PHẪU THUẬT LỒNG NGỰC QUA NGẢ NỘI
SOI MỘT TIẾN BỘ MỚI CỦA Y HỌC VIỆT NAM
TS-BS. NGUYỄN HOÀI NAM
Đại học Y Dược TP Hồ Chí Minh
Lịch sử của phẫu thuật lồng ngực
qua nội soi
Phẫu thuật nội soi ổ bụng được thực hiện lần đầu tiên bởi một Bác sĩ người
Đức - ông Kelling. Năm 1901, kỹ thuật nội soi ổ bụng đã được thực hiện tại
Nga với Bác sĩ sản khoa Issac. Vài năm sau đó, Bác sĩ Jacobe người Thụy Sĩ
đã áp dụng kỹ thuật này cho người và gọi tên là: Nội soi ổ bụng. Cuốn sách
giáo khoa đầu tiên về vấn đề này được xuất bản vào năm l927 tại Munich, Cộng
Hòa Liên Bang Đức. Cuốn sách giới thiệu về kỹ thuật nội soi ổ bụng và lồng
ngực với cái tên Laparothorascopy.
Những dụng cụ đầu tiên được sử dụng trong phẫu thuật nội soi là những dụng
cụ dùng trong nội soi bàng quang. Năm 1941, tác giả Power và Barnes đã dùng
những dụng cụ tương tự để cầm máu tại Hoa Kỳ. Vào năm 1946, Palmer đã hoàn
thiện kỹ thuật nội soi trong sản phụ khoa. Có một số báo cáo trong y văn cho
thấy phẫu thuật nội soi đã được áp dụng tại một số nơi trên thế giới. Tuy
nhiên phải đến năm 1977, với những công trình được công bố của tác giả Semm
phẫu thuật nội soi mới có những bước tiến mới.
Vào năm 1987, tác giả Mouret đã tiến hành cắt túi mật lần đầu tiên trên một
bệnh nhân viêm túi mật do sỏi túi mật tại Pháp. Năm 1988, Patric F.Leahy đã
tiến hành phục hồi thành bụng và cắt túi mật bằng phẫu thuật nội soi tại
Canada. Cho đến nay rất nhiều loại phẫu thuật đã được tiến hành bằng phương
pháp nội soi và ở các nước tiên tiến trên thế giới hầu hết các phẫu thuật
viên đều biết và làm thành thạo loại phẫu thuật này.
Phẫu thuật nội soi được sử dụng thường xuyên trong việc chẩn đoán và điều
trị những bệnh lý trong lồng ngực, phẫu thuật nội soi được thực hiện lần đầu
tiên bởi tác giả Jascobe vào năm 1910 để chẩn đoán bệnh lý của màng phổi.
Những công trình được báo cáo sau đó là những trường hợp gỡ dính trong lao
phổi và điều trị tràn khí màng phổi lan tỏa. Kể từ đó, nội soi lồng ngực
được ưu tiên sử dụng trong những trường hợp chẩn đoán các bệnh lý trong lồng
ngực. Việc sử dụng ống nội soi có máy quay phim cực nhỏ và kỹ thuật ghi hình
bằng Video đã tạo những bước tiến nhảy vọt trong kỹ thuật nội soi lồng ngực.
Ngày nay trên cơ sở xu hướng xâm nhập tối thiểu trong điều trị, phẫu thuật
lồng ngực qua nội soi đã đạt được nhiều thành tựu đáng kể dựa vào những tiến
bộ sau:
- Sự cải tiến của hệ thống thấu kính nội soi kết hợp với hệ thống định hình
lập thể và máy quay phim cực nhỏ vào những năm đầu của thập niên 80, cho
phép quan sát toàn cảnh của một lồng ngực thay vì xem qua một thị trường hẹp
như trước đây.
- Sự tiến bộ của kỹ thuật gây mê với thông khí chọn lọc một bên phổi cho
phép làm xẹp một bên phổi, tạo điều kiện dễ dàng cho các thao tác trong
xoang lồng ngực.
- Việc
chế tạo thành công nhiều loại dụng cụ nhỏ, tinh vi chuyên dùng cho phẫu
thuật nội soi: kéo, móc, kẹp tự động v.v.
Tác dụng trong chẩn đoán và điều trị bằng phương pháp nội soi
Những ưu điểm của phẫu thuật lồng ngực qua ngả nội soi so với phẫu thuật mở
lồng ngực kinh điển đã được nhiều tác giả nêu lên là:
- Là
phương pháp xâm nhập tối thiểu làm giảm đáng kể những tai biến và biến chứng
về hô hấp sau mổ, làm giảm tình trạng viêm phổi và rút ngắn thời gian nằm
viện để điều trị, tiết kiệm tiền bạc cho bệnh nhân và xã hội.
- Với
máy quay phim cực nhỏ và sự trợ giúp của kỹ thuật Video, cho phép kỹ thuật
viên quan sát rõ ràng những cấu trúc cơ thể học với diện tiếp cận rất gần,
qua đó các thao tác kỹ thuật được tiến hành một cách chính xác tỉ mỉ và ít
gây tổn thương cho người bệnh. Ngoài ra do quan sát được trên màn hình tivi
nên những bác sĩ khác cũng có thể thấy được và có rất lợi trong công tác dạy
học và huấn luyện phẫu thuật viên.
- Do
phẫu thuật viên không phải mất thời gian để mở và đóng vết mổ nên rút ngắn
được rất nhiều thời gian mổ và bệnh nhân phải chịu ít thuốc mê hơn so với
mỗi thời gian, trung bình để thực hiện phẫu thuật cắt thần kinh giao cảm
ngực qua ngả nội soi để điều trị chứng ra mồ hôi tay với phẫu thuật viên
thành thạo chỉ khoảng 5-10 phút.
- Phẫu
thuật nội soi rất lý tưởng với những bệnh nhân có rối loạn đông máu nhẹ do
đường mổ nhỏ. Ngày nay với sự phát triển của các bệnh lây lan qua đường máu
như viêm gan siêu vi và nhất là đại dịch AIDS, nguy cơ lây nhiễm cho nhân
viên y tế và những người phục vụ bệnh nhân là rất cao và khó tránh khỏi,
phẫu thuật nội soi lồng ngực là một kỹ thuật không động chạm, qua đó nguy cơ
lây nhiễm sẽ giảm đi rất nhiều. Ngoài ra với đường mổ nhỏ, can thiệp tối
thiểu tổn thương ít, bệnh nhân sau mổ sẽ ít đau đớn và yêu cầu thẩm mỹ sẽ
cao hơn.
Những loại bệnh nào có thể áp dụng phương pháp nội soi lồng ngực để chẩn
đoán và điều trị?
Chỉ định phẫu thuật lồng ngực qua ngả nội soi cho đến nay vẫn còn nhiều bàn
cãi nhất là tại Hoa Kỳ. Tuy nhiên đối với nhiều tác giả, nhiều cơ sở y tế,
phẫu thuật nội soi lồng ngực lựa chọn cho nhiều loại bệnh lý của lồng ngực.
Theo các tác giả của trường Đại học Trung Hoa ở Hồng Kông, nội soi lồng ngực
được áp dụng trong các trường hợp sau:
Các trường hợp thông thường
-
Nội soi để chẩn đoán: Các bệnh của màng phổi: Tràn dịch màng phổi tái phát
và khu trú, ngoại trừ lao và ung thư. Sinh thiết màng phổi v.v. Các bệnh của
nhu mô phổi, u trung thất và đặc biệt là để đánh giá mức độ xâm lấn và ác
tính của các loại ung thư trong lồng ngực như: ung thư phổi, ung thư màng
ngoài tim, ung thư trung thất v.v.
- Nội
soi để điều trị: Các bệnh lý của màng phổi: tràn dịch màng phổi, tràn khí
màng phổi tự phát, bóc vỏ phổi, lấy máu đông khoang màng phổi v.v. Các bệnh
của màng ngoài tim, cắt bỏ u nang màng ngoài tim và đặc biệt là phẫu thuật
cắt hạch thần kinh giao cảm ngực trong điều trị chứng chảy mồ hôi tay và
viêm tắc động mạch mãn tính chi trên.
Các trường hợp đặc biệt được nghiên cứu
Cắt phổi
bán phần trong điều trị ung thư phổi, cắt bỏ ung thư thực quản, cắt bỏ tuyến
hung trong điều trị bệnh nhược cơ.
Không nên dùng phương pháp nội soi lồng ngực với các trường hợp nào?
Tuy
nhiên phương pháp nội soi lồng ngực cũng không nên làm ở một số đối tượng
bệnh nhân sau: dày dính màng phổi, bệnh nhân không chịu được gây mê với
thông khí chọn lọc một bên phổi, rối loạn đông máu có kiểm soát và nhồi máu
cơ tim mới.
Tại
thành phố Hồ Chí Minh, ở các bệnh viện và trung tâm phẫu thuật lớn như bệnh
viện Chợ Rẫy, bệnh viện Bình Dân và bệnh viện Nhân Dân Gia Định, phẫu thuật
lồng ngực qua nội soi đã và đang phát triển vượt bậc, những loại phẫu thuật
mà chúng tôi đã tiến hành có kết quả là: Cắt thần kinh giao cảm ngực qua nội
soi để điều trị bệnh viêm tắc động mạch và chứng ra mồ hôi tay, khâu lỗ
thủng phế nang trong tràn khí màng phổi tự phát, lấy máu đông trong xoang
màng phổi trong những trường hợp chấn thương và vết thương ngực, nội soi kết
hợp với mở ngực tối thiểu để cắt u phổi v.v. Đã có những công trình nghiên
cứu lớn về việc áp dụng phẫu thuật nội soi lồng ngực trên người Việt Nam.
Với những thành tựu đáng kể trên, trong một tương lai không xa lắm nền kỹ
thuật Y khoa Việt Nam sẽ đuổi kịp các nước trong khu vực và nội soi lồng
ngực sẽ trở thành những phẫu thuật thường quy ở tất cả mọi bệnh viện.
