CHĂM SÓC HÀNG NGÀY VÀ VỆ SINH CHO BỆNH NHÂN
1. ÐạI Cương
Khi con người bị đau ốm, sức đề kháng của cơ thể đối với ngoại cảnh cũng như đối với các loại vi khuẩn sẽ giảm đi. Nếu vệ sinh thân thể kém, vi khuẩn sẽ thâm nhập vào cơ thể qua da, niêm mạc, gây ảnh hưởng không tốt đến việc điều trị bệnh. Vì vậy cần phải giữ vệ sinh cho bệnh nhân thật tốt để góp phần vào việc phòng bệnh, tránh các biến chứng nguy hiểm có thể xảy ra đồng thời rút ngắn thời gian điều trị. Người điều dưỡng phải biết và giúp đỡ bệnh nhân làm vệ sinh thân thể được tốt. Công tác vệ sinh cho bệnh nhân gồm có: săn sóc răng miệng, gội đầu, tắm rửa, vệ sinh hậu môn - sinh dục, giữ sạch sẽ chân tay.
2. những kỹ thuật chăm sóc, vệ sinh cho bệnh nhân
2.1. Chăm sóc răng miệng.
2.1.1. Mục đích:
- Giữ răng miệng luôn sạch để phòng nhiễm khuẩn răng miệng.
- Chống nhiễm khuẩn TRONG TRƯỜNG HỢP CÓ TỔN THƯƠNG Ở miệng.- Giúp bệnh nhân thoải mái, dễ chịu, ăn ngon.
2.1.2. Chăm sóc thông thường:
Áp dụng cho những bệnh nhân tỉnh táo nhưng không đi lại được.a) Chuẩn bị bệnh nhân:
- Làm công tác tư tưởng, giải thích cho bệnh nhân rõ.
- Ðỡ BỆNH NHÂN ngồi dậy, bỏ chân xuống giường hoặc cho nằm đầu cao, mặt nghiêng về phía điều dưỡng viên.- Choàng khăn bông qua cổ bệnh nhân.
- Ðặt khay quả đậu dưới má bệnh nhân (Ðể hứng nước chảy ra)
b) Chuẩn bị dụng cụ:
- Bàn chải đánh răng (bàn chải mềm).
- Kem đánh răng.
- Khăn mặt.
- Cốc nước xúc miệng.
- Khay quả đậu.
c) Tiến hành:
Trong khi săn sóc răng miệng nên giáo dục vệ sinh răng miệng cho bệnh nhân.
- Làm ướt bàn chải và bôi kem.
- Ðưa nước và bàn chải cho bệnh nhân.
- Hướng dẫn bệnh nhân tự đánh răng: Chải hàm trên. hàm dưới, mặt ngoài rồi đến mặt trong (Hàm trên từ trên xuống, hàm dưới từ dưới lên).
- Cho bệnh nhân xúc miệng thật sạch.
- Lau miệng và cho bệnh nhân nằm lại thoải mái.
- Rửa sạch bàn chải, để bàn chải, khay quả đậu lên khay sạch.
2.1.3. Chăm sóc đặc biệt:
Áp dụng đối với bệnh nhân nặng, mê man, sốt CAO, TỔN THƯƠNG Ở MIỆNG: GÃY XƯƠNG HÀM, VẾT THƯƠNG Ở miệng.Nên quan sát tinh trạng răng miệng để chuẩn bị bệnh nhân và dụng cụ. Bệnh nhân có răng giờ nên tháo ra và làm vệ sinh hàm răng gid riêng.
a) Chuẩn bị bệnh nhân:
- Thông tin và giải thích cho bệnh nhân hoặc người nhà bệnh nhân.
- Ðặt bệnh nhân nằm, mặt nghiêng về một bên.
- Quàng khăn qua cổ, đặt khay quả đậu một bên má bệnh nhân.
Nếu lưỡi đóng trắng, bôi glycerin và nước chanh 15 phút trước khi săn sóc. Môi khô nứt nẻ, xoa glycerin hoặc vaselin 15 phút trước khi làm.
b) Chuẩn bị dụng cụ
- Cốc đựng dung dịch sát khuẩn để xúc miệng.
Có thể dùng: Na tri clorur 9%o, oxy già tùy nồng độ; dung dịch bicarbonat 2%o; dung dịch borate de soude 2%o.
- Cốc nước chanh và dung dịch glycerin (2 phần bằng nhau để bôi môi miệng)
- Gạc, bông cầu, tăm bông.
- Kẹp
- Ðè lưỡi.
- ỐNG BƠM HÚT NẾU BỆNH NHÂN KHÔNG HỚP ÐƯỢC NƯỚC. - Ống hút.- Khăn mặt.
- Khay quả đậu hứng nước chảy ra.
- Vaselin, glycerin.
- Túi giấy đựng bông bẩn.
c) Tiến hành:
- Dùng kẹp gắp bông hoặc dùng tăm bông nhúng dung dịch sát khuẩn chà rửa hai hàm răng. Dùng đè lưỡi mở rộng miệng bệnh nhân để rửa cho dễ.
- Rửa nhiều lần để miệng được sạch.
- Bệnh nhân tỉnh táo, sau khi chà rửa răng, đưa nước cho bệnh nhân xúc miệng. Bệnh nhân không xúc nhổ được, dùng ống bơm hút, bơm rửa cho sạch (bơm nước vào mặt trong má). Nếu bệnh nhân mê man không nên xúc miệng, chỉ dùng bông vừa ướt để rửa răng bệnh nhân.
- Lau khô miệng bệnh nhân..
- Dùng tăm bông thấm glycerin và nước cốt chanh bôi trơn lưỡi, phía trong má và môi.
- Ðặt bệnh nhân nằm lại thoải mái.
d) Dọn dẹp và bảo quản dụng cụ:
- Rửa dụng cụ bằng xà phòng và nước sạch, lau khô, trả về chỗ cũ.
- Gửi hấp những dụng cụ cần tiệt khuẩn.
e) Ghi hồ sơ:
- Ngày giờ săn sóc răng miệng.
- Dung dịch đã dùng.
- Tình trạng răng miệng của bệnh nhân.
- Phản ứng của bệnh nhân (nếu có).
- Trường hợp có vết THƯƠNG Ở miệng nên áp dụng vô khuẩn.- Tên điều dưỡng viên thực hiện.
2.2. Rửa mặt:
2.2.1. Mục đích: Rửa mặt cho bệnh nhân làm sạch mắt, mũi, tai, cổ, gáy cho bệnh nhân giúp họ thấy thoải mái, dễ chịu.
2.2.2. Chuẩn bị:
- Chậu nước sạch, ấm
- Khăn mặt
- Xà phòng
- Dạo cạo râu nếu bệnh nhân nam có nhu cầu cạo râu.
- Bông để lấy gỉ mũi cho bệnh nhân có nhiều gỉ cứng.
- Glycerin để tẩm vào bông.
2.2.3. Tiến hành:
- Mang dụng cụ đến giường bệnh nhân
- Báo cho bệnh nhân việc sắp làm và hỏi nhu cầu của bệnh nhân. Hỏi thăm bệnh nhân, động viên, an ủi để biết được ý muốn của bệnh nhân.
- Vò khăn mặt và cuốn vào 4 ngón tay.
- Lau mắt cho bệnh nhân từ góc trong ra.
- Vò SẠCH LẠI khăn cuốn vào tay.- Lau mặt: từ trán, 2 má, quanh miệng, cằm, cổ, gáy.
- Vò LẠI KHĂN lau mặt một lần nữa cho sạch (Nếu bệnh nhân cần cạo râu, phải quan sát và hỏi ý kiến bệnh nhân quyết định giúp bệnh nhân cạo râu).- Lau ẩm vùng có râu, xoa xà phòng, làm mềm da và chân râu.
- Cạo râu cho bệnh nhân.
+ Lắp dao cạo chắc chắn.
+ Tay trái căng da bệnh nhân, tránh làm nhăn da bệnh nhân vì dao cạo có thể làm xước da mặt của bệnh nhân.
+ Tay phải cầm dao cạo nhẹ nhàng, lần lượt cạo hai bên má, cằm, phần dưới mũi, cạo theo chiều mọc của râu. Thường thì cạo râu trước khi rửa mặt.
+ Vò khăn ẩm lau sạch bọt xà phòng cho bệnh nhân.
- Vò sạch khăn và phơi khô.
2.3. Chải đầu và gội đầu.
2.3.1 Mục đích
- Chải và gội đầu nhằm mục đích làm sạch tóc và da đầu bệnh nhân để phòng chống các bệnh về tóc và da đầu đồng thời còn kích thích tuần hoàn ở ÐẦU.- Giúp bệnh nhân dễ chịu, thoải mái. Gội đầu tại giường được tiến hành khi bệnh nhân nằm lâu tại chỗ không tự gội được. Không được gội đầu cho những bệnh nhân đang trong tình trạng nặng, bệnh nhân sốt cao.
2.3.2. Chải đầu
a) Chuẩn bị: Khăn bông to, lược, cồn 50o.
b) Tiến hành.
* Bệnh nhân ngồi được:
- Ðỡ bệnh nhân ngồi dậy, điều dưỡng quàng khăn lên vai bệnh nhân.
- Ðiều dưỡng đứng bên cạnh để chải cho bệnh nhân, cần chải từng nắm tóc nhỏ một và chải từ đầu tóc và chân tóc để tránh co kéo tóc quá nhiều gây đau đớn cho người bệnh.
- Nếu tóc rối nhiều nên xoa cồn 50o cho dễ chải.
- Sau khi chải nếu tóc dài nên tết đuôi sam, vừa gọn, thoáng, vừa tránh đè lên tóc khi nằm.
* Bệnh nhân không ngồi dậy được:
- Ðể bệnh nhân nằm nghiêng lưng quay về phía điều dưỡng.
- Trên gối trải một khăn bông to
- Rẽ tóc ra hai bên thành hai mái.
- Dùng tay trái nắm gọn và chắc mái phía trên tay phải trải từ đầu tóc đến chân tóc.
- Sau đó cho bệnh nhân trở mình để chải mái bên kia.
- Sau khi chải lấy khăn bông ra, sắp xếp gối đệm ngay ngắn, thu lượm tóc rụng quấn gọn lại bỏ vào sọt rác và thu gọn dụng cụ.
2.3.3. Gội đầu:
a) Chuẩn bị dụng cụ:
- Chậu nước ấm.
- Ca múc nước.
- Xà phòng, chanh.
- Khăn bông nhỏ.
- Khăn bông to: 2 chiếc.
Có thể chuẩn bị máy sấy để làm khô tóc.
- Kim băng.
- Máng chữ U CÓ BỌC nylon để dẫn nước chảy xuống thùng đựng nước bẩn. - Vỏ ÁO GỐI nylon hoặc mảnh nylon.- Hai viên bông.
- Túi giấy.
- Lược chải tóc: lược thưa, lược mau.
- Thùng đựng nước bẩn.
b) Tiến hành:
- Báo cho bệnh nhân biết việc sắp làm.
- Mang dụng cụ đến giường bệnh nhân.
- Luồn áo gối nylon vào gối, hoặc phủ nylon lên gối, giường bệnh nhân.
- Cho bệnh nhân nằm chéo trên giường đầu thấp hơn vai.
- Choàng một khăn bông Ở cổ, ngực và một khăn che vai và lưng bệnh nhân.- Nhét bông vào hai lỗ tai bệnh nhân.
- Chải tóc.
- Ðặt máng chữ U DƯỚI ÐẦU bệnh nhân, đầu dưới của máng đặt gọn vào thùng đựng nước bẩn. - Ðổ NƯỚC ẤM ướt đều tóc, xoa xà phòng.- Chà sát khắp da đầu và tóc bông những đầu ngón tay, nhưng tránh làm sây xát da đầu bệnh nhân.
- Dội nước lên tóc nhiều lần cho sạch.
- Xoa nước chanh lên tóe rồi dội nước lại cho sạch.
- Lấy khăn nhỏ lau mặt cho bệnh nhân, bỏ bông ở hai lỗ tai ra.
- Kéo khăn quàng ở LƯNG, VAI, lau tóc cho bệnh nhân hoặc dùng máy sấy, sấy tóc cho khô.- Chải tóc bệnh nhân.
- Tháo máng cho vào thùng.
- Cho bệnh nhân nằm hoặc ngồi thoải mái.
- Sắp xếp lại giường, tủ đầu giường gọn gàng.
- Thu dọn dụng cụ.
c) Dọn dẹp và bảo quản dụng cụ:
- Rửa sạch tất cả dụng cụ, lau khô và mang về chỗ cũ.
- Dụng cụ là cao su, nylon, phải phơi ở chỗ mát.
d) Ghi hồ sơ:
- Ngày giờ thực hiện.
- Tình trạng bệnh nhân, những quan sát về tóc, da đầu của bệnh nhân.
- Tên người thực hiện
e) Những điểm cần lưu ý:
Khi gội đầu cho bệnh nhân cần phải:
- Tránh cho bệnh nhân bị nhiễm lạnh.
- Tránh nước xà phòng vào tai, mắt bệnh nhân.
- Trường hợp đầu bệnh nhân có vết thương nên đắp gạc có chất trơn lên rồi gội, trước khi săn sóc bệnh nhân.
- Hàng ngày phải chải tóc cho bệnh nhân (nếu bệnh nhân tóc dài, phải tết tóc cho bệnh nhân).
2.4. Tắm cho bệnh nhân tại giường.
2.4.1. Mục đích:
Tắm cho bệnh nhân tại giường nhằm mục đích:
- Giữ da sạch sẽ, ngăn ngừa và giúp sự bài tiết của da được dễ dàng.
- Ðem lại sự thoải mái cho bệnh nhân.
Tắm tại giường được áp dụng trong trường hợp bệnh nhân không tự làm được như: bệnh nhân bị gãy xương, bệnh nhân liệt, mê man, nặng, bệnh nhân sau phẫu thuật.
2.4.2. Chuẩn bị bệnh nhân:
- Báo và giải thích cho bệnh nhân biết việc sắp làm.
- Giúp đỡ, hướng dẫn bệnh nhân những điều cần thiết, cho bệnh nhân đi đại tiểu tiện.
2.4.3 Chuẩn bị dụng cụ:
- Bấm móng tay.
- Chậu nước ấm.
- Hai khăn bông to.
- Khăn bông nhỏ.
- Bột talc - cồn.
- Quần áo sạch.
- Xà phòng.
- Khăn đắp.
- Bình phong.
- Vải trải giường, áo gối sạch.
- Thùng đựng đồ bẩn.
- Bô DẸT.2.4.4. Tiến hành:
- Ðem dụng cụ đến giường bệnh nhân.
- Dùng bình phong che kín giường bệnh nhân.
- Ðóng cửa sổ, tắt quạt (nếu có).
- Phủ khăn đắp lên người bệnh nhân.
- Cởi quần áo bệnh nhân cho vào thùng đựng đồ bẩn.
- Kéo khăn đắp, để lộ tay.
- Trải khăn bông to dưới cẳng tay đến nách, dùng khăn lau từ cổ tay đến nách bằng nước, xà phòng, lau lại bằng nước sạch rồi lau khô. Tắm hai tay như nhau: Ðộng tác tắm phải dứt khoát, hạn chế nước nhỏ xuống giường.
- Lót khăn bông, đặt chậu nước lên trên gần sát bệnh nhân, cho hai bàn tay bệnh nhân vào chậu nước rửa sạch lau khô. Có thể thay nước mỗi khi nước bẩn.
- Kéo khăn đắp để lộ ngực, bụng. Tắm ngực và bụng. Lau khô, phủ khăn đắp lên che kín.
- Ðặt khăn bông từ cẳng chân đến bẹn. Tắm cẳng chân, đùi. Lau khô.
- Lau rửa vùng hậu môn - sinh dục (xem thêm bài rửa âm hộ - âm đạo).
- Mang chậu và xà phòng xuống cuối giường, cho bệnh nhân nhúng chân vào chậu nước, dùng xà phòng rửa sạch, lau khô.
- Thay nước sạch.
- Cho bệnh nhân nằm nghiêng hoặc sấp, lót khăn dài theo lưng. Tắm lưng từ thắt lưng trở lên. Tắm mông từ thắt lưng trở xuống. Sau đó lau khô.
- Dùng cồn, bột talc xoa bóp vùng lưng và mông trước, sau đó đến các vùng khác.
Cách xoa bóp: xoa nhẹ, ấn sâu xuống các bắp cơ, chú ý các ụ xương.
- Cho bệnh nhân nằm ngửa lại, mặc quần áo.
- Thay khăn trải giường (nếu cần)
- Sắp xếp lại ghế, giường, tủ đầu giường ngay ngắn, sạch sẽ.
2.4.5. Dọn dẹp và bảo quản dụng cụ:
- Ðồ VẢI GỬI ÐI giặt.- Rửa dụng cụ bằng xà phòng và nước. Lau khô. Trả về chỗ cũ.
2.4.6. Ghi hồ sơ:
- Ngày giờ tắm.
- Tình trạng bệnh nhân.
- Tên người thực hiện.
YKHOANET - Website Y Khoa Việt Nam
