TRÒ CHUYỆN TINH YÊU, TÌNH DỤC VÀ GIỚI TÍNH
Các khối u và ung thư
Nghe nói đến các khối u và ung thư, phản ứng tâm lý chung là sợ hãi, nghĩ đến đau đớn và cái chết. Thực ra, các khối u không đáng sợ như cảm tưởng của mọi người. Không phải khối u nào cũng là ung thư, và đối với ung thư, nhiều trường hợp nếu phát hiện sớm sẽ có khả năng chữa khỏi.
Một tâm lý khác trong giới trẻ cho rằng ung thư là bệnh của người già, người trẻ không cần phải biết. Vậy cũng là sai, vì có những loại ung thư xuất hiện cả ở người trẻ tuổi. Nhiều loại ung thư phát ra khi nhiều tuổi nhưng lại có căn nguyên từ khi còn trẻ. Các bạn trẻ rất cần hiểu biết để phòng ngừa và xử trí tốt căn bệnh này.
- Thế nào là u, u lành, u ác tính, ung thư?
U là hiện tượng một số tế bào vượt ra ngoài sự kiểm soát của cơ thể, tăng trưởng khi không cần thiết, tạo nên một khối tế bào thừa, không có chức năng gì cả.
Đa số các khối u là u lành tính, có nghĩa là sinh ra ở đâu thì nằm ở đó, nhìn chung vô hại. U lành tính bao gồm đa số các nốt ruồi, hạt cơm và rất nhiều các u cục khác, trong đó có những u sâu ở bên trong người, bạn không sờ thấy.
Khác hẳn u lành tính, u ác tính gồm các tế bào thay đổi rất bất thường, có tính xâm lấn. Chúng xâm lấn vào lãnh địa của các tế bào bình thường. U ác tính phát triển ở cơ quan nào thì làm hại đến hoạt động của cơ quan ấy, hủy hoại cơ quan ấy. U ác tính chính là ung thư. Ban đầu, ung thư phát sinh ở một vị trí, sau đó các tế bào ác tính có thể di chuyển đến những nơi khác trên cơ thể, sinh sống, phát triển ở đó, tạo thành các u ác tính mới, gọi là di căn.
- Tại sao ngày nay có nhiều người bị ung thư?
Sự phát triển bất thường của các tế bào ác tính xảy ra là do gene của tế bào bị đột biến. Sự đột biến gene này do nhiều nguyên nhân gây ra. Có thể là do di truyền, tế bào đã có một gene bị đột biến từ thế hệ trước. Tuy nhiên, nguyên nhân chủ yếu dẫn đến bệnh ung thư là do môi trường (các yếu tố trong cuộc sống, các chất độc hại) làm đột biến nhiều gien mà gây ra.
Tư xưa đến nay, bệnh ung thư vẫn luôn tồn tại, nhưng trước kia ông bà ta nhiều khi không biết mình có bệnh. Đó một phần do khả năng chẩn đoán ung thư có hạn, phần khác do các cụ chết vì các bệnh truyền nhiễm, tuổi thọ trung bình thấp, không đủ thời gian cho ung thư phát bệnh. Ngày nay, cuộc sống đã cải thiện nhiều, vệ sinh phòng bệnh tốt hơn, nhiều bệnh trước là nan y nay đã có thuốc chữa, con người sống lâu, sống khỏe hơn. Các khối u ác có thể phát triển đến mức chín muồi, nhận thấy và chẩn đoán được, chính vì thế mà tỷ lệ ung thư ngày nay cao hơn. Ô nhiễm môi trường do các chất thải công nghiệp, đô thị, do các hóa chất dùng trong nông nghiệp cũng là một yếu tố kích thích sự hình thành ung thư.
- Cách phòng ngừa bệnh ung thư
Không có cách nào đảm bảo cho bạn cả đời không bị ung thư. Tuy nhiên, bạn vẫn có những cách phòng ngừa khá hữu hiệu như sau:
* Tránh các thứ làm tăng nguy cơ bệnh ung thư
Ở nước ta, thuốc lá là yếu tố hàng đầu làm tăng nguy cơ bị các bệnh ung thư. Có thể bạn cho rằng hút thuốc chẳng hại gì, hoặc có chết sớm một chút cũng được, nhưng bạn sẽ thay đổi ý kiến nếu bạn có người thân chết vì ung thư phổi và được chứng kiến căn bệnh đó giết người ta như thế nào. Khói thuốc lá còn có liên hệ với nhiều loại ung thư khác nữa. Càng hút nhiều, hút lâu, tiếp xúc nhiều với khói thuốc của người khác, bạn càng có nhiều khả năng bị ung thư, bất kể bạn là nam hay nữ giới. Rượu và thuốc lá như hai yếu tố cộng hưởng, người nào vừa hút thuốc vừa uống rượu thì có nguy cơ ung thư rất cao.
Bên cạnh khói thuốc lá, có nhiều chất khác cũng làm tăng nguy cơ ung thư như chất phóng xạ, amiăng, lưu huỳnh, thức ăn cháy đắng, đồ ăn rán xào nhiều mỡ, chất bảo quản... Người Trung Quốc ăn nhiều thức ăn xào rán nên bị ung thư đường tiêu hóa nhiều hơn các nước khác.
Ngoài ra, y học đã phát hiện một số loại vi rút có khả năng gây ung thư. Vi rút papilloma có một số chủng có thể gây ung thư cổ tử cung và ung thư dương vật. Bạn hãy dùng bao cao su khi quan hệ tình dục để tránh vi rút này. Nếu có viêm nhiễm ở đường sinh dục, bạn hãy chữa trị ngay. Vi rút viêm gan B ở một số người gây bệnh gan mãn tính, rồi sau đó tiến triển thành sơ gan, ung thư gan. Loại này lây qua đường tình dục và đường máu, bạn hãy tích cực phòng ngừa.
* Tăng cường sức khỏe để có sức đề kháng tốt nhất
Người khỏe mạnh thì sức đề kháng cao, hệ miễn dịch có khả năng kháng cự với các mầm bệnh ung thư sớm. Nếu sức đề kháng giảm, nguy cơ ung thư cũng tăng lên (những người mang vi rút HIV bị giảm sức đề kháng nên có tỷ lệ ung thư cao). Bạn hãy luôn rèn luyện cơ thể khỏe mạnh. Điều này không chỉ giúp phòng những bệnh thông thường mà còn giảm nguy cơ ung thư nữa.
* Phát hiện bệnh sớm
Một bí quyết đối phó tốt với bệnh ung thư là phát hiện sớm và điều trị ngay, vì khi đó khả năng trị khỏi lớn hơn nhiều so với khi ung thư đã phát triển và di căn. Nhiều bệnh nhân thấy có khối u nhưng “vì bận quá nên mặc kệ, chắc nó khỏi thôi mà”, hoặc “có đau đâu mà đi khám”, để đến khi ung thư quá lớn và di căn thì không chữa được. Khi trình bày về ung thư sinh dục, chúng tôi sẽ giới thiệu với các bạn cách tự khám vú, tự khám tinh hoàn, và phiến đồ âm đạo. Bạn hãy thực hiện những biện pháp phòng ngừa ấy, để tránh cho mình những đau đớn và mất mát không đáng có.
- Các loại ung thư sinh dục ở nam giới
* Ung thư dương vật
Đây là một loại ung thư khá phổ biến, thường chỉ phát ra ở nam giới trên 40 tuổi, hay gặp nhất ở những người hẹp bao quy đầu. Điều đáng ngại là nhiều khi người bị bệnh thấy nổi cục hoặc loét ở dương vật lại nghĩ mình bị bệnh lây qua đường tình dục, rồi vì thiếu hiểu biết mà tự uống thuốc, không đi khám, để bệnh tiến triển đến mức nguy hại. Bạn đừng lo ngại quá, vì có nhiều loại u dương vật lành tính, không phải là ung thư, nhưng bạn nên đi khám và làm sinh thiết để xác định u lành hay u ác. Nếu u ác mà điều trị sớm thì vẫn có thể khỏi và giữ được dương vật.
Để phòng ngừa ung thư dương vật, bạn hãy vệ sinh cơ quan sinh dục hàng ngày, rửa sạch bên trong bao quy đầu, đừng để chất dịch hay cặn màu trắng tích trữ trong đó. Kéo bao quy đầu về phía sau để rửa cũng là dịp bạn sờ kỹ dương vật xem có nổi cục gì không. Dùng bao cao su trong sinh hoạt tình dục, bạn sẽ tránh được virus papilloma (có khả năng gây ung thư). Nếu hẹp bao quy đầu, bạn nên đến bệnh viện cắt, vừa để vệ sinh được dễ dàng, vừa để phòng ngừa ung thư dương vật.
* Ung thư tinh hoàn
Ung thư tinh hoàn là ung thư của tuổi trẻ, đa số các trường hợp xảy ra ở độ tuổi 15-35. Nếu sờ thấy cục trong bao tinh hoàn, bạn nhất thiết nên đi khám, nhưng đừng lo lắng quá, vì đa số các cục u ở trong bao tinh hoàn là lành tính. Loại ung thư này hiếm gặp.
Tuy rằng hiếm gặp, nhưng nó vẫn có thể xảy ra. Tốt nhất là bạn tự khám tinh hoàn để nếu có khối u thì kịp thời chẩn đoán và điều trị. Nếu bạn từng có tinh hoàn không sa hoặc sa một phần thì nguy cơ ung thư tinh hoàn cao hơn, bạn rất nên tự khám.
Chỉ cần khám một tháng một lần. Bạn hãy khám sau khi tắm nước nóng (vì điều kiện ấm nóng khiến bao tinh hoàn giãn ra, dễ khám). Cặp tinh hoàn của bạn thông thường sờ thấy cứng, kích thước không mấy chênh nhau, trên mỗi tinh hoàn ở phía sau có hằn lên như một sợi dây, đó là mào tinh, mào tinh nối vào ống dẫn tinh ở phía trên tinh hoàn. Nếu sờ thấy có cục hay sần sùi gì khác, nhất là cục bám ở tinh hoàn, hoặc tinh hoàn thay đổi hình dạng, bạn hãy đi khám.
* Ung thư tuyến tiền liệt
Đây là một thứ bệnh ở nam giới cao tuổi. Loại ung thư này không có cách nào phát hiện sớm, nhưng may mắn là tiến triển rất chậm, nhiều trường hợp người ta chết vì một nguyên nhân khác, khi xét nghiệm tử thi mới bị phát hiện là có mầm mống ung thư tuyến tiền liệt. Nhiều nhà nghiên cứu cho rằng chế độ ăn uống nhiều thịt, ít rau xanh góp phần phát triển loại ung thư này. Vì vậy, loại ung thư này thường gặp ở Mỹ và các nước Tây Âu, ít gặp ở nước ta. Tuy nhiên, hiện nay việc tiêu thụ thực phẩm động vật ngày càng tăng, nên bạn cần lưu ý đến căn bệnh này.
Ung thư tuyến tiền liệt khi đã nặng có thể gây chứng đi tiểu ra máu. Khi chưa di căn, bệnh có nhiều khả năng chữa khỏi, nhưng nếu đã di căn thì chỉ điều trị tạm thời mà thôi.
- Các loại ung thư sinh dục ở nữ giới
* Ung thư cổ tử cung
Ung thư cổ tử cung và ung thư vú là hai loại ung thư thường gặp nhất ở phụ nữ Việt Nam. Ung thư cổ tử cung thường gặp ở tuổi 40-50.
Nhờ kỹ thuật phiến đồ âm đạo mà các nước phát triển loại trừ được đa số các trường hợp ung thư cổ tử cung từ trước khi nó hình thành hoặc xâm nhiễm. Ở nước ta, kỹ thuật này có ở các bệnh viện phụ sản và khoa phụ sản của bệnh viện tỉnh. Để phòng ngừa bệnh này, bạn hãy làm phiến đồ âm đạo định kỳ khoảng 1-2 năm một lần, kể từ khi bắt đầu có quan hệ tình dục, hoặc từ 25 tuổi. Phiến đồ âm đạo là quệt lấy một ít tế bào trên cổ tử cung, đem soi trên kính hiển vi tìm tế bào tiền ung thư và tế bào ung thư, để nếu có, bác sĩ sẽ điều trị thích hợp. Gần 100% trường hợp chưa có ung thư xâm lấn có thể điều trị hoàn toàn, không phát bệnh.
Một cách phòng ngừa nữa là dùng bao cao su trong quan hệ tình dục để chống nhiễm virus papilloma; nếu bị viêm cổ tử cung thì phải điều trị nghiêm túc.
Nếu ung thư đã xâm lấn sang các vùng lân cận, bạn cần mổ kết hợp chiếu xạ, khả năng khỏi bệnh vẫn khá cao. Cắt tử cung có lẽ cũng không phải là vấn đề lớn vì đa số phụ nữ đến tuổi này đều đã có đủ số con mình muốn. Tuy nhiên, nếu bệnh đã xâm lấn hết tử cung hoặc âm đạo, hoặc đã di căn nơi khác thì việc điều trị sẽ khó hơn, khả năng chữa khỏi ít hay nhiều cũng tùy từng trường hợp.
*Ung thư vú
Ung thư vú cũng phổ biến như ung thư cổ tử cung, đa số các trường hợp là ở phụ nữ trên 40 tuổi, ít xảy ra ở phụ nữ dưới 30 tuổi và nam giới. Nếu bạn là phụ nữ trên 30 tuổi, nắn thấy vú có cục u cứng, bạn hãy đi khám ngay. Nghĩ đến ung thư vú và khả năng phải phẫu thuật vú, bạn có thể hoảng hốt, nhưng đừng chần chừ, vì nếu điều trị muộn, tính mạng của bạn có thể bị đe dọa. Tuy nhiên, bạn cũng đừng quá lo lắng, vì 90% các u cục trong vú là u nang hoặc u xơ lành tính, hoặc chỉ là những chỗ phình ở ống dẫn sữa thay đổi theo chu kỳ kinh nguyệt, không phải là ung thư.
Bạn nên định kỳ tự khám vú để phát hiện các khối u khi còn nhỏ. Hãy khám vào một thời điểm nhất định trong mỗi chu kỳ kinh, tốt nhất là 7-10 ngày sau khi bắt đầu hành kinh, lúc này vú mềm, không cương. Nếu đã mãn kinh, bạn hãy làm vào ngày mùng 1 hàng tháng cho dễ nhớ.
- Cách tự khám vú:
Bạn có thể tự khám vú cho mình. Cách làm rất đơn giản, gồm 2 bước: quan sát và sờ, nắn. Chúng tôi xin giới thiệu để bạn tham khảo:
+ Quan sát: Bạn cởi áo và đứng trước gương trong ba tư thế: để xuôi tay, giơ hai tay lên trời, chống hai tay vào sườn. Bạn hãy nhìn xem vú có thay đổi gì không. Hai vú bạn có thể giống nhau hoặc bên to, bên nhỏ, đó là tự nhiên. Nhưng nếu thấy bầu vú thay đổi hình dạng một cách kỳ lạ, da sần sùi hoặc đổi màu, đầu vú vốn lồi nay lõm vào, bóp đầu vú thấy ra máu, hoặc máu tự chảy ra, bạn cần đến bệnh viện ngay, vì đó có thể là dấu hiệu của bệnh ung thư.
+ Sờ nắn: Kiểm tra vú khi đang tắm sẽ dễ dàng hơn bởi vì da bạn trơn hơn khi bị ướt. Đưa tay nhẹ nhàng lên khắp vú. Dùng tay phải để kiểm tra vú trái và dùng tay trái để kiểm tra vú phải. Kiểm tra kỹ xem có cục, u hay bất cứ một bất thường gì không.
Có thể kiểm tra trong tư thế nằm: Để kiểm tra vú phải, bạn hãy đặt gối hoặc chăn dưới vai phải, đặt tay phải dưới đầu (tư thế này sẽ giúp bạn nắn vú được dễ dàng hơn). Dùng tay trái, lấy các đầu ngón tay ấn nhẹ vào vú theo các vòng tròn theo chiều kim đồng hồ, sau đó lại theo chiều ngược lại. Làm lại như vậy với vú trái. Nếu thấy trong vú có một cục mà từ trước không có, bạn hãy đi khám ngay.
* Ung thư buồng trứng
Đây là loại ung thư có thể gặp ở phụ nữ bất cứ độ tuổi nào. Ung thư buồng trứng được điều trị bằng phẫu thuật và hóa chất. Trong trường hợp ung thư tiến triển xa, tràn ra vùng chậu thì rất khó chữa trị.
Tuy nhiên, đó không phải là tin quá xấu vì tỷ lệ ung thư buồng trứng thấp. Đa số u buồng trứng là ung nang lành tính. Nhưng nếu thấy ở một bên bụng dưới có khối tròn chạy qua chạy lại theo tay sờ, bạn vẫn nên đi khám ngay để bác sĩ chẩn đoán.
*Ung thư niêm mạc tử cung (còn gọi là ung thư thân tử cung)
Là ung thư xuất phát từ niêm mạc tử cung, khi tiến triển xa có thể ăn vào cơ thành tử cung và các cơ quan lân cận trong vùng chậu. Triệu chứng không có nhiều, thường chỉ ra máu. Đối với phụ nữ đã mãn kinh, triệu chứng ra máu dễ gây sự chú ý, nhưng ở phụ nữ chưa mãn kinh, ra máu có thể lẫn với các yếu tố nội tiết khác. Song, may mắn là ung thư này ít gặp.
Có người nghe bác sĩ nói u xơ tử cung thì tưởng bị ung thư, vậy là không đúng. U xơ tử cung lành tính thường gặp, nếu lớn có thể phẫu thuật, nhưng không phải là ung thư.
LIST SÁCH