CÁCH SỬ DỤNG MÁY PHUN KHÍ DUNG TRONG BỆNH PHỔI
Tác giả : BS. ÐỖ THỊ TƯỜNG OANH (BV. Phạm Ngọc Thạch)
Hiện nay, máy phun khí dung được sử dụng rộng rãi trong điều trị
bệnh suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn mãn tính, là một dụng cụ không thể
thiếu tại các phòng cấp cứu, sơ cứu, các khoa điều trị bệnh hô hấp.
Ngoài ra nó cũng đã được dùng khá phổ biến tại các gia đình. Bài
viết dưới đây sẽ cung cấp cho bạn đọc một số hiểu biết cơ bản về
cách sử dụng loại máy này.
MÁY PHUN KHÍ DUNG LÀ GÌ?
Máy phun khí dung là máy đưa thuốc vào cơ thể dưới dạng những hạt sương nhỏ li ti. Các hạt này sẽ theo hơi thở hít thẳng vào phổi và tạo tác dụng tại đây. Máy phun khí dung tạo ra các hạt sương có kích thước khác nhau: Những hạt sương có kích thước lớn # 8mm chỉ đọng lại ở vùng hầu họng, còn các hạt sương nhỏ # 3-5mm sẽ vào sâu trong các phế quản nhỏ và có thể đến tận các phế nang, đây chính là vị trí thuốc phát huy tác dụng tốt nhất. Những hạt quá nhỏ, có kích thước 0,3-0,5mm sẽ được bệnh nhân thở ra ngoài. Vì vậy, khi chọn mua máy phun khí dung, chúng ta cần lưu ý: Chỉ các loại máy phun khí dung tạo hạt sương có kích thước 3-5mm mới được sử dụng trong điều trị suyễn, còn các máy khí dung tạo hạt lớn hơn thường được sử dụng trong các bệnh lý tai - mũi - họng.
TẠI SAO PHẢI DÙNG THUỐC BẰNG ÐƯỜNG HÍT?
Ưu điểm của việc dùng thuốc bằng đường hít là có thể đưa thuốc trực tiếp đến vị trí cần gây tác dụng, đó là các phế quản và phế nang. Nhờ đó, thuốc sẽ có tác dụng rất nhanh trong vòng 5 phút kể từ khi bắt đầu xông và rất hữu ích khi dùng để cấp cứu cắt cơn suyễn. Trong khi dùng thuốc bằng đường tiêm phải mất từ 15-30 phút và đường uống từ 30-60 phút mới có tác dụng.
Dùng thuốc bằng đường hít còn có ưu điểm là hạn chế được những tác dụng phụ toàn thân của thuốc, nhất là với các thuốc có nguồn gốc corticoid. Như ta đã biết, sử dụng corticoid dài ngày bằng đường tiêm hoặc uống sẽ đem lại rất nhiều tác dụng phụ nguy hiểm như loét dạ dày, loãng xương, mục xương, béo phì, nứt da, làm nặng thêm các bệnh tiểu đường, cao huyết áp... Dùng corticoid bằng đường hít đã được chứng minh là rất an toàn, hoàn toàn không gây các tác dụng phụ kể trên. Ngoài ra dùng các thuốc giãn phế quản bằng đường hít cũng làm giảm bớt phần nào những tác dụng phụ thường có khi uống hoặc tiêm như run tay, hồi hộp, nhịp tim nhanh...
MÁY PHUN KHÍ DUNG VÀ BÌNH HÍT ÐỊNH LIỀU TRỊ SUYỄN (ỐNG BƠM XỊT)
Cả 2 loại đều có chung công dụng là dùng để đưa thuốc vào cơ thể bằng đường hít. Tuy nhiên mỗi loại có những ưu khuyết điểm khác nhau:
1/Bình hít định liều (ống bơm xịt)
Có ưu điểm là nhỏ gọn, dễ mang theo bên mình nhưng phải biết sử dụng đúng cách thì lượng thuốc hít vào mới đạt yêu cầu. Người sử dụng bình hít định liều phải biết cách phối hợp nhuần nhuyễn động tác bơm thuốc và động tác hít sâu để đưa thuốc vào phổi. Người cao tuổi, trẻ em, người lú lẫn hay rối loạn tâm thần, người có khiếm khuyết khi thực hiện các động tác bằng tay... rất khó sử dụng tốt bình hít định liều. Với những bệnh nhân rơi vào cơn suyễn nặng, suyễn ác tính... không còn đủ sức để hít sâu, việc sử dụng bình hít định liều cũng ít đem lại hiệu quả.
2/ Máy phun khí dung
Có khuyết điểm là cồng kềnh và giá thành cao, tuy nhiên lại dễ sử dụng và dễ đạt hiệu quả điều trị hơn so với bình hít định liều. Vì vậy máy phun khí dung thường được sử dụng trong các phòng cấp cứu cho trẻ em, người cao tuổi và những bệnh nhân không sử dụng được bình hít định liều.
CÁC BƯỚC SỬ DỤNG MÁY PHUN KHÍ DUNG
1. Dùng ống nhỏ giọt hoặc ống tiêm sạch để lấy một lượng nước muối sinh lý 0,9% (theo liều lượng đã được bác sĩ quy định) cho vào cốc đựng thuốc. Nếu dùng loại thuốc đã pha sẵn thì không cần dùng nước muối.
2. Dùng ống nhỏ giọt hoặc ống tiêm sạch để lấy một lượng thuốc (theo liều lượng đã được bác sĩ quy định) cho vào cốc đựng thuốc cùng với nước muối. Có thể dùng loại đã phân sẵn từng liều nhỏ trong ống nhựa.
3. Nối mặt nạ hoặc ống thở miệng vào cốc đựng thuốc.
4. Ðặt mặt nạ lên mặt và chỉnh dây cột cho vừa khít hoặc đưa ống thở lên miệng.
5. Mở công tắc máy.
6. Thở chậm và sâu bằng miệng (hít vào sâu, ngưng lại 1-2 giây rồi thở ra) cho đến khi hết thuốc trong cốc đựng, trung bình khoảng 10-20 phút.
NHỮNG VẤN ÐỀ CẦN LƯU Ý
Mỗi máy phun khí dung đều có kèm theo mặt nạ hoặc ống ngậm. Tùy theo thói quen, ta có thể dùng 1 trong 2 loại dụng cụ trên, nhưng cần biết rằng dùng ống ngậm thì lượng thuốc đến phổi sẽ nhiều hơn khi dùng mặt nạ. Tuy nhiên, việc sử dụng ống ngậm đòi hỏi phải có sự hợp tác tốt của người bệnh, do đó không nên dùng cho trẻ em dưới 5 tuổi.
Khi sử dụng mặt nạ, thuốc có thể đọng lại trên mặt hoặc thoát ra ngoài nếu mặt nạ không áp sát vào mặt, do đó làm giảm lượng thuốc vào phổi.
Các tác dụng phụ tại chỗ khi sử dụng máy phun khí dung bao gồm ho, khàn giọng, nhiễm nấm vùng hầu họng, kích thích niêm mạc hầu họng hoặc kích thích da mặt nếu sử dụng mặt nạ. Hầu hết các tác dụng phụ này đều có thể tránh được bằng cách súc miệng và rửa mặt bằng xà bông sau khi phun khí dung.
CÁCH BẢO QUẢN MÁY PHUN KHÍ DUNG
Việc bảo quản các dụng cụ sau khi sử dụng cũng là điều rất cần thiết, không những tránh được hư hỏng cho dụng cụ mà còn hạn chế được vấn đề nhiễm vi khuẩn vào phổi do máy móc, dụng cụ kém vệ sinh.
- Sau khi dùng: Tháo mặt nạ hay ống thở miệng và cốc đựng thuốc ra khỏi ống dẫn nhựa. Rửa mặt nạ hay ống thở miệng, cốc đựng thuốc, ống nhỏ giọt hay ống tiêm dưới vòi nước rồi đặt lên khăn sạch để cho khô. Lắp trở lại vào ống dẫn rồi mở công tắc cho máy chạy khoảng 10-20 giây để làm khô phía trong.
Chú ý:
- Không được đặt máy nén khí vào nước.
- Không được rửa ống dẫn bằng nhựa.
- Mỗi tuần: Rửa mặt nạ hay ống thở miệng, cốc đựng thuốc, ống nhỏ giọt hay ống tiêm bằng nước ấm với xà bông, sau đó rửa lại bằng nước sạch. Làm khô phía ngoài và phía trong như trên. Thỉnh thoảng lau mặt ngoài máy nén khí bằng khăn ẩm.
Chú thích ảnh: Sử dung máy phun khí dung qua mặt nạ ở mũi
