biệt với triệu chứng da của giang mai thời kỳ 2, bệnh bạch biến, bệnh Chloasma...
- Khi tổn thương quá rộng, bác sĩ có thể cho người bệnh dùng các thuốc uống để trị vi nấm như Griseofulvin, Ketoconazol...
- Kết hợp điều trị với giữ vệ sinh cá nhân, vệ sinh môi trường tốt (giống như phần đã đề cập điều trị bệnh ghẻ ngứa).
- Có thể phòng các bệnh nhiễm vi nấm ngoài da nói chung, trong đó có lang ben, hắc lào bằng cách: Không dùng chung khăn lau, quần áo với người khác; Tránh gần gũi, chung đụng với thú nuôi trong nhà bị rụng lông bất thường.
