THUỐC BỔ CHỐNG OXY HÓA
Selenium, Vitamin E, A, C
TS DS NGUYỄN HỮU ĐỨC
Thông thường, thuốc bổ được hiểu là thuốc bổ sung vitamin và khoáng chất. Ngoài vai trò là chất dinh dưỡng cần thiết, từ năm 1980 đến nay, một số vitamin và khoáng chất được phát hiện có tác dụng đặc biệt khác, như vitamin K tham gia vào việc chuyển hóa calci, vitamin D tham gia vào hệ miễn dịch, vitamin PP giúp hạ lipid máu. Đặc biệt có 3 vitamin: vitamin C, vitamin E và vitamin A, 1 chất khoáng selen ( hay selennium ) được ghi nhận là một chất chống oxy hóa.
Chất chống oxy hóa là chất có tác dụng vô hiệu hóa các gốc tự do, nhờ vậy sẽ bảo vệ các tế bào, bảo vệ mô, làm chậm quá trình lão hóa trong cơ thể ta. Vậy gốc tự do là gì mà cần phải vô hiệu hóa chúng để không gây hại cho cơ thể?
Gốc tự do tên gọi chỉ phân tử hay hợp chất trong cơ thể có chứa điện tử độc thân không ghép đôi. Chính ở trạng thái đặc biệt này mà gốc tự do có hoạt tính rất mạnh. Chúng oxy hóa, hay nói khác hơn, phá hủy các hợp chất bên cạnh. Hợp chất bị gốc tự do tấn công sẽ mất điện tử trở thành gốc tự do và sẽ lại tấn công vào hợp chất khác, gây thành chuỗi phản ứng. Lấy ví dụ, một gốc tự do là phân tử oxy có điện tử độc thân được gọi là oxy đơn bội có thể oxy hóa acid béo chưa no ( acid béo chưa liên kết đôi ) nằm ở màn tế bào. Acid béo chưa no khi bị oxy hóa biến thành gốc tự do mới để từ đó hình thành nên chuỗi phản ứng phá hủy cấu trúc DNA nằm trong nhân tế bào, rồi phá hủy hệ thống các enzym, phá hủy protein,... Chuỗi phản ứng có hại này chỉ kết thúc khi " bẫy " vô hiệu hóa bởi các chất chống oxy hóa. Bình thường trong cơ thể chúng ta có các gốc tự do được sinh ra nhưng bên cạnh đó lại có hệ thống các chất chống oxy hóa nội sinh ( tức có sẵn trong cơ thể) cân bằng lại nên ta khỏe mạnh, chẳng việc gì. Hệ thống các chất oxy hóa nội sinh gồm các enzym như glutathion, peroxidase, superoxid dismutase... hoặc viatmin C, vitamin E có sẵn trong cơ thể, sẵn sàng xúc tác các phản ứng khử để vô hiệu hóa các gốc tự do. Khi các gốc tự do sinh ra quá nhiều ( do ô nhiễm môi trường, do tia cực tím, do khói thuốc lá, viêm nhiễm trong cơ thể, thậm chí do một số dược phẩm ) và hệ thống chống oxy hóa nội sinh không đủ sức cân bằng sẽ sinh ra rối loạn, bệnh lý. Hiện nay, người ta đã chứng minh khi có sự tăng quá nhiều gốc tự do sẽ gây tình trạng viêm nhiễm, các bệnh lý tim mạch, thần kinh, đục thủy tinh thể ở mắt, tăng nguy cơ bị các bệnh ung thư, và nhất là làm sớm xuất hiện hiện tượng lão hóa. Để khử các gốc tự do sinh ra quá nhiều gây hại, người ta đặt vấn đề dùng các chất chống oxy hóa " ngoại sinh " ( tức là từ ngoài đưa vào cơ thể ) nhằm mục đích phòng phòng bệnh, nâng cao sức khỏe. Những chất chống oxy hóa ngoại sinh đã được biết là các hợp chất bioflavonoid ( chứa trong các loại dược thảo như lá bạch quả - Ginkgo biloba ), các hợp chất polyphenol (chứa trong trà xanh), đặc biệt là vitamin C, vitamin E, vitamin A và khoáng chất selen.
Nguồn thiên nhiên cung cấp vitamin và khoáng chất chính là thực phẩm, đặc biệt từ rau cải, trái cây tươi. Đối với người khỏe mạnh bình thường, nếu ăn uống đầy đủ và cân bằng tỷ lệ các chất dinh dưỡng thì không sợ thiếu vitamin và chất khoáng. Tuy nhiên, có một số đối tượng (như người cao tuổi với hệ tiêu hóa yếu kém khó hấp thu đủ các chất dinh dưỡng) dễ có nguy cơ bị thiếu, đặc biệt cần phải chống các gốc tự do với điều kiện sống hiện nay sinh ra quá nhiều trong cơ thể, có thể dùng thuốc bổ sung vitamin và chất khoáng chống oxy hóa. Trong chế phẩm kết hợp vitamin C, vitamin E, vitamin A và selen, từng thành phẩn phát huy tác dụng chống oxy hóa độc đáo của nó, đồng thời hỗ trợ, giúp sự tái tạo lẫn nhau. Như vitamin C ngoài tính chống oxy hóa nói chung, có đặc tính là loại trừ các gốc peroxyd, đồng thời giúp phục hồi tái tạo vitmin E ( vitamin E sau khi bẫy gốc tự do cần được khử để trở lại hoạt tính ban đầu). Selen, khoáng chất chứa sẵn trong men làm bánh mì hay men làm rượu bia (yeast), ngoài tác dụng xúc tác hoạt hóa enzym chống oxy hóa nội sinh là glutathion peroxydase còn có tác dụng hoạt hóa vitamin E sau khi bẫy gốc tự do trở thành dạng có hoạt tính trở lại. Còn vitamin A, nhờ có hệ thống nối đôi liên hợp trong cấu trúc mà có tác dụng độc đáo là làm mất hoạt tính của gốc tự do oxy đơn bội, góp phần giúp ngăn chặn sự khởi phát ung thư. Hiện nay, các nhà khoa học vẫn tiếp tục nghiên cứu về vai trò tích cực của các chất chống oxy hóa trong vấn dề phòng bệnh dựa trên những thành tựu mới nhất của sinh học phân tử. Biết rằng vấn đề chính trong việc ngăn ngừa sự tăng sinh các gốc tự do có hại trong cơ thể là thực hiện các biện pháp như: bảo vệ chống ô nhiễm môi trường, dinh dưỡng đúng phép tránh ăn uống quá thừa năng lượng, tránh nghiện rượu - thuốc lá, phòng các bệnh viêm nhiễm, có cuộc sống lành mạnh giúp thư thái, lạc quan, yêu đời..., nhưng bên cạnh đó nên chú ý sử dụng các nguồn cung cấp chất chống oxy hóa. Đối với một số người, việc dùng đều đặn loại thuốc bổ chống oxy hóa gồm các thành phần là các chất chống oxy hóa được kể trên có khi là cần thiết.
Thuốc & sức khỏe
