THỦ PHẠM GÂY TAI BIẾN TRONG MỸ PHẨM

HỒNG LÊ THỌ

Vào thời kỳ kinh tế thị trường, hàng ngoại nhập tràn lan qua nhiều ngõ, trong đó mỹ phẩm khắp nơi trên thế giới ập vào, từ những nhãn hiệu nổi tiếng đến hàng lậu, hàng giả hay "quá hạn sử dụng", thậm chí có những loại hàng không rõ xuất xứ (tự xưng là hàng ngoại nhập) đã gây không ít tai biến về da cho người tiêu dùng. Thủ phạm gây tai biến trong mỹ phẩm là gì? Tại sao có loại kem "dưỡng da" hay "tẩy nám" sau khi thoa lên gây ngứa ngáy, ửng đỏ đến sưng mặt và có trường hợp tai biến như da mặt bị cháy nám, mụn nổi lở loét, rất khó chữa trị. Tất nhiên những lời lẽ và hình ảnh quảng cáo sản phẩm đó rất tuyệt mỹ, nào là sẽ "trắng ngay trong... ngày", "đem lại tuổi thanh xuân", "làn da mịn màng tươi tắn" thật hấp dẫn, lời mời mọc dễ làm xiêu lòng người nhẹ dạ.

Bên cạnh những yếu tố từ bên ngoài tác hại trực tiếp đến da như tia tử ngoại trong ánh nắng mặt trời (gây nám), gió mùa (khô da), nhiệt độ nóng bức (bỏng và nám) và bụi bặm, nước sinh hoạt bị ô nhiễm gây ra (viêm và gây mụn) cũng như các chứng bệnh bị rối loạn nội tiết, tiêu hóa (táo bón, viêm dạ dày...), viêm gan, nhiễm độc tố, sử dụng kháng sinh lâu ngày, chúng ta còn tìm thấy một số nguyên nhân khác từ phía người sản xuất mỹ phẩm như sau:

Hầu hết các loại mỹ phẩm chăm sóc da hay làm đẹp (tạo dáng) đều chứa đựng từ 15-20 loại hóa chất khác nhau và các loại nguyên liệu này đều có chứa các loại kim loại nặng không tan, dễ tích tụ ở màng dịch tế bào (thủy ngân, chì, kẽm, cyanure). Ngay như glycérine, một hóa chất cơ bản nhất được sử dụng khá phổ biến trong ngành mỹ phẩm cũng có khoảng 10 chủng loại với độ tinh khiết từ 96% đến 99,9%, nếu là glycérine đi từ công nghệ hóa dầu giá chỉ bằng 1/5-1/7 giá glycérine trích ly từ dầu dừa hay dầu cọ. Nếu loại 96% chỉ vào khoảng 345 USD/tấn thì loại 99% dùng trong mỹ phẩm hay hóa dược (từ thiên nhiên) có giá lên đến 1.800-2.600 USD/tấn. Glycérine, acid stéarique đi từ công nghệ hóa dầu chứa rất nhiều tạp chất, vì vậy sử dụng loại nguyên liệu này sẽ giảm được giá thành⁽¹⁾ nhưng chắc chắn không tránh khỏi việc gây tai biến cho người tiêu dùng. Trường hợp phấn trang điểm, phấn nụ hay son môi cũng tương tự; bột talc, bột màu có hàm lượng độc tố (chì) khá cao, hương liệu (alcohol, aldehyde) dễ gây dị ứng đặc biệt là nám, loét lỡ cho da mặc dù lúc mới thoa cảm thấy "đẹp" và "thơm" hơn.

Ngoài nguyên liệu cơ bản để tạo nhũ cho kem hay tạo bọt bằng hoạt chất bề mặt (surfactant) các nhà sản xuất thường pha thêm một số hoạt chất nhằm mục đích "mềm da" hoặc "trắng da" như sáp làm mịn giả tạo, mật ong để lột lớp tế bào sừng phủ trên biểu bì, hay các loại thuốc kháng khuẩn, tẩy da cực mạnh như corticoid, hydroquinone làm cho da bị lột, dộp và có khi bị cháy nám. Thậm chí còn có những loại kem dưỡng da pha thêm hoạt chất kháng sinh hay các loại thuốc gây tê nhằm tạo hiệu quả "làm đẹp" nhanh chóng. Từ những năm 1970, để tránh tai biến và các phản ứng của kháng thể, các nhà sản xuất tiên tiến đều cố gắng trở về với những hoạt chất đi từ thiên nhiên, dược thảo hay các loại vitamine từ công nghệ sinh học, có độ thẩm thấu tốt dễ tương hợp với tế bào, đồng thời hạn chế được kích thích da (tránh gây kháng thể để chống lại - sốc phản vệ).

Nhà sản xuất mỹ phẩm Pola nổi tiếng ở Nhật Bản đã nói rằng "không gì dễ bằng làm kem mà khó nhất cũng là nghề này" khi ông mô tả bước đầu tiên trong nghề sản xuất mỹ phẩm. Pola đã đi từ một chiếc máy xay trái cây để gây phản ứng nhủ hóa cho kem ở trong bếp. Tất nhiên Pola không thể thành công bằng lối này và khám phá ra rằng "tất cả đều theo đúng công thức nhưng kem vẫn chua và dễ thối". Quy trình công nghệ sản xuất mỹ phẩm khá nghiêm khắc, không dừng lại ở "cân, đo, đong, đếm" chính xác mà còn kiểm tra vi khuẩn vi sinh, áp suất, nhiệt độ và thời gian chặt chẽ ở phòng bào chế. Rất nhiều loại kem bị nấm mốc và nhiễm khuẩn trong sản xuất cũng như trong quá trình sử dụng của khách hàng (do tay thoa kem từ lọ bị cáu bẩn...) và gây úng, vữa hoặc thối, lớp dầu mỡ và nước trong kem bị phân ly, không thể tiếp tục sử dụng.

Có người có làn da không tương hợp (hay thích nghi) được với các "chất lạ" (hóa chất) trong mỹ phẩm, dễ bị dị ứng (mẫn đỏ, khó chịu, ngứa ngáy) đối với bất cứ loại kem nào⁽²⁾. Chính vì vậy các nhà sản xuất đúng đắn đều phải thử dị ứng trước khi tung hàng của mình ra thị trường, đồng thời ghi rõ "sản phẩm đã được thử dị ứng" hay "không gây dị ứng" và kèm theo lời khuyên "ngừng ngay việc sử dụng" khi cảm thấy khó chịu.

Ở những nước phát triển, cơ quan cấp giấy phép sản xuất (Bộ Y tế) đều buộc các nhà sản xuất cung cấp tư liệu đầy đủ về nguyên liệu và hoạt chất sử dụng, có nơi còn quy định ràng buộc cả hàm lượng lẫn kết quả thực chứng về lâm sàng như trường hợp AHA (Alpha Hydroxy Acid - acid trích ly từ trái cây, một hoạt chất sinh học tẩy da phổ biến) không được quá 2% để tránh gây tai biến. Tổng cục quản lý chất lượng Thực phẩm và Dược phẩm của Hoa Kỳ (FDA) còn buộc các nhà sản xuất phải báo cáo kết quả phân tích nguyên liệu sử dụng, ngăn chặn việc làm hàng "dỏm" bằng những nguyên liệu không đạt yêu cầu nhằm bảo vệ quyền lợi của khách hàng đến mức cao nhất. Đứng về phía người tiêu dùng, nên chọn kỹ và yêu cầu người bán mỹ phẩm phải thử ngay trên da mình trước khi chọn mua một sản phẩm nào đó và kiểm tra thời hạn sử dụng cũng như giấy phép (visa) kiểm nghiệm của Bộ Y tế nhằm tránh được nạn "tiền mất tật mang" và chữa chạy tốn kém. Không nên nghe lời đồn đãi, giới thiệu ngọt ngào bằng những thủ pháp tiếp thị tinh vi của thương nhân khi chọn mỹ phẩm cho mình, hãy cảnh giác với những mặt hàng không rõ xuất xứ, nhà sản xuất và nội dung chất lượng.