THUỐC CHỐNG LÃO HÓA DA
Tác giả : BS. PHẠM THỊ KIM ANH (BV. Da liễu TPHCM)
Theo quy luật tự nhiên, đời sống của một người sẽ trải qua các giai
đoạn sinh, lão, bệnh, tử. Cùng với các cơ quan nội tạng, da cũng sẽ
lão hóa theo tuổi tác.
Da là cơ quan bao bọc cơ thể, giúp cơ thể chống chọi lại các tác nhân bên ngoài như ánh sáng mặt trời, nhiệt độ nóng, lạnh v.v... Theo thời gian, da sẽ bị nhiều nếp nhăn, khô, teo mỏng, rối loạn sắc tố... Lão hóa da gồm có 2 hiện tượng chính, đó là lão hóa da nội tại và lão hóa da do môi trường.
Với mong muốn có một làn da tươi đẹp, con người đã luôn cố gắng tìm kiếm và cho ra đời những loại thuốc chống lão hóa da.
1. Lão hóa da nội tại
Ðây là một sự thay đổi toàn thể, không thể tránh khỏi bởi thời gian. Quá trình này được điều khiển bởi các gen chống lão hóa. Các gen này có nhiệm vụ tạo nên sự quân bình giữa quá trình thoái biến với quá trình sửa chữa và tồn tại. Khi không còn sự quân bình này thì quá trình lão hóa sẽ bắt đầu.
2. Lão hóa do môi trường (ánh sáng mặt trời, rượu, thuốc lá, khói...)
Quá trình trên làm cho da người cao tuổi trở nên khô và mỏng, nhất là ở chi dưới; Số lượng các tế bào melanin giảm 10-20% mỗi 10 năm làm da giảm tính bảo vệ cơ thể chống tia tử ngoại, từ đó gây ra những bất thường về màu sắc như xuất hiện tàn nhang, nốt ruồi, da lan trắng đen... Ðể ngăn ngừa tình trạng lão hóa da sớm, điều quan trọng đầu tiên là phải giảm thiểu sự phơi da lâu dưới ánh nắng mặt trời. Ði nắng, lao động ngoài trời phải đội mũ, mặc áo bảo hộ, đeo kính râm. Ðặc biệt cần chú ý bảo vệ da thật nghiêm túc ngay từ khi còn trẻ (thậm chí từ lúc còn là trẻ con). Không để da bị tàn phá bởi các hóa chất độc hại, không hút thuốc, uống nhiều rượu.
Các thuốc dùng điều trị lão hóa da
1. Ðiều trị tại chỗ:
a. Retinoide: Gồm acid retinoique tout trans (Tretinoine), thoa lâu dài có thể làm giảm phần lớn các dấu hiệu của lão hóa da do ánh nắng. Thời gian điều trị kéo dài ít nhất là 10 tháng; Có thể kết hợp kèm với kem chống nắng và chất giữ ẩm. Ðiểm bất tiện của tretinoide là gây kích thích da, vì thế người ta đã tìm các retinoide khác ít kích ứng hơn, hiệu quả nhất là retinaldehyde.
b. AHA (acid alpha hydroxy - carboxyliques): Là những hợp chất chiết xuất từ các sản phẩm của sữa (acid lactique), từ trái cây (acid malique, acid citrique) hay từ cây mía (acid glycolique). Dùng thoa tại chỗ, AHA giúp giảm nhăn da, giảm thô ráp, giảm nám trong vòng nhiều tháng sau khi điều trị hàng ngày.
c. Chất chống oxy hóa:
Chất chống oxy hóa bao gồm vitamin A, C, E, b carotene và bioflavonoide. Ngoài vai trò là những chất bảo vệ nội tại chống lại các stress oxy hóa qua đường toàn thân đã được biết rõ, khả năng của việc sử dụng những chất này tại chỗ để biến đổi những tổn thương cấp hay mãn ở da qua trung gian các chất gốc tự do đang còn được bàn cãi. Qua nghiên cứu, người ta nhận thấy ở một số người khi cho dùng tại chỗ anpha tocopherol sẽ làm giảm phỏng nắng sau khi chiếu tia cực tím.
d. Nội tiết tố:
Thoa tại chỗ các chế phẩm của estrogen có thể cho tác dụng tích cực trong điều trị lão hóa da.
2. Ðiều trị toàn thân
Bình thường trong cơ thể con người luôn có sự tồn tại cân bằng giữa các dạng oxy hoạt động với những chất chống oxy hóa; Nhưng do ảnh hưởng của nhiều tác nhân độc hại từ môi trường sống tác động đến, sự cân bằng này có thể bị chuyển dịch theo hướng làm tăng các gốc tự do và giảm các chất chống oxy hóa. Hậu quả của sự gia tăng quá mức các gốc tự do của oxy thường dẫn tới việc phát sinh bệnh tật như các quá trình viêm, bệnh tim mạch, ung thư, bệnh của tuổi già và tăng quá trình lão hóa. Thuốc chống lão hóa, giúp cơ thể phòng chống các bệnh liên quan đến gốc tự do thường có bản chất là các chất chống oxy hóa, có khả năng ức chế quá trình hình thành gốc hay làm giảm thiểu nồng độ các gốc tự do.
Sau đây là một số thuốc uống có tác dụng chống lão hóa:
a. Vitamin C (acid ascorbique)
Vitamin C ngăn chặn quá trình sản xuất các gốc tự do, bảo vệ acid béo không no của màng tế bào, đồng thời giúp tái sử dụng vitamin E (chất chống oxy hóa chính của màng tế bào). Liều dùng 500-700mg/ngày. Nếu dùng quá liều sẽ gây tiêu chảy, còn dùng liều cao thì khó hấp thu hết. Ðể tăng số lượng hấp thu, cần chia nhỏ liều và dùng nhiều lần vào cuối bữa ăn. Trong một dạ dày rỗng, vitamin C hấp thu rất nhanh và được thải ra theo phân.
Vitamin C không gây tăng bài tiết Oxalate cho người lành, chỉ cần thận trọng với người có sỏi thận (sỏi oxalate calci). Có thể dùng Magne để ngăn chặn quá trình tạo thành các tinh thể calci. Khi uống vitamin C kết hợp với sắt hay đồng, vitamin C có thể trở thành chất tiền oxy hóa thay vì là chất chống oxy hóa, do đó chúng ta nên tránh dùng các phức hợp muối khoáng và vitamin. Cũng vì lý do này nên những người bị thừa sắt nếu uống nhiều vitamin C thì có thể sẽ làm nó trở thành độc tố.
b. Vitamin A hay retinol
Vitamin A tồn tại dưới 2 dạng:
Retinol và beta - carotene.
Các tiền vitamin A để chỉ một số carotenoide mà đứng đầu là beta-carotene. Sau khi biến đổi trong cơ thể, chúng có hoạt tính sinh học giống vitamin A, nhưng quan trọng nhất là beta-carotene có những đặc tính chống oxy hóa mà vitamin A không có. Beta-carotene có khả năng trung hòa các gốc tự do, vì vậy tốt nhất nên bổ sung beta-carotene thay vì vitamin A.
Beta-carotene hoàn toàn không độc, nếu dùng quá liều chỉ gây vàng da.
c. Vitamin E có vai trò chống oxy hóa bằng cách ngăn ngừa hay làm gián đoạn những phản ứng tạo ra các gốc tự do.
Ở người trưởng thành, tình trạng thiếu vitamin E có thể kéo dài âm ỉ hàng chục năm. Do đó, vitamin E không đủ lượng cần thiết để bảo vệ cơ thể nên người bệnh có thể bị đột ngột xuất hiện bệnh tim mạch hoặc một số bệnh ung thư.
d. Selenium: Có tác dụng chống lại tình trạng oxy hóa của acid béo để thiết lập nên màng tế bào, vì tế bào thường bị tổn thương khi tiếp xúc với ánh nắng mặt trời, chất độc, gốc tự do.
Selenium có trong thịt, cá, trứng, ngũ cốc. Khi cơ thể bị thiếu selenium, sẽ góp phần thúc đẩy nhanh quá trình lão hóa.
Như đã trình bày, quá trình lão hóa là một quy luật của tự nhiên. Nếu không biết cách giữ gìn, nó sẽ xảy ra sớm làm ta mau già hay còn gọi là già trước tuổi. Mong rằng những kiến thức trên sẽ giúp chúng ta phần nào kéo dài được tuổi thanh xuân, nhất là luôn có làn da tươi trẻ và một mái tóc mượt mà.
