Nghĩ trong můa Vu Lan
Sân trước
một cành mai…
BS Đỗ Hồng Ngọc
Có người hỏi vì sao tôi không phải là bác sĩ lão khoa mà lại dám
viết về…người già, nào Gió heo may đã về, nào
Già ơi chào bạn, nào Nghĩ từ trái tim…? Đúng
vậy, tôi chỉ là một bác sĩ nhi khoa, bác sĩ của trẻ con, nhưng
sở dĩ viết về người già là bởi vì trước
sau gì mấy nhóc nhỏ mà tôi đã và đang khám chữa bệnh cũng sẽ trở
thành một người già, một ngày nào đó! Gần bốn mươi năm trước khi
tôi thực tập ở bệnh viện Từ Dũ, đã có dịp đỡ đẻ cho một số trẻ
sơ sinh, bây giờ nhớ lại, các nhóc đó
tuổi
cũng đã gần “gió heo may” rồi còn gì!
Còn mấy nhóc tôi có dịp chữa trị ở Cấp cứu Bênh viện
Nhi đồng Saigon
và tại phòng mạch hằng mấy chục năm qua thì bây giờ cũng đã thấy
lại mang con đến khám bệnh. Người nào tóc
cũng đã muối tiêu. Có người muối
nhiều hơn tiêu. Nhắc lại chuyện xưa
đôi lúc không khỏi bůi ngůi. Cho nên làm gì có chuyện
cách ngăn tuổi này tuổi nọ tuổi kia.
Cuộc sống như một dòng sông.Lão khoa, nhi
khoa…chẳng qua là một cách nói! Có người
chưa hai mươi mà đã già…khú đế, có người tám mươi còn phơi phới
tuổi xuân. Một bậc đàn anh của tôi, bác sĩ Từ Giấy,
nguyên viện trưởng Viện dinh dưỡng nay đã ngoài 80, thường
nói :” Hãy chăm sóc các cụ từ trong
bụng mẹ”! Đúng vậy, đợi các cụ ngáp ngáp rồi mới “tận tình chăm
sóc” thì e rằng quá trễ, chẳng giúp ích
được gì cho cuộc sống của họ, chẳng giúp các cụ
thêm vui, thêm khoẻ, thêm hạnh phúc… Tổ chức Sức khoẻ Thế giới
(WHO) khi đưa ra những hướng dẫn cụ thể cho Năm
quốc tế người cao tuổi, 1999 vừa qua cũng đã khuyến cáo muốn
cho các cụ được khoẻ mạnh thì phải cho mẹ…các cụ được dinh dưỡng
tốt trong lúc mang thai, trong lúc cho các cụ… bú mớm;
phải chích ngừa đầy đủ các bệnh nguy hiểm ngay từ nhỏ để
các cụ không phải chịu cảnh tật nguyền bệnh hoạn sau này; phải
dạy dỗ các cụ từ tuổi thiếu niên như không nên uống rượu, hút
thuốc lá… để các cụ sau này khỏi bị ung thư phổi, viêm phổi tắt
nghẽn mãn tính, xơ gan cổ trướng; giúp
các cụ có thói quen tập thể dục, chơi thể thao, ăn uống đúng
cách để sau này khỏi bị xơ vữa động mạch, cao huyết áp, tiểu
đường v.v...Rồi khi lớn lên thì
tránh các nguy cơ bệnh lây truyền qua đường tình
dục, tránh béo phì, loãng xương, thấp khớp…Và dĩ nhiên đảm bảo
cho các cụ có một thu nhập hợp lư để không bị lệ thuộc, để sống
có phẩm giá, tiếp tục hoạt động theo năng lực, đóng góp kinh
nghiệm của mình cho con cháu, được sự
tôn trọng của xã hội, được thấy con thuận cháu hoà, gia đình
hạnh phúc. Dĩ nhiên là bản thân các cụ
phải hiểu rõ những chuyển biến tâm sinh lư của
mình qua từng lứa tuổi, nhờ đó mà thích nghi, mà điều chỉnh thái
độ và hành vi của mình sao cho phů hợp với hoàn cảnh mới, với
môi trường mới. Tóm lại, chăm sóc các cụ, nói cách nào đó, thực
chất là công tác của … Nhi khoa. Hoặc
cũng có thể nói nhi khoa chính là lão
khoa, và lão khoa cũng chính là nhi khoa đó vậy! Lão Tử đã chẳng
bảo người “đạt đạo” là người có được
cái “xích tử chi tâm”, tức là có cái tâm của một đứa bé còn đỏ
hỏn,
một cái tâm hồn nhiên, trong sáng của trẻ thơ đó sao?
Ngành lão khoa ngày càng phát triển vì tuổi thọ con người ngày
càng được nâng cao, không chỉ ở các nước giàu có mà ngay ở cả
các nước nghčo cũng vậy là nhờ những tiến bộ của khoa học, của y
học, của kiến thức vệ sinh phòng bệnh, chăm sóc sức khoẻ cũng
như hiệu quả của sự cải thiện môi trường sống, của chế độ dinh
dưỡng hợp lư…Thế nhưng, khi nói đến lão khoa, hình như người ta
quá nặng về bệnh hoạn, tàn tật hơn là đến sự sảng khoái toàn
diện về thể chất, tâm thần và xã hội
phů hợp với tình trạng tuổi tác, giới tính của mỗi con người, Đó
mới chính là mục tiêu mà Tổ chức Sức
khoẻ Thế giới đề ra khi nói đến sức khoẻ, đến chất lượng cuộc
sống. Các thầy thuốc lão khoa
cũng
thường lại là những người còn trẻ, họ
tuy có chuyên môn sâu trong chữa trị bệnh tật cho người cao tuổi
nhưng họ chưa từng được trải nghiệm
tuổi già, chưa được thưởng thức…cái già, chưa được hưởng thụ
…cảnh già! Khi tôi viết cuốn “Gió heo may đã về” thì đó là lúc
tôi đang thực sự nghe gió heo may, tôi đang sống với nó, sửng
sốt và sảng khoái vì nó, âu lo và hồi hộp vì nó. Tôi
hiểu được nỗi khắc khoải “tôi ơi đừng tuyệt vọng”,
nỗi bâng khuâng “tôi đang lắng nghe, tôi đang lắng nghe
im lặng của tôi…” của Trịnh Công Sơn, và những bạn bč trang
lứa. Nhưng phải đợi đến tuổi 60,
tôi mới dám viết “Già
ơi…chào bạn” - “Bonjour Vieillesse!”- như
một tiếng reo vui, chào mừng nó, cái sự gìa đó!
Đâu dễ mà già phải không? “Ai bảo già
là khổ? Không, già sướng lắm chứ…!”.
Nhà thơ Hoài Khanh viết cho tôi: Đọc xong Già ơi chào
bạn, tôi muốn già…cho đã!”. Rồi
khi già thêm chút nữa tôi mới viết “Nghĩ từ trái tim”,
mới biết trái tim có những nghĩ suy riêng mà
khối óc không sao hiểu nổi… Tôi viết từ những kinh nghiệm
cá nhân, những chiêm nghiệm của riêng mình, viết cho chính mình,
và sau đó mới dám nghĩ tới sẻ chia cůng bč bạn, những người
“đồng bệnh tương lân”, bệnh thân và cả bệnh tâm.
Rồi không hiểu sao các bạn trẻ cũng
tìm đọc. Có người mua tặng cha mẹ,
thầy cô. Một em học sinh nói cha
mẹ em không hiểu sao bây giờ thường cắn đắn nhau, không như ngày
xưa nữa, may quá…em tìm thấy
cuốn “Gió heo may đã về”, mang về tặng cha mẹ, nhờ
đó mà họ đã làm lành được với nhau. Một bạn đồng nghiệp bảo em
anh nhờ đọc “Già ơi.. chào bạn” mà đã quan tâm đến cha mẹ
mình nhiều hơn…
Cho mãi đến cuối thế kỷ 20, năm 1999, Liên
Hợp Quốc mới có một năm dành cho người cao tuổi, người
gìa trên
toàn thế giới, gọi là “Năm quốc tế người cao tuổi” với khẩu hiệu
là “Hãy sống một tuổi già tích cực” , bởi vì trước đó
người ta chỉ nghĩ tuổi già là tuổi của tàn phai, héo úa,
ăn hại, là gánh nặng xã hội…cho đến khi giật mình thấy
không phải thế! Con người ở tuổi nào cũng sẽ là gánh nặng cho xã
hội, cũng ăn hại, cũng tàn phai… nếu sống không ra sống, sống mà
như đã chết, sống mà không hạnh phúc, không có chất lượng cuộc
sống, sống mà lệ thuộc, mà khổ đau triền miên…, Thế mà gần một
ngàn năm trước, ở nước ta, vào thời nhà Lư, Mãn Giác thiền sư đã
có những câu thơ rất độc đáo còn lưu truyền mãi đến nay với một
cái nhìn tích cực về tuổi già:
Xuân khứ bách hoa lạc
Xuân đáo bách hoa khai
Sự trục nhãn tiền quá
Lão tůng đầu thượng lai
Mạc vị xuân tàn hoa lạc tận
Đình
tiền tạc dạ nhất chi mai…
( Mãn
Giác, 1052-1096)
mà Ngô Tất Tố
đã dịch:
Xuân
ruỗi trăm hoa rụng
Xuân tới trăm hoa cười
Trước mắt việc đi mãi
Trên đầu già tới rồi
Đừng tưởng xuân tàn hoa rụng hết
Đêm qua sân trước một cành mai…
Đừng tưởng xuân tàn hoa rụng hết! Đêm qua
sân trước một cành mai! Thật vậy. Vẫn
còn đó, nơi sân trước kia, đêm qua,
một cành mai vàng rực rỡ đã nở, báo hiệu một sức sống mãnh liệt
vẫn dâng tràn... Vậy đó, můa xuân dů đã
phai, cành mai sân trước vẫn nở tươi thắm. Nụ cười vẫn
lạc quan, cuộc sống vẫn tích cực, chủ động và sáng tạo không
ngừng nếu những
người
có tuổi được chuẩn bị trước để hiểu rõ sự đổi thay , để chấp
nhận, để điều chỉnh, tưới tẩm những niềm vui cho chính bản thân
mình, cůng với sự ư thức giúp đỡ của gia đình và xã hội thì sẽ
giúp họ có một cuộc sống đầy chất lượng, nhiều hạnh phúc. Tôi
may mắn được quen biết gần gũi những tấm gương sáng, những tấm
gương của những bậc thầy như bác sĩ Ngô
Gia Hy, 92 tuổi vẫn viết báo, làm thơ, dạy học, ngày ngày vẫn
tập khí công; bác sĩ Dương Cẩm Chương 94 tuổi vẫn còn vẽ tranh
triển lãm, đi du lịch nhiều nơi trên thế giới; giáo sư nhạc sĩ
Trần Văn Khê đã 83, vẫn dạy học, thuyết trình, vẫn bay từ nước
này sang nước khác, vẫn làm thơ, đánh đàn; hoạ sĩ Hoàng Lập
Ngôn, ngoài 90 tuổi vẫn còn vẽ và còn… yêu.
Bác sĩ Nguyễn Khắc Viện tưởng đã chết từ hồi ngoài 30 tuổi thế
mà sống thêm nửa thế kỷ nữa, lại hoạt động tích cực trên nhiều
lãnh vực văn hoá, thể thao…và mới mất vào tuổi 85. Nhưng
một người già gần gũi nhất với tôi
chính là mẹ tôi, bà nay đã gần 90, vẫn hoạt bát lanh lợi, năng
động và nhiều ư tưởng không thua một người ở tuổi trung niên.
Nhiều người tưởng bà là mẹ của bác sĩ hẳn đã phải được uống linh
đơn diệu dược gì đó, nhưng không, bà chỉ tập dưỡng sinh, đi bộ,
sống tự chủ với cái vườn nhỏ mà bà luôn
tay trồng trọt, chăm bón, hết cây cà tới cây ớt,
không chịu lệ thuộc con cháu, ăn uống thì đạm bạc…lại ham đọc
sách báo dů chỉ biết đọc biết viết, và luôn sẵn sàng chỉ vẻ cho
nhiều người khác cůng tập dưỡng sinh, cůng ăn nha đam, uống trà
sim…như mình!
