Bác sĩ vui tính (phần 17)
Bạn bị đau họng, mẹ bạn cho là sưng cục thịt thừa. “Thừa” mà sao không ai “thiếu” nó cả?
Vào mùa lạnh, các bạn thường ho và đau họng. Đến phòng khám, bác sĩ nâng cằm bạn, tay đưa nhanh miếng kim khí đè vào lưỡi. Vâng lời bác sĩ, bạn vừa kêu “A! A!” thì cuống họng đã như nhảy lên rồi. Đó chẳng qua là bác sĩ muốn nhìn cái amiđan thật rõ để khám bệnh thôi mà!
Ai cũng có hai amiđan (còn gọi là hạch hạnh nhân) trong cổ họng. So với người lớn, amiđan của bạn tương đối to, lại hay “giở chứng”, thành thử bác sĩ khám bệnh không bao giờ quên hỏi thăm sức khoẻ của nó.
Chớ xem khinh amiđan là “cục thịt thừa”, vì nếu thiếu nó, vi trùng tha hồ thâm nhập cơ thể bạn đấy! Đó là vì mọi mầm mống bệnh tật nếu muốn chui vào đường ăn, đường thở, đi chu du khắp lục phủ ngũ tạng của chúng ta đều phải qua cái ngã tư cổ họng. Ở vị trí xung yếu này, cơ thể đã khôn ngoan bố trí hai "đồn biên phòng" amiđan, được xây dựng bằng các tế bào hạch bạch tuyết. Hằng ngày, đồn này rèn hàng loạt vũ khí (các kháng thể) và đào tạo ra một đội ngũ đông đảo chiến sĩ (những hạt bạch cầu) có nhiệm vụ “nuốt sống” vi trùng và mọi kẻ lạ mặt.
Khi gặp lạnh và chiến đấu chống vi trùng, tất nhiên amiđan phải tăng hoạt động, số bạch cầu đến chi viện và lượng máu tập trung cũng tăng. Vì vậy, amiđan sưng to, họng đỏ (nhất là ở trẻ) nhưng chỉ ít hôm là lành. Có bạn bẩm sinh đã có cái amiđan to. Đó là những hiện tượng sinh lý bình thường, các bạn ạ!
Tuy nhiên, nếu bạn không mặc áo ấm, quàng khăn, biếng ăn, ngại thể dục và tập thở không khí sạch ngoài trời cho dạn rét thì khi gặp những con vi trùng độc và mạnh, amiđan có thể ốm nặng đấy!
Qua nhiều đợt bệnh phát, amiđan sẽ thoái hoá thành những hốc mủ, sùi loét, ứa nhớt dãi, kéo màng. Người bệnh sẽ thở hôi, nổi hạch quanh cổ, đau họng, ho, sốt cao…Ổ đề kháng của cơ thể lại hoá thành sào huyệt của vi trùng. Từ đó, "lũ giặc" có thể công phá khắp nơi, gây nên các bệnh thối tai, viêm xương, chảy nước mũi, sưng phổi, hen, viêm thận, thấp khớp biến chứng vào tim, rối loạn tiêu hoá… Bằng chứng là nếu xét nghiệm phân những người viêm ruột (do nuốt đờm từ họng xuống) hoặc máu những người bị viêm tim (do thấp khớp), ta sẽ "bắt được" chính những con vi trùng làm sưng amiđan.
Lúc này, thầy thuốc phải cắt bỏ cái amiđan đã bị huỷ hoại, mất tác dụng để cứu cơ thể khỏi những hậu quả khôn lường. Và để trả giá cho lối sống thiếu vệ sinh, bạn phải chịu đựng một cuộc phẫu thuật không thể tránh khỏi.
Không được cắt amiđan khi nó đang sưng tấy mà phải uống kháng sinh cho nguội viêm đi đã. Khi đang có bệnh dịch, lúc thời tiết nóng nực hoặc băng giá, trẻ em dưới 4 tuổi, phụ nữ đang hành kinh hoặc có mang cũng không nên cắt amiđan, trừ những trường hợp đặc biệt. Trước khi cắt phải khám và làm các xét nghiệm, nếu tim, phổi, máu bình thường thì mới cắt amiđan.
Khi mổ, bạn sẽ được gây mê. Bác sĩ dùng thòng lọng thắt amiđan lôi ra và nạo V.A, vài phút là xong. Khi tỉnh dậy, bạn phải nằm yên không nói. Sáu giờ sau và trong suốt tuần lễ đầu, bạn bắt đầu được ăn thức ăn lỏng.
Phẫu thuật cắt amiđan thường chỉ gây rớm chút máu ở họng. Nếu sốt và ra máu nhiều thì cần mời bác sĩ ngay. Trẻ em ít bị biến chứng hơn người lớn. Trong 100 người cắt amiđan, chỉ có 3-4 người bị chảy máu phải can thiệp bằng cách thắt mạch máu, đốt điện, truyền máu. Một số ít người có thể bị biến chứng muộn như vết cắt thành sẹo dúm, gây sặc khi nuốt thức ăn, khô họng, thay đổi giọng nói…
Amiđan và ruột thừa có cùng một cấu tạo tổ chức nên hay liên đới mắc bệnh. Có thầy thuốc nhận thấy rằng khi mổ cắt ruột thừa xong, amiđan cũng hết viêm nên chủ trương cắt amiđan để phòng bệnh ruột thừa.
Cái họng ví như cây đàn, có đúng không? Tại sao sau khi cắt amiđan, em không còn hát nổi giọng cao như trước?
Trăm người thì có trăm giọng nói, đó là do sự khác nhau về nhịp rung của hai dây thanh trong cổ họng. Cổ họng ta giống hệt cây phong cầm. Hai dây thanh khi nói thì khép kín, khi thở mở ra, giống với cựa đàn. Hơi thở là gió. Còn khoang họng, mồm, mũi tựa như hộp đàn.
Nếu hụt hơi thì đừng hòng hát đúng, hát hay. Phải tập thở sâu để hát dài hơi, nói không mệt. Việc tập thở bụng cũng là cách "tập thể dục” cho cơ hoành, xoa bóp nội tạng, nâng cao sức khoẻ toàn thân. Người không khoẻ làm sao đủ sức gào to át tiếng biển gầm như nhà hùng biện cổ Hy Lạp Demosten cơ chứ!
Nếu cứ phanh áo, hở cổ, hở ngực trước gió lạnh, bạn sẽ có cái giọng ống bơ gỉ ngay! Đó là do thanh quản bị viêm, phát lên những âm rè, khàn khàn vịt đực. Thiếu vệ sinh cũng làm sưng tấy amiđan. Amiđan to sẽ làm cho thùng cộng hưởng (miệng và họng) hẹp lại, các cơ ở họng và thanh quản bị hạn chế cử động, âm sắc của giọng trở nên thô và kém vang. Vi trùng và độc tố của chúng từ amiđan lan xuống thanh quản gây viêm mãn tính, hai thanh đới luôn luôn dính đờm, không còn đủ sức căng để phát các âm cao nữa (có ca sĩ amiđan to đơn thuần, không cắt mà vẫn hát hay do luyện tập để thích nghi). Nếu chữa thuốc mà amiđan hết sưng to thì cũng không cần cắt.
Tuy nhiên, khi amiđan nhiễm trùng nặng thì phải cắt để thanh toán ổ nhiễm trùng, bảo vệ sức khoẻ toàn thân. Sau khi cắt amiđan, nếu muốn giữ được phần nào giọng hát thì phải luyện lại giọng từ tuần lễ thứ 3. Trước hết là tập hát các âm trầm, rồi âm trung, sau cùng lên giọng hát các âm cao. Cứ kiên trì tiến lên từng bước, không sốt ruột. Hát giọng cao bao giờ cũng khó, phải tập luyện mấy tháng liền mới thành.
Các thầy thuốc có kinh nghiệm ở Viện Tai mũi họng Trung ương cho biết, sau khi cắt amiđan, một số ca sĩ lên được một giọng hoặc nửa giọng. Một số ít người giọng vẫn kém như hồi còn sưng amiđan và phải chuyển nghề. Việc giữ được giọng hát sau khi cắt amiđan đòi hỏi thầy thuốc có trình độ chuyên khoa giỏi và đôi bàn tay khéo, có thể bóc tách amiđan nhẹ nhàng, không gây thương tổn các cơ phát âm.
(còn tiếp)
LIST SÁCH