CẢNH GIÁC VỚI BỆNH UNG THƯ DA
BS. HUỲNH HUY HOÀNG
Bệnh viện Da liễu TPHCM
Gần đây, chúng ta đã nghe
thấy các nhà khoa học cảnh báo rằng tầng ozon ở bên trên quả đất ngày càng
bị giảm thiểu, thậm chí đang bị thủng lỗ; sự sút giảm của tầng ozon là do
chính con người gây ra. Đã từ lâu người ta biết rằng tầng ozon là rất cần
thiết để ngăn chận bớt sự tác hại của tia tử ngoại từ ánh nắng mặt trời
chiếu vào quả đất, tác hại đó là tỷ lệ bệnh ung thư da đã gia tăng nhanh ở
nhiều nước trên thế giới. Các nhà khoa học đã tính rằng khi tầng ozon bị phá
hủy 1% thì bệnh ung thư da tăng lên 2%, cho đến nay ở một vài vùng trên thế
giới tầng ozon đã bị giảm 5% đến 10%. Ở Úc là nơi có tỷ lệ ung thư da vào
loại cao nhất. Có nhiều loại ung thư da, trong đó 3 loại thường hay gặp
nhất: ung thư tế bào đáy, ung thư tế bào gai và ung thư tế bào hắc tố.
I. Ung thư tế bào đáy
(Basal cell epithelioma)
Đây là bệnh được biết từ
năm 1900, nó phát triển từ lớp tế bào đáy của thượng bì da.
Vị trí thường gặp ở vùng
hở của cơ thể như: mặt, mũi, trán, thái dương, hiếm gặp ở thân mình hoặc
niêm mạc.
Có hai điểm xuất phát của
ung thư tế bào đáy (UTTBĐ).
- Có thể xuất phát từ một
tổn thương da đã có sẵn, ví dụ: từ một cục đen da dày sừng ở người già, sau
đó dưới lớp sừng này xuất hiện một vết trợt loét rồi chung quanh nổi gờ lên
có màu trắng đục như hạt ngọc (perle).
- Có thể xuất hiện ngay
trên da lành, bắt đầu xuất hiện một cục màu hồng, hơi mềm dần dần phát triển
rộng thêm, ở giữa lõm, chung quanh có viền hơi óng ánh gồm những cục màu
trắng đục thường được gọi là những hạt ngọc (perles), là triệu chứng đặc
hiệu, bên ngoài thường có những tia máu nhỏ do dãn mao mạch.
Có nhiều dạng UTTBĐ, tùy
theo hình ảnh lâm sàng:
- Ung thư tế bào đáy
có sắc tố đen: tổn thương giống như trên nhưng có thêm vài chỗ có sắc tố màu đen trên
ung thư.
- Ung thư tế bào đáy
dạng teo:
tổn thương bị teo lõm ở giữa đóng ít vảy, nhìn kỹ hoặc căng da mới dễ tìm
thấy hạt ngọc ung thư.
- Ung thư tế bào đáy
dạng loét:
loét xuất hiện ngay trên nền ung thư tế bào đã có, ngày càng ăn sâu và rộng
thêm, có thể gây phá hủy một vùng lớn ở da, cơ và chảy máu.
Tiến triển:
Đây là loại ung thư có
tiến triển rất chậm, lành tính, chỉ xâm lấn tại chỗ, kéo dài nhiều năm, đôi
khi bị bội nhiễm, hoại tử, xuất huyết.
Ở Việt Nam nhiều người ít
quan tâm nên có thể gặp những trường hợp bệnh lan ra cả nửa vùng mặt.
2. Ung thư tế bào gai
(Squamous cell epithelioma)
Loại ung thư tế bào gai
(UTTBG) thường phát triển trên một tổn thương sẵn có trên da hoặc niêm mạc
hơn là trên da - niêm mạc bình thường. Các tổn thương sẵn có như sẹo phỏng,
dày sừng tuổi già, loét da mãn tính, viêm da do phóng xạ, sùi da do arsenic
v.v...
Đầu tiên thường bắt đầu
nhú sừng như mụn cóc, gồ cao có vảy, dần dần phát triển to hơn xâm lấn sâu
bên dưới, chung quanh có quầng viêm đỏ, ít di động. Có 2 dạng lâm sàng là:
- Ung thư tế bào gai dạng
loét.
- Ung thư tế bào gai cạn.
Tiến triển:
Đây là loại ung thư có
tiến triển nhanh hơn ung thư tế bào đáy, thường xâm lấn xuống sâu và lan
rộng, nhiều trường hợp bị di căn vào hạch. Đôi khi tổn thương bị bội nhiễm
làm sưng hạch ở vùng kế cận có thể lầm với di căn hạch. UTTBG có hiện tượng
nguy hiểm hơn UTTBĐ. Tuy nhiên UTTBG ít gặp hơn UTTBĐ.
Những yếu tố dễ đưa
đến ung thư da
- Hay phơi nắng nhiều như
nông dân, thủy thủ, cầu thủ, chơi quần vợt.
- Tiếp xúc thường xuyên
với chất dễ gây ung thư như arsenic, hydrocarbure, hắc ín.
- Có thương tổn da mãn
tính hay bị kích thích như sẹo phỏng, loét da mãn tính.
- Hay tiếp xúc với tia X,
tia phóng xạ.
- Da trắng bị ung thư da
nhiều hơn da màu.
- Yếu tố di truyền v.v...
3. Ung thư tế bào hắc
tố (Melanoma)
Đây là ung thư đáng sợ
nhất trong các loại ung thư da, thường khi phát hiện ra ung thư này thì nó
đã di căn vào hạch và cả nội tạng. Tuy nhiên loại ung thư này ít gặp hơn so
với 2 loại ung thư da kể trên.
Ung thư tế bào hắc tố
(UTTBHT) thường phát triển trên một nốt ruồi sẵn có hay bị đụng chạm sờ mó,
hoặc bị ánh nắng tác động nhiều lần.
Triệu chứng đầu tiên là
trên một nốt ruồi sẵn có dần dần hơi lớn ra, có thể bị trầy lở, có viền đỏ
chung quanh và hơi ngứa. Trong thời gian ngắn tổn thương phát triển thêm
nhanh chóng xâm lấn theo chiều sâu, chiều rộng và di căn đến hạch, nội tạng.
Một số trường hợp đã có di căn rồi mà tổn thương ngoài da chưa phát triển.
4. Điều trị ung thư da
- Nguyên tắc là cần phải
có chẩn đoán xác định dựa vào lâm sàng và mô học của tổn thương.
- Cần khám thêm bộ phận
khác như hạch, nội tạng.
- Điều trị càng sớm càng
tốt.
- Đối với ung thư tế bào
đáy khi được phát hiện và điều trị đúng như cách cắt bỏ, đốt điện hoặc dùng
tia xạ thì khỏi 100%.
- Đối với ung thư tế bào
gai, phát hiện sớm và điều trị đúng cách thì cũng khỏi 100%, phát hiện muộn
thì tỷ lệ khỏi hẳn sẽ giảm.
- Đối với ung thư hắc tố
khi mới hình thành và phát hiện điều trị kịp thời thì tiên lượng tốt hơn,
còn khi đã xâm lấn sâu và di căn hạch thì tiên lượng rất xấu.
- Sau khi đã điều trị
người bệnh cần được tiếp tục theo dõi nhiều năm.
5. Phòng ngừa
- Phần lớn các loại ung
thư da đều có liên quan đến yếu tố ánh nắng mặt trời, cho nên việc tránh
nắng, hạn chế tiếp xúc với nắng là cần thiết để giảm tỷ lệ ung thư da.
- Ở người trung niên hoặc
lớn tuổi khi gặp bất cứ tổn thương trên da, niêm mạc mới nổi lên hoặc có vẻ
bất thường như lớn ra thêm, lở loét, đỏ, ngứa, đen thêm thì nên đi khám bệnh
càng sớm càng tốt. Tránh tự ý mua thuốc bôi, thuốc uống linh tinh vì có thể
kích thích tổn thương, ung thư tiềm tàng phát triển nặng hơn.
- Tránh hoặc hạn chế đụng
chạm vào những chỗ có nốt ruồi hoặc tổn thương cũ ở da như sẹo phỏng, chỗ da
dày sừng v.v...
- Sau khi tiếp xúc với
hóa chất cần phải rửa sạch nhất là hắc ín, arsenic.
- Khi phát hiện có bất cứ
sự thay đổi trên da thì cần đến khám bệnh tại bác sĩ chuyên khoa Da liễu
hoặc chuyên khoa ung bướu, phát hiện và điều trị đúng cách, kịp thời ung thư
da sẽ giúp người bệnh khỏi hoàn toàn.
