Các dược thảo trị bệnh gan, mật
 |
| Cây ác-ti-sô. |
Trong các loại dược thảo có tác dụng lợi mật, trị viêm gan, ác-ti-sô chiếm một vị trí quan trọng. Nó làm tăng mạnh lượng mật bài tiết, tăng lượng nước tiểu và nồng độ urê trong nước tiểu, giảm lượng urê và cholesterol trong máu.
Ác-ti-sô được dùng làm thuốc thông mật, điều trị hỗ trợ trong các bệnh viêm gan, suy gan. Dạng dùng là lá tươi hoặc khô (liều tương đương 2-10 g lá khô một ngày), sắc uống hoặc nấu cao rồi bào chế thành viên, hay chiết xuất thành dạng cao lỏng tinh chế, dùng dưới hình thức giọt.
Viên cynaraphytol chứa 200 mg cao tinh chế từ lá tươi ác-ti-sô. Ngày
dùng 2-4 viên. Trà túi lọc ác-ti-sô được bào chế từ các bộ phận của
cây với tỷ lệ: thân 40%, rễ 40%, hoa 20%. Mỗi túi chứa 2 g, liều
dùng không hạn chế.
Một số loại thảo dược trị bệnh gan mật
khác:
Dành dành: Cao chiết từ quả dành dành làm tăng sự
tiết mật. Trong thử nghiệm trên thỏ đã thắt ống dẫn mật chủ, cao
nước và hoạt chất trừ dành dành ức chế sự gia tăng bilirubin trong
máu. Dành dành còn có tác dụng kháng khuẩn và chống viêm. Trong y
học cổ truyền, nó là một vị thuốc được dùng từ lâu đời chữa bệnh
vàng da. Ngày dùng 6-12 g quả dưới dạng nước sắc hoặc hoàn tán.
Đại hoàng: Có tác dụng làm tăng tiết mật, kháng
khuẩn, lợi niệu. Với liều vừa phải (0,5-2 g), nó chữa các chứng vàng
da, kém ăn, ăn không tiêu. Ở liều cao, nó là thuốc tẩy nhẹ dùng cho
người bị vàng da nặng, đầy bụng, đại tiện bí. Ngày dùng 3-10 g sắc
uống. Phụ nữ có thai, đang cho con bú hoặc người bị sỏi niệu calci
oxalat không dùng đại hoàng.
Hoàng cầm: Có tác dụng ức chế kháng nguyên bề mặt
của virus gây bệnh viêm gan B. Trong y học cổ truyền, hoàng cầm được
dùng điều trị bệnh vàng da. Ngày uống 6-15 g dạng thuốc sắc hoặc
bột.
Nghệ: Tinh
dầu nghệ có tác dụng làm tăng tiết mật nhờ thành phần p-tolylmethyl
carbinol. Nghệ còn có tác dụng chống viêm và kháng khuẩn. Một bài
thuốc có nghệ đã được áp dụng điều trị viêm gan do virus và hầu hết
bệnh nhân thử nghiệm đều khỏi. Trong y học cổ truyền, nghệ được dùng
chữa bệnh vàng da. Ngày uống 2-6 g dưới dạng bột hoặc thuốc sắc,
chia làm 2-3 lần.
Nhân trần:
Cao chiết từ nhân trần có tác dụng làm tăng tiết mật, tăng chức năng
thải trừ của gan, kháng khuẩn và chống viêm. Nhân trần đã được áp
dụng điều trị cho các bệnh nhân mắc viêm gan do virus cấp tính, bệnh
vàng da.Trong y học cổ truyền, nhân trần được dùng chữa vàng da, sốt
nóng, tiểu tiện không thông. Ngày dùng 8-20 g, dưới dạng thuốc sắc,
siro hoặc thuốc viên.
Các bài
thuốc cụ thể
- Vàng da, vàng mắt, sốt: Dành dành 5 g,
hoàng bá 5 g, cam thảo 2g. Sắc uống ngày một thang. Hoặc: Nhân trần
20 g, dành dành 12 g, đại hoàng 4 g. Sắc uống ngày một thang.
- Viêm gan, vàng da, vàng mắt: Nhân trần 30 g, dành dành 12
g, vỏ đại 10 g (hoặc chút chít 8 g). Sắc uống ngày một thang.
- Viêm gan, tắc mật: Đại hoàng tẩm rượu sao, tán bột. Ngày uống 2-4 lần, mỗi lần 2 g.
-
Viêm gan do virus cấp tính: Hoàng cầm, hoàng bá, hoàng liên,
dành dành mỗi vị 12 g, nhân sâm, thạch xương bồ, đại hoàng sống mỗi
vị 8 g. Sắc uống ngày một thang.
- Viêm gan do virus mạn
tính: Nhân trần 20 g, kim ngân 16 g, hoàng cầm, hoạt thạch đại
phúc bì, mộc thông mỗi vị 12 g, phục linh, trư linh, bạch đậu khấu
mỗi vị 8 g, cam thảo 4 g. Sắc uống ngày một thang.
- Viêm gan, suy gan, vàng da: Bồ bồ 10 g, nghệ, dành dành,
râu ngô mỗi vị 5 g. Mỗi ngày uống một thang dưới dạng thuốc sắc,
siro hoặc cốm. Hoặc: Rau má 4 g, núc nác 3 g, nhân trần 3 g, nghệ,
sài hồ nam, dành dành, nhọ nồi, hậu phác nam (vối rừng) mỗi vị 2 g.
Nghệ, dành dành, hậu phác nam được tán bột mịn, các vị khác nấu cao
đặc với nước. Làm viên hoàn, ngày uống 10 g, chia làm 2 lần.
BS Đoàn Thị Nhu, Sức Khoẻ & Đời Sống
