Vitamin có phải là thuốc bổ

BS. HOÀNG XUÂN ĐẠI

Có những chất trực tiếp tham gia cấu tạo nên vật chất của cơ thể, song cũng có những chất chỉ giữ vai trò cân bằng sinh học, giúp quá trình trao đổi chất, cũng có khi lại là những chất xúc tác để thúc đẩy thực hiện các phản ứng sinh học trong cơ thể, nhờ vậy mà con người mới tồn tại và phát triển được. Vì vậy mà các amin, muối khoáng, vitamin... đều được xem là chất bổ.

Các vitamin tuy không trực tiếp tham gia vào cấu trúc vật chất của cơ thể, nhưng nhờ nó mà các phản ứng sinh học trong cơ thể được thực hiện để giúp cho quá trình chuyển hóa các chất cho cơ thể.

Vitamin thuộc nhiều nhóm hữu cơ khác nhau, tuy số lượng rất ít nhưng vô cùng cần thiết cho sự sống của con người. Nói vậy không có nghĩa là lúc nào cũng phải uống thêm vitamin, việc bổ sung thường xuyên các yếu tố này hàng ngày đã có thực phẩm cung cấp mà chúng ta chỉ cần có những thực đơn hợp lí là đủ. Tất nhiên cũng có lúc cơ thể mặc dù vẫn khỏe bình thường hoặc lâm bệnh thì thời điểm này cũng cần có những lượng vitamin cần thiết phải được bổ sung kịp thời cho cơ thể để phòng và chữa bệnh. Để chính xác và an toàn trong sử dụng các loại vitamin, cần có sự hướng dẫn của các thầy thuốc là nên bổ sung vitamin nào theo từng loại bệnh, lứa tuổi, địa phương, dân tộc v.v...

Xin đừng ngộ nhận vitamin là thuốc bổ để rồi lạm dụng, chỉ vì không hiểu biết tường tận về nó mà thực tế đã xảy ra nhiều tai biến đáng tiếc. Sau đây là những dẫn chứng nguy hại khi dùng vitamin quá liều hoặc không đúng liều làm thiếu hụt vitamin trong cơ thể.

Có hai loại vitamin, loại tan trong nước như vitamin nhóm B, C. Các loại tan trong dầu mỡ như A, D, E, K... Chất hòa tan của vitamin liên quan đến con đường mà vitamin đó được hấp thu, vận chuyển và lưu giữ khắp cơ thể. Vitamin tan trong nước không tích tụ lâu trong cơ thể, chỉ có các vitamin tan trong chất béo được lưu giữ dài trong các mô mỡ và tế bào gan. Khẩu phần ăn hàng ngày là nguồn cung cấp chính các vitamin cho cơ thể. Khi dùng vitamin PP (acid Nicotinic) quá liều sẽ làm tăng khả năng đông máu gây tắc mạch, co thắt động mạch, huyết áp cao, xơ tim v.v...

Vitamin C liều cao gây toan huyết, làm tăng prothrombin máu... Vitamin B₁ quá liều gây thừa sinh dị ứng, phù Quinck, ban đỏ, choáng. Nhiều vitamin A làm sưng gan lách, thiếu máu nhược sắc, chán ăn, ngứa, đau các xương đùi, buồn nôn chóng mặt. Dùng viatmin D quá nhiều cũng làm tăng canxi máu, giảm tỷ lệ phosphat, tiêu chảy, đau khớp, chảy máu võng mạc, rối loạn tâm thần, co giật dạng động kinh, tổn thương thận do lắng đọng canxi (sỏi)...

Ngược lại vì lý do nào đó cơ thể bị thiếu hụt vitamin cũng sinh các bệnh như thiếu vitamin B₁ gây tê phù (Beribeni), kém ăn, nôn mửa, giảm cường tính dạ dày, ruột, mệt mỏi, sút cân, đau dây thần kinh, giảm hoặc mất phản xạ gân gối, đỏ lòng bàn tay, chân...

Thiếu vitamin C gây chảy máu dưới da, dễ vỡ mạch, giảm sức đề kháng của cơ thể, mắc bệnh sorbus, chảy máu chân răng v.v...

Thiếu vitamin B₂ gây mệt mỏi, đau mình, tâm thần suy sụp, tổn thương giác mạc, xung huyết kéo dài, màng máu trên giác mạc, sợ ánh sáng, viêm mi mắt, chốc mép, lở môi, nổi gai đỏ xẫm trên lưỡi gây rối loạn chức phận thần kinh và máu.

Thiếu vitamin PP sinh Pellagra, kém trí nhớ, ngủ kém, ù tai, lưỡi màu đỏ tươi, loét miệng, khô da, róc vẩy, rối loạn tiêu hóa...

Thiếu vitamin H (Biotin) gây rụng tóc, chốc da đầu...

Dùng vitamin hỗn hợp với nhau cũng có tác dụng hỗ trợ tăng cường tác dụng nhưng cũng có những chất lại gây đối nghịch cụ thể như dùng Bioflavarnoid với vitamin C làm tăng tác dụng của C. Khi vitamin E phối hợp với PP và B₂ đều làm tăng tác dụng của hai vitamin này (PP và B₂) và sẽ kém hoạt động nếu thiếu vitamin B₁, v.v... Ngược lại vitamin E lại đối nghịch với sắt v.v...

Thường ngày khi gặp các trường hợp như lao động nặng, mệt nhọc có thể dùng vitamin B₁, vitamin C để bồi bổ sức lực.

Phụ nữ có thai có thể dùng từng đợt vitamin C, B₁, canxi, uống sữa và ăn trứng gà v.v... rất tốt.

Công nhân cán bộ làm nơi hầm lò, nơi môi trường ô nhiễm nhiều chất độc có thể dùng từng đợt vitamin C, uống nước chè tươi.

Hoặc trẻ nhỏ đang thời kỳ phát triển, những người già yếu cần dùng vitamin A, D, B₁, C, canxi v.v...

Trong khẩu phần ăn do thiếu chất hoặc quá trình chế biến bảo quản thực phẩm bị mất nhiều vitamin, có thể uống hỗ trợ từng đợt chủ yếu các loại vitamin tan trong nước như B₁, C, B₂, PP...

Nên ăn nhiều rau quả tươi để tận dụng lượng vitamin có trong đó ví dụ gấc có nhiều vitamin A, đu đủ A, C... Rau muống nhiều sắt. Rau ngót nhiều các acid amin cần thiết, quả me rừng nhiều vitamin C.

Đây là con đường bổ sung vitamin tốt nhất và đầy đủ nhất song lại vô hại mà đời sống được nâng cao, sinh hoạt lành mạnh nhiều bổ ích và lý thú.