Nghệ thuật của pháp y (phần cuối)
Nhiệm vụ khác của các nhà pháp y là tạo ra được sự biến đổi trên nét mặt theo thời gian của một người mất tích đã lâu. Đó thường là những trẻ em hoặc những tên tội phạm mà cảnh sát đã mất dấu.
 |
| Ảnh một kẻ giết người hàng loạt khi còn trẻ. |
Để có được nhận dạng chính xác của một người nào đó, nhà pháp y cần phải tiên liệu được tốc độ già đi và những đặc điểm già đi của khuôn mặt. Các vết nhăn phát triển thêm như thế nào, môi mỏng đi ra sao, tóc ít dần đi và màu tóc thay đổi theo dạng nào. Trong khi vẻ ngoài của một người dường như giữ nguyên trong cả cuộc đời của họ, đặc biệt như phần mắt. Những phần khác thay đổi một cách đáng kể và khó có thể dự đoán nó thay đổi như thế nào sau khoảng 10 năm. Tuy nhiên, có rất nhiều nhân tố cá nhân nằm trong quá trình già đi của một người. Chẳng hạn, các nhà pháp y thường dựa vào bức ảnh của những người họ hàng gần gũi với kẻ tội phạm mất tích để phát hiện ra “quy tắc” biến đổi nói chung của khuôn mặt. Ngoài ra, họ còn tìm hiểu các thói quen của hắn như hút thuốc, ăn uống. Loại cá tính hoặc thậm chí đường nhăn trên khuôn mặt còn bị ảnh hưởng bởi những bệnh mà họ từng mắc phải.
 |
| Ảnh dựng chân dung hắn khi về già. |
Trong pháp y, khó nhất là vẽ được lại khuôn mặt của một đứa trẻ mất tích vì không thể xác định tính cách nó sẽ phát triển ra sao, sự thay đổi trên khuôn mặt nó sẽ diễn ra như thế nào.
Mary H. Manhein tác giả cuốn "Người đàn bà làm việc với những khúc xương", giám đốc phụ trách của Phòng thí nghiệm dịch vụ máy tính phát triển và nhân chủng học pháp y (FACES) tại đại học Louisiana là một nhà pháp y nổi tiếng. Bà cho biết, trong thập kỷ đầu tiên của nghề pháp y, công việc chủ yếu của nhà pháp y là đo đạc theo các tiêu chuẩn không gian ba chiều hộp xương sọ. Đến năm 1990 họ thêm vào một số chi tiết khác: “Chúng tôi sử dụng khả năng ngày càng cao của máy vi tính để xác định độ già đi trên khuôn mặt người. Những người trợ lý cho tôi thường được đào tạo tại Trung tâm Quốc gia cho trẻ em bị mất tích và bị bóc lột sức lao động. Tuy nhiên, chúng tôi cũng thực hiện các kỹ thuật đó với những tên tội phạm và người lớn bị mất tích”.
Để dựng ảnh về quá trình lớn lên và già đi trên nét mặt của một trẻ em bao gồm:
- Sử dụng một bức ảnh, thường là ảnh của đứa trẻ khi mới 2 tuổi.
- Các ảnh của đứa trẻ từ khi mới ra đời và trong suốt giai đoạn phát triển cho đến khi bị mất tích.
- Ảnh chụp của cha mẹ và họ hàng thân cận của đứa trẻ.
- Ảnh của pháp y tạo ra về bố mẹ của đứa trẻ vào thời điểm hiện tại với những đặc điểm già đi trên nét mặt của họ để có thể nhận ra quy tắc trong sự biến đổi ấy ở đứa trẻ.
- Sử dụng những thông tin về chỉ số lớn lên của đứa trẻ từ lúc đẻ ra cho đến khi mất tích.
Các bức ảnh sẽ được quét và lưu vào máy tính. Máy tính sẽ căn cứ vào những chỉ số về tốc độ lớn để dự đoán thay đổi trong cấu trúc hình dáng hiện tại của đứa trẻ. Sử dụng “bộ khung tiêu chuẩn” như vậy, các nhà pháp y tạo ra những phần khác nhau của ảnh và chi tiết hoá những thay đổi, dù nhỏ, trên khuôn mặt của một đứa trẻ.
Thường thì khi lớn lên, khuôn mặt của những đứa trẻ sẽ phát triển theo chiều dài và rộng. Răng mọc mới thế chỗ những chiếc răng sữa. Sống mũi phát triển cao lên và dài ra. Hộp sọ và miệng mở rộng, mắt nhỏ lại, mái tóc màu sáng trở nên sẫm hơn. Đến 12 tuổi, bộ mặt của đứa trẻ đã phát triển khá đầy đủ với việc cằm và mũi hình thành rõ rệt, hoàn chỉnh. Cuối cùng, xương má lớn lên và lông mày xuất hiện đầy đủ.
Các nhà hình sự pháp y cũng có thể dùng những bức ảnh của một người họ hàng cùng lứa tuổi với đứa trẻ bị mất tích để có đánh giá cụ thể, chính xác hơn.
Theo Karen Taylor, trường hợp đầu tiên mà cô thành công trong việc giải quyết vụ trẻ em mất tích là hai chị em Debbi và Cathy. Hai cô bé bị cha ruột bắt cóc năm 1977. Tám năm sau, vào năm 1985, đài truyền hình NBC phát đi chương trình Các trường hợp thất lạc với bức ảnh hai cô bé do nhà pháp y Scott Barrows phác hoạ. Ông đã lấy bức ảnh cũ của hai cô bé và tạo ra những nét già trên khuôn mặt. Chỉ trong vài phút chương trình này được phát đi, các giáo viên tại trường của hai cô bé đã nhận ra và gọi điện liên lạc với đài truyền hình.
Các nhà điều tra pháp y rất chú ý nghiên cứu các trường hợp trẻ em bị mất tích hoặc bắt cóc. Các kỹ thuật mà họ sử dụng ngày càng tinh xảo và chính xác hơn. Nhưng thường thì chúng vẫn là 2 loại kỹ thuật phổ thông từ trước tới nay là vẽ phác hoạ và tạo hình ảnh trên máy tính. Quả thật, pháp y là ngành khoa học kết hợp giữa tính chính xác của nhân thể học và sự mẫn cảm tinh tế của người nghệ sĩ tạo hình.
Nghệ thuật tạo hình là một công cụ có hiệu quả trong việc tạo dựng hình ảnh giống thật của những người mất tích. Cảnh sát luôn hy vọng rằng, trong tương lai, sẽ có nhiều người hơn nữa, nhờ vào tài năng của các nhà hình sự pháp y, được trở lại với gia đình thật của mình hoặc... vào tù!
Xuân Tùng dịch
