DINH DƯỠNG VÀ AN TOÀN THỰC PHẨM

Thiếu dinh dưỡng protein năng lượng là tình trạng bệnh lí xảy ra khi chế độ ăn nghèo protein - năng lượng, thường kèm theo tác động của nhiễm khuẩn và ngược lại thường tạo điều kiện gây nhiễm khuẩn làm cho thiếu dinh dưỡng nặng thêm.

a) Theo mọi mức độ của SDD.

+ Theo Waterlow:

- Thể nhẹ biểu hiện thường nghèo nàn về lâm sàng, chẩn đoán chủ yếu dựa vào kích thước nhân trác.

A. Nguyên tắc chung:

+ Khi tính nhu cầu calo thường phải tính số calo theo tuổi đối với sự phát triển bình thường, không tính số calo theo trọng lượng hiện có của đứa trẻ.

+ Trong trạng thái nhu cầu thì cao mà khả năng tiêu hóa thì kém, trẻ hay có rối loạn tiêu hóa do nhiều nguyên nhân nên cần phải tìm thức ăn nào phù hợp với khả năng tiêu hóa của trẻ và có tác dụng trong dinh dưỡng của trẻ.

+ Nên phối hợp với các phương pháp điều trị khác (truyền máu, truyền huyết tương...) và phải điều trị bệnh đã gây ra suy dinh dưỡng.

B. Các chế độ ăn theo thể lâm sàng:

1. Các thể vừa và nhẹ.

2. Các thể nặng.

Dù có phù hay không đều phải coi là cấp cứu, nhất là khi kèm theo ỉa chảy mất nước và nhiễm khuẩn. Quá trình điều trị gồm các bước sau:

a) Bồi phục nước và điện giải.

Trường hợp mất nước nhẹ và vừa khi khi bệnh nhân còn uống được thì dùng dung dịch Oresol 50-100ml/kg cân nặng trong vòng 4-6 giờ, cho uống ít một sau đó đánh giá lại tình trạng mất nước, nếu đỡ tiếp tục liều lượng 100ml/kg, nếu không đỡ tiếp tục cho 1 liều như ban đầu và theo dõi sát trong 3 giờ để có thái độ xử trí tiếp.

- Mất nước nặng (nôn nhiều, li bì, không uống được) phải truyền 70ml/kg trong 3 giờ đầu dung dịch Ringer lactat hoặc dung dịch Nacl 0,9%, glucoza 5%, Na bicacbonat 14%o với tỉ lệ 1:1:1. Sự theo dõi và các bước xử trí tiếp theo cũng giống như trên, khì trẻ uống được thì thay bằng dung dịch uống.

b) Chế độ ăn.

Những trẻ mất nước đã được điều trị hoặc trẻ không bị mất nước thì cho ăn đường miệng với số lượng ít đậm độ pha loãng, ăn nhiều lần cùng với bú mẹ. Loại thức ăn có đậm độ năng lượng cao 1 Kcal/1ml thức ăn.

c) Chống nhiễm khuẩn: Bằng kháng sinh đặc hiệu.

c ) Săn sóc: Chú ý về ban đêm, tránh HẠ ÐƯỜNG HUYẾT VÀ HẠ THÂN NHIỆT.

IV PHÒNG BỆNH.

5. Tăng cường nguồn thực phẩm bổ sung cho bữa ăn: Xây dựng hệ sinh thái VAC, chế biến một số thức ăn bổ sung đặc biệt khi có rối loạn tiêu hóa (thường chế biến các loại bột có kêm bột mộng ngũ cốc để tăng đậm độ năng lượng cho bữa ăn của trẻ, tăng hoạt động các men...).

CHế Ðộ ĂN CHO BệNH NHÂN ÐáI ÐƯờNG

I. ĐẠI CƯƠNG

Trên thế giới ước tính có trên 300 triệu người bị bệnh đái đường. Ở HOA KỲ CÓ 2-4% NGƯỜI BỊ ÐÁI ÐƯỜNG. Ở Pháp có khoảng 150.000 người bị đái đường type I. Ở VIỆT NAM CHƯA CÓ SỐ LIỆU CHÍNH XÁC. Ở Hà nội có khoảng 0,5-1,4% (Lê Huy Liệu và cộng sự 1990). Tuy gọi là đái đường nhưng không phải trường hợp nào có đường trong nước tiểu cũng được gọi là bệnh đái đường.

CÓ khi có đường trong nước tiểu vì ngưỡng thận hạ thấp thì cũng không gọi là bệnh đái dường.

Theo Tổ CHỨC Y TẾ THẾ GIỚI THÌ BỆNH ÐÁI ÐƯỜNG ÐƯỢC KHẲNG ÐỊNH Ở bất kỳ thời điểm nào trong ngày bệnh nhân có :

- Ðái đường do tụy: Viêm tụy, sỏi tụy, u ác tính di căn tụy, nhiễm sắt (hemochromatose) hay do nguyên nhân di truyền, nguyên nhân tự miễn (có kháng nguyên HLA DR3 HOẶC HLA DR4).

- Thể phụ thuộc Insulin (type I): THƯỜNG GẶP Ở người trẻ tuổi, gầy. Thể này có nhiều biến chứng.

- Thể không phụ thuộc Insulin (TYPE II): THƯỜNG GẶP Ở những người tuổi trên 40, người béo. Thể này ít có biến chứng.

Về điều trị thì chế độ dinh dưỡng là đặc biệt quan trọng; nhất là ở THỂ KHÔNG PHỤ THUỘC INSULIN VÀ Ở 3 GIAI ÐOẠN ÐẦU. Ở 3 giai đoạn này, dù là thể phụ thuộc Insulin mà nếu chẩn đoán được sớm thì chỉ cần một chế độ ăn hợp lí là có thể kéo dài các giai ÐOẠN NÀY MÀ KHÔNG PHẢI SỚM DÙNG INSULIN.

Ở giai đoạn đái đường lâm sàng thì các triệu chứng biểu hiện rõ và lại nhiều biến chứng, có những biến chứng hiểm nghèo như tắc mạch, suy thận. Bệnh nhân ăn nhiều, uống nhiều, đái nhiều, glucose máu cao, glucose niệu cao, toan huyết nặng, nước tiểu có xê ton. Bệnh NHÂN CÓTHỂ SỚM ÐI VÀO HÔN MÊ VÀ TỬ VONG.

Ở giai đoạn đái đường lâm sàng ở THỂ PHỤ THUỘC INSULIN hay không phụ thuộc Insulin thì riêng chế độ dinh dưỡng không đủ để khống chế đường huyết mà phải điều trị tích cực thêm bằng thuốc. Tuy nhiên nếu KHÔNG CÓ CHẾ ÐỘ DINH DƯỜNG HỢP LÍ Ở giai đoạn này thì riêng thuốc cũng không đủ chừa trị. Ví dụ bệnh nhân đái đường nặng nhưng lại có urê máu cao do thận.

II. NGUY? TẮC XÂY DựNG CHế Ðộ DINH DƯƠNG CHO BệNH NHÂN Ðái ÐƯờNG, THế KHÔNG PHụ THUộC INSULIN (TYPE II) Và TYPE I NHẹ

1. Ðảm bảo đủ năng lượng để giữ eân nặng bình thường. Ðối với người béo cần giảm bớt năng lượng.

2. Ðảm bảo tỷ lệ năng lượng giữa protein, gluxit, lipit:

Protit: 15%; lipit: 50%; gluxit: 35%

c Lipit: Lượng lipit cần để cung cấp số năng lượng còn thiếu. Khi sử dụng lipit chú ý dùng nhiều axit BÉO CHƯA NO VÌ CẦN HẠN CHẾ CHOLESTEROL Ở mức thấp nhất.

3. Nên dùng thức ăn giàu chất xơ vì nó có tác dụng khống chế việc tăng glucoza, cholesterol, triglyxerit SAU BỮA ĂN Ở bệnh nhân đái đường thuộc type II.

4.Ðủ vitamin đặc biệt vitamin NHÓM B (BI, B2, PP ) để ngăn ngừa tạo thành thể cetonic. .

5. Phân chia khẩu phần thành nhiều bữa để không gây tăng đường huyết sau khi ăn. Với bệnh nhân dùng Insulin, các bữa ăn nên phù hợp với thời gian tác dụng tối đa của Insulin để đề phòng hạ đường HUYẾT.

III. CÁCH DÙNG CáC LOạI THứC ĂN TRONG BệNH NHÂN ÐáI ÐƯờNG

1. Lương thực: Gạo, mì, ngô... phải hạn chế (Những thực phẩm này đều có hàm lượng gluxit từ 70-80%). Khoai tây là thức ăn rất tốt cho bệnh nhân đái đường (150g khoai tây chỉ có 21g gluxit), nên ăn luộc. Khoai lang có nhiều gluxit hơn (28%).

3. Ðậu đỗ: tốt và nên DÙNG NHIỀU Ở bệnh nhãn đái đường, một mặt cung cấp protein eho bệnh nhân, mặt khác gluxit của đậu đỗ cũng dễ tiêu hóavà sử dụng tốt.

4. Quả: Rất tốt vì mang LẠI NHIỀU VITAMIN, NHẤT LÀ VITAMIN C và muối khoáng. Quả chống lại được toan vì nó có tính kiềm. Loại quả có nhiều gluxit thì cần phải kiêng, tuy những gluxit của quả ít gây tăng đường hơn là các loại khác.

7. Các loại thịt, cá, trứng: Ðối với bệnh nhân đái đường, lượng protein đung nhiều hơn người bình thường nhưng gây toan và gây hôn mê. Thịt có hàm lượng protein cao do vậy không nên dùng quá mức. Cá và gia cầm cũng vậy, cần nhớ rằng bệnh nhân đái đường hay có xơ cứng động mạch và thận của họ rất yếu. Nên dùng thịt mỡ, cá và gia cầm béo vì khi có nhiều mỡ thì lượng protein sẽ ít đi. Nước luộc thịt dùng tốt vì có ít gluxit và lại có chất chiết mùi thơm, muối khoáng và vitamin. Trứng không có nhiều gluxit do vậy trứng ỉa thức ăn tốt cho bệnh nhân, trứng có nhiều protein và lipit có giá trị cao, trứng ít gây toan hơn thịt.

IV. GIỚI THIỆU MộT Số THựC ÐƠN MẫU

1. ÐạI Cương:

THEO OMS nếu huyết áp động mạch tối đa trên 160 mmhg, huyết áp động mạch tối thiểu trên 95 mmhg được gọi là tăng huyết áp chính thức. Nếu huyết áp động mạch tối đa 140-160 mmhg và huyết áp động mạch tối thiểu 90-95 mmhg được gọi là tăng huyết áp "giới hạn".

Bệnh này có liên quan tới sự phát triển công nghiệp, đô thị và nhịp sống căng thẳng, bệnh cũng thường gặp ở CÁC NƯỚC PHÁT triển có mức sống cao, việc tiêu thụ muối nhiều cũng là nguyên nhân quan trọng làm tăng huyết áp. Các yếu tố tâm lí xã hội gây căng thẳng cũng tạo điều kiện cho tăng huyết áp phát triển. Bệnh này cũng thường gặp ở CÁC GIA ÐÌNH CÓ HUYẾT ÁP CAO, Ở TRẺ EM VÀ người trẻ tuổi phần lớn là tăng huyết áp thứ phát. Ở NGƯỜI cao tuổi phần lớn là tăng huyết áp nguyên phát.

Một chế độ ăn nhiều natri sẽ gây tăng huyết áp. Trong điều kiện bình thường các hocmôn và thận cùng phối hợp điều hòa việc thải natri cho cân bằng với natri ăn vào. Ứ NATRI chỉ xảy ra khi lượng natri ăn vào nhiều quá khả năng điều chỉnh. Lúc đó hệ thống động mạch eo thể tăng nhậy cảm hơn với Angiotensin II VÀ Noradrenalin. Tế bào cơ trơn tiểu động mạch ứ natri sẽ ảnh hưởng đến độ thấm của canxi qua màng, do đó làm tăng khả năng co thắt tiểu động mạch. Tăng huyết áp do ứ Na tri cũng eo thể có yếu tố di truyền. Nhiều công trình đã khẳng định chế độ ăn giàu ka li sẽ làm giảm huyết áp. Người ta còn thấy canxi là ion đóng vai trò chỉ đạo trong kích thích co cơ trơn thanh mạch. Chế độ ăn nhiều mỡ làm tăng cholesterol trong máu gây xơ vừa động mạch. Huyết áp tăng có thể có tác dụng đẩy nhanh quá trình xơ vừa động mạch, ngược lại vừa xơ động mạch lại gây tăng huyết áp, đặc biệt các mảng vừa xơ làm tắc động mạch thận. Ở CÁC NƯỚC NGƯỜI DÂN QUEN ĂN nhiều rau quả, ít mỡ thì tỉ lệ tăng huyết áp cũng thấp hơn.

1 Năng lượng: Hạn chế cao trong trường hợp béo quá mức và béo phì. Vì bệnh huyết áp cao phần nhiều mắc vào khoảng 40 tuổi, bởi vậy việc giữ thể trung bình thường rất quan trọng. Một số người sau khi giảm cân thì huyết áp cũng giảm theo. Vì vậy thực đơn nên có năng lượng thấp. Nếu béo quá mà ít hoạt động thì chỉ nên ăn 1200-1600 Kcal. Nếu là người hoạt động vừa phải thì hạn chế ở mức 1800-2000 Kcal.

3. Gluxit: Giảm bớt để TRÁNH BÉO TRỆ. HẠN CHẾ Ở mức 300-350g/ngày. Gluxit không có hại gì cho bệnh huyết áp, nhưng nếu dùng nhiều thì chế độ ăn sẽ có nhiều cao và sinh béo trệ. Nên dùng các hạt ngũ cốc nguyên vẹn như gạo tẻ, gạo nếp, khoai củ.

4. Protein: Có THỂ CHO bệnh nhân ăn với số lượng protein như người bình thường (trừ trường hợp mắc thêm bệnh thận hoặc tim). Nên ăn nhiều protein thực vật

7. Muối: Nên ăn giảm muối hơn bình thường (dưới 6g/ngày kể cả muối trong thực phẩm). Tùy từng thể bệnh MÀ CÓ THỂ HẠN CHẾ MUỐI TUYỆT ÐỐI BĂNG HUYẾT ÁP Ở người trẻ tuổi mà không tìm thấy nguyên nhân, tăng huyết áp có biến chứng tim và phù nhiều).

Các loại phủ tạng: óc, tim, gan, thận, lòng...

- Nước chè đặc, cà phê, rượu, thuốc lá.

CHế Ðộ ĂN TRONG BệNH GAN MậT

I.ÐạI CƯƠNG

5. Chuyển hóa vitamin A và D.

- Chuyển hóa caroten thành VITAMIN A, VITAMIN K thành prothrombin.

Tốn thương gan thường là thay đổi tế bào nhu mô gan có thể ở DƯNG: TEO, XƠ HÓA, THÂM NHIỄM MỠ, HOẠI TỬ.

II. NGuy? TắC CHUNG Về DINH DƯỡNG TRONG BệNH GAN MậT

2. Tăng protein quí, gia trị sinh học cao, đủ các axit min cơ bản nhằm ngăn thâm nhiễm mỡ ở gan, thoải hóa tế bào gan và tạo điều kiện tái tạo các mô.

3. Tăng dinh dưỡng bằng Cacbonhydrat để đảm bảo kho dự trữ Glycogen cho đủ protein nhằm đảm bảo tác dụng bảo vệ tổ chức gan. Bình thường một phần gluxit của chế độ ăn được dự trừ trong gan tưới hình thức glycogen. Chức năng chuyển hóa và dự trữ của glycogen rất quan trọng vì nó làm cho gan đảm nhiệm được vai trò giải độc. Khi gan bị tổn thương thì glycogen giảm đi. Do đó chế độ ăn phải có nhiều gluxit để gan tạo ra được nhiều glycogen. Mặt khác nó còn bảo vệ cho gan khỏi bị thoái hóa mỡ.

4. Hạn chế mỡ và thức ăn béo: Khi tế bào gan bị tổn thường thì lập tức. bào tương của nó sinh ra NHỮNG GIỌT MỠ CÓ THỂ LÀM HỦY HOẠI TẾ BÀO. ĐÓ chính là hiện tượng thoái hóa mỡ của gan. Do đó chế độ ăn phải hạn chế chất béo.

7. Trong hôn mê gan thì dinh dưỡng chủ yếu là glucoza và VITAMIN.

III. CHế Ðộ DINH DƯỡNG TRONG BệNH VI? GAN

1. Giai đoạn cấp tính: Tuy gan bị tổn thương nhưng gan vẫn phải làm việc cho nên điều trị phái nhằm mục dịch làm giám bớt gánh nặng cho gan trong quá trình chuyển hóa. Do vậy trong giai đoạn đầu cần cho bệnh nhân ăn thức ăn lỏng hoặc mềm như:

- Nước cháo, bột đậu nành, bột sắn.

- CÓ thể kết hợp truyền glucoza ưu trương 30%, 40%. Cứ 5g glucoza thì bổ sung 1 đơn vị Insulin.

- Protein: 1,5-2,0g/kg thể trọng, nên dùng cốc loại thịt: Thịt bò, sưza, phomát, thịt lợn nạc, gan gà, cá, sữa đậu nành (có nhiều methionin).

- Vitamin: Vitamin nhóm B là cần nhất, kèm theo vitamin C, K, PP, E, A, D.

Kiêng hẳn mỡ chỉ đúng với đề phòng nhiễm mỡ gan. Tuy nhiên lipit vẫn dùng trong bệnh gan vì lipit là chất vận chuyển các vitamin tan trong mỡ như A, D, E, K, đặc biệt vitamin K cần cho chuyển hóa khi gan bị bệnh và bệnh nhân không ăn được. Mặt khác axit béo chưa no mà cơ thể lại không tổng hợp được nên phải đưa vào (Axit béo chưa no có vai trò điều hòa tính thấm qua màng thông qua photpho lipit)) nó tạo prostaglandin C thông qua axit arachidonic.

Góp phần điều chỉnh huyết áp, điều hòa hoạt động thần kinh nội tiết, kích thích cơ trơn, ức chế tạo axit.

CHế Ðộ ĂN TRONG BệNH XƠ GAN

I. ĐẠI CƯƠNG

XƠ gan là một trạng thái bệnh lý hậu quả của nhiều nguyên NHÂN TRONG ÐÓ ÐÁNG KỂ LÀ VIÊM GAN MÃN. TỔ chức gan bị xơ hóa không hồi phục kèm theo những nốt tổ chức gan tái tạo là hình ảnh điển hình của xơ gan.

Các điều tra dịch tể học trên thế giới đều kết luận tỉ lệ xơ gan tăng song song với tỉ lệ sử dụng rượu. Rượu là 1 độc chất đối với gan, gây tổn thương tế bào gan, rối loạn chức năng gan, rượu gây rối loạn chuyển hóa Ở gan, gây tăng axit lactic, axit uric, giảm đường huyết. Chuyển hóa của rượu gây tăng Axetaldehyt trong máu và trong tế bào gan, rồi TƯƠNG TÁC VỚI PROTEIN, LIPIT Ở màng tế bào gan gây biến đổi cấu trúc chức năng rồi hủy hoại tế bào gan

II. NGUY? TẮC DINH DƯÕNG Ở BệNH NHÂN XƠ GAN

2. Lipit: Hạn chế ở MỨC 10g/ngày và cần cho dùng Triglyxerit loại chuỗi, vừa để giảm đại tiện phân mỡ cho rối loạn ở bệnh nhân xơ gan.

Ðủ vitamin vì ở BỆNH NHÂN XƠ GAN VIỆC HẤP THU CÁC VITAMIN NHÓM B và vitamin tan trong mỡ (A, D, E, K) đều giảm. ăn nhạt nếu có phù và cổ chướng. Nước: ít hơn lượng nước tiểu bài tiết ra trong ngày nếu có phù và cổ chướng nặng .

5. Chất xơ: Không cho bệnh nhân ăn thức ăn nhiều xơ mà dùng thức ăn mềm để đề phòng vỡ phồng tĩnh mạch thực quản.

III. CÁCH CHẾ BIếN

1. Các thức ăn nên dùng:

- THỨC ĂN MẶN.

CHế Ðộ ĂN TRONG BệNH LOéT Dạ DàY Tá TRàNG

Loét dạ dày tá tràng là thuật ngữ để chỉ chung tình trạng bệnh lí có ổ loét ở DẠ DÀY HOẶC Ở TÁ tràng hoặc cả hai vị trí. Biểu hiện bệnh trên lâm sàng bằng những cơn đau Ở VÙNG thượng vị, xuất hiện từ 2-3 giờ hoặc 4-5 giờ sau khi ăn và kéo dài trong 2-3 giờ liền. Cơn đau có từng đợt 15-20 ngày hoặc dài hơn nữa rồi dịu dần và biến mất trong một thời gian khá dài (2-3 tháng hoặc 5-6 tháng) để rồi lại TÁI DIỄN VỚI MỨC ÐỘ NẶNG HƠN.

I. CHẾ ĐỘ ĂN ĐỀ PHÒNG VÀ CHữA BệNH

1. Nguyên tắc:

Không nên ăn các thức ăn quá nóng hoặc quá lạnh. Thức ăn quá lạnh làm co bóp mạnh cơ dạ dày, thức ăn nóng cũng làm cho niêm mạc dạ dày xung huyết và co bóp mạnh hơn. Thức ăn Ở 40-50OC DỄ TIÊU HÓA VÀ DỄ HẤP THU HƠN Ở nhiệt độ bình thường.

Vì người bệnh không ăn được nhiều một lúc như những người không bị bệnh nên phải cho người bệnh ăn thêm một số bữa ăn phụ vào lúc 10giờ, 15giờ, 21giờ. Các bữa này nên ăn bánh qui, bánh nếp, bánh tẻ hoặc 1 bát chè. Dựa vào những đặc tính kích thích của các loại thức ăn mà xây dựng những chế độ ăn hạn chế xơ và các chất kích thích để bảo vệ dạ dày với những mức độ khác nhau như sau:

Bệnh nhân không cảm thấy đau, các thức ăn hình như không ảnh hưởng gì tới dạ dày. Do đó một số người chủ trương không cần thiết bắt bệnh nhân phải ăn kiêng, hơn nữa bệnh nhân cũng không chịu theo thầy thuốc mà ăn uống kiêng khem quá ngặt nghèo nữa. Nhưng chúng ta phải giải thích cho bệnh nhân rõ là bệnh có thể chưa khỏi, có thể trở lại và bệnh chỉ có thể khỏi hẳn nếu ta chú ý đến nó trong giai đoạn yên lặng. Do vậy phải có chế độ nghỉ ngơi, sinh hoạt điều độ và bồi dường sức khỏe. Về chế dộ ăn ta khuyên bệnh nhân nên dùng chế độ rộng rãi. Tránh dùng thực phẩm có nhiều xơ, thực phẩm kích thích, kiêng rượu, gia vị, nên ăn làm nhiều bứa trong ngày. Nên cho bệnh NHÂN DÙNG NHIỀU VITAMIN NHẤT LÀ VITAMIN C và B chế độ ăn phái đáp ứng nhu cầu về năng lượng, protein, gluxit, lipit.

Không nên nhịn đói vì nhịn đói không phải là biện pháp tốt để dạ dày nghỉ, ngược lại nó làm bệnh nhân suy yếu thêm, dạ dày co bóp mạnh chảy máu nhiều hơn. Vì thế cho bệnh nhân dùng chế độ sữa phối hợp. Sau đó tăng dần thêm cháo, nước xúp thịt, khoai tây nghiền, trứng. Ngoài ra nếu chảy máu nhiều cho truyền dung dịch đắng trương Nacl, glucoza.

CHế Ðộ ĂN TRONG BệNH VI? ÐạI TRàNG

I. VI? RUỘT CấP TíNH

Bệnh nhân đau bụng, đi lỏng nhiều lần trong ngày. Nếu đi ngộ độc thức ăn có thể kèm theo nôn, cứ để đi ngoài hết thức ăn gây ngộ độc bệnh sẽ đỡ, lúc này cho người bệnh uống nước chè ấm, cho thêm một thìa cà phê đường, 1 lát gừng và 1 lát chanh, vài giờ sau cho ăn cháo gạo nấu nhừ và một ít thịt lợn nạc băm nhỏ hoặc viên hấp, uống thêm nước trái quả xay nhuyễn ngày uống 2-3 lần. Nếu đói cho ăn thêm bánh quy. Không ăn các loại nước dùng nhiều mỡ, các thức ăn nguội chế biến sẵn như pa te, DĂM BÔNG, XÚC XÍCH, CÁC LOẠI ÐỒ HỘP.

II .VI? RUỘT MẠN TÍNH:

Các loại sữa nếu uống bị đau bụng, sinh hỡi nhiều, nên pha sữa với một ít nước chè, chưa nên ăn các loại rau sống, mà nên ăn các loại rau non nấu chín. Các loại canh khoai như khoai tây, khoai sọ, bí xanh, bí đỏ, cà rốt nên ăn vì các loại rau quả này chứa nhiều pectin có tác dụng điều hòa nhu động ruột. Thịt cá cũng nên nấu chín kỹ hoặc băm nhỏ, không nên ăn tái hoặc rán ròn. Các loại quả chín như đu đủ chín, chuối chín, hồng xiêm, mắc cọp ăn rất tốt vì cung cấp THÊM MUỐI KA LI VÀ VITAMIN C làm cho người bệnh đỡ mệt.

III. CHẾ ĐỘ ĂN TRONG BỆNH TÁO BÓN

Ở người lớn có một tỉ lệ đáng kể bị táo bón 3-4-5 ngày mới đi ngoài 1 lần, đặc biệt là về mùa hè, điều này rất có hại vì các chất thải độc đối với cơ thể bị ứ trệ sinh cáu gắt, khó chịu, bực bội.

Nguyên nhân sinh bệnh là do các cơ thành ruột yếu nên sức co bóp không đủ mạnh để tống phân ra ngoài. Loại nảy hay gặp nhiều. Chế độ ăn gồm nhiều quả tươi như cam, táo, rau tươi (bắp cải, rau muống, cà chua, hành, cà rốt), đậu hạt khô, gạo còn khá nhiều cám. Tuy nhiên không nên dùng chất xenluloza nhiều quá vì các chất này TỤ LÂU Ở manh tràng và sẽ lên men làm cho ruột bị giãn ra. Trong trường hợp bệnh nhân bị viêm đại tràng gây táo bón thì chế độ ăn cần loại bỏ các chất xơ và dùng thức ăn cung cấp nhiều chất dinh dưỡng và vitamin. Thức ăn nên dùng là: khoai nghiền, trứng, cá luộc, sữa, dầu thực vật, gạo trắng, mật ong, nước trái cây (cam, cà chua). Thức ăn cần kiêng là rau trái có xơ cứng, vỏ cứng, đậu hạt khô, thịt có sụn.

I. VAI TRÒ CỦA DINH DƯỠNG TRONG CÁC BệNH NGOạI KHOA

+ Tăng thêm tỉ lệ thủ thuật có thể làm được: Trong một số bệnh như ung thư, lao...làm bệnh nhân bị suy dinh dưỡng không chịu nổi phẫu thuật nhưng nếu dinh dưỡng tốt thì có thể mổ được.

II. NGUY? TẮC CỦA DINH DƯỠNG TRONG BỆNH NGOẠI KHOA:

A. ĂN UỐNG TRƯỚC KHI PHẪ U THUẬT:

1. Nguyên tắc chung

+ Béo phì: bệnh nhân thường bị tim, gan và phận yếu. Phẫu thuật khó vì lớp mỡ ở bụng quá dày, mổ ra vết thương khó liền. Vì vậy đối với bệnh nhân này trước khi mổ phải cho một chế độ ăn điều trì bệnh béo phì.

B. ĂN UỐNG TRONG THỜI GIAN CHUẨN BỊ TR UỚC PHẪ U THUẬ ĩ:

- Sáng hôm phẫu thuật: Chỉ cho bệnh nhân uống nước đường, nước lọc vì khi mổ, chức năng tiêu hóa bị mất tạm thời, dạ dày CÓ THỨC ĂN CHỈ CÓ HẠI KHÔNG CÓ LỢI.

C. ĂN UỐNG SAU KHI MỔ: khi mổ bệnh nhân có một số rối loạn mà ta gọi là bệnh phẫu thuật.

- Giai đoạn giữa: Nhu động ruột trở lại, từ ngày thứ 3-4 trở đi hơi có thể thoát ra khỏi ruột. Trung bình ngày thứ 5 bệnh nhân có thể đại tiện được. Bệnh nhân tỉnh táo hơn, biết đói nhưng vẫn chán ăn. Bài tiết ni tơ giảm đi, cân bằng trở lại bình thường. Sự bài tiết kali giảm đi. Giai đoạn này bệnh nhân rất cần được ăn uống đầy đủ.

• Giai đoạn hồi phục: Ðại tiểu tiện bình thường, bệnh nhân biết đói, vết thương đã lành, bệnh nhân lên cân. Bài tiết kali trở lại bình thường.

III.  CHẾ ĐỘ ĂN UỐNG:

1. Giai đoạn đầu:

- Glucoza 5%, Glucoza 30%, Nacl 9%o, KCL 1 hoặc 2 ống. Cho uống rất ít, nếu bệnh nhân chướng bụng thì không NÊN UỐNG. NẾU BỆNH NHÂN MỔ Ở ngoài hệ tiêu hóa cho uống ít một (50ml cách nhau giờ) nước đường, nước luộc rau, nước quả (nước cam dùng ít vì có thể làm tăng thêm chướng). Có THỂ truyền plasma, máu.

- ăn nhiều thức ăn có nhiều VITAMIN B, C, PP (cho uống nước chanh, cam).

Chế độ ăn phải đầy đủ protein và cao để làm cho thể trọng tăng nhanh và vết thương chóng lành. Chế độ ăn trong giai đoạn này là chế độ ăn bồi dưỡng. Ðó là chế độ ăn nhiều protein và tăng Calo. Protein có thể tới 120-150g/ngày và năng lượng có thể từ 2500-3000 Kcal/ngày, ăn nhiều bữa trong một ngày.

- Dùng nhiều sữa, cá, thịt, đậu đỗ và các loại hoa quả để tăng vitamin C VÀ vitamin nhóm B.

Trường hợp bệnh nhân sau khi MỔ CÓ BIẾN CHỨNG THƯỜNG GẶP Ở những bệnh nhân suy dinh dưỡng trước khi mổ, nuôi dưỡng trong thời gian chuẩn bị mổ không được kĩ và bệnh nặng.

a) Trong trường hợp ruột thoát hơi chậm: Cần xem điện giải đồ xem có thiếu kali và bổ sung kali theo điện giải đố: Vì một số trường hợp bệnh nhân trở nên rất tốt khi bổ sung kali nhưng nếu tiêm quá mức kali thì sẽ rất nguy hiểm (biến cố ở tim).

- Tiêm truyền tĩnh mạch rất cần thiết cho bệnh nhân lúc đầu nhưng phải thay thế nuôi bệnh nhân bằng đường tiêu hoá càng sớm càng tốt. Dùng chế độ ăn bằng miệng nhiều bữa mỗi ngày và phải tăng dần số lượng protein và calo để tránh những trường hợp bệnh nhân bị ỉa chảy do ăn quá nhiều về số lượng. Nhưng trái lại nhiều bệnh nhân rất lâu được hồi phục, sẹo lâu liền do chế độ ăn không đủ đặc biệt là thiếu protein.

Mục lục