BẠN CẦN BIẾT VỀ BỆNH TIỂU ĐƯỜNG
BS. DƯƠNG MINH HOÀNG
Bệnh tiểu đường là một rối loạn biến dưỡng chất đường, có tính di truyền,
chưa rõ nguyên nhân. Trong dân gian, còn nhiều người hiểu lầm nếu ăn đường,
bánh ngọt nhiều sẽ mắc bệnh tiểu đường. Thật ra không phải vậy, dù bạn ăn
ngọt nhiều đến đâu chăng nữa, cơ thể bạn có một cơ chế điều hòa rất hữu
hiệu: bài tiết thêm insuline từ tụy tạng nhằm giảm lượng đường máu và để
dành lượng dư thừa ở gan dưới dạng glycogen. Khi nào cơ thể thiếu đường như
nhịn ăn, chạy bộ, chơi thể thao... cơ thể sẽ lấy glycogen từ gan đổi lại
thành glucose để lượng đường trong máu lúc nào cũng không đổi là 1g/l.
Ở người bệnh tiểu đường, cơ chế này không còn hiệu quả nữa: bài tiết
insuline không đủ hoặc có đề kháng với insuline, khiến đường máu lên quá
cao. Điều bí ẩn y học hiện nay chưa giải thích được là tại sao tụy tạng
người bị tiểu đường không hề hư hại gì. Người ta phân biệt 2 loại bệnh tiểu
đường:
- Loại 1, có lệ thuộc insuline hay IDDM, phát bệnh vào lúc trẻ, người bệnh
gầy ốm.
- Loại 2, không lệ thuộc insuline hay NIDDM, phát bệnh ở tuổi 40 trở lên,
thường là người mập. Những triệu chứng khiến ghi ngờ mắc bệnh tiểu đường là
ăn nhiều: mỗi bữa 5-6 chén, uống nước rất nhiều và tiểu nhiều nhưng người
bệnh gầy ốm: người mập trước đây, sẽ cảm thấy giảm cân. Dân gian nói tiểu có
kiến bu là tiểu đường. Chúng ta phải thử đường máu lúc đói và đường nước
tiểu. Nếu có đường trong nước tiểu, là mắc tiểu đường nhưng đường máu phải
tăng cao, lúc đói trên 1,4g/l. Bệnh tiểu đường ít khi nào gây tử vong ngay
mà người bệnh chỉ chết vì những biến chứng nhiều năm sau: về tim mạch như xơ
vữa động mạch, suy mạch vành, cao huyết áp, về mắt: mờ do đục thủy tinh thể
hoặc hư võng mô. Ngoài ra còn nhiều biến chứng nữa về thận, khớp, thần kinh,
dễ nhiễm trùng, vết thương lâu lành, lao phổi...
Điều trị bệnh tiểu đường bao gồm chế độ ăn và biện pháp dùng thuốc. Về chế
độ ăn cho người bệnh tiểu đường hiện nay, Hiệp hội Tiểu đường Hoa Kỳ (ADA)
đã thay đổi quan điểm, không còn bắt ăn kiêng nghiêm ngặt như trước đây.
Người bệnh có thể ăn hơi lố một, hai bữa không sao nhưng nên kiêng lại bữa
sau. Như vậy, người bệnh tiểu đường không bị ràng buộc quá, ăn kiêng được
lâu dài mới cho kết quả tốt. Mục đích của chế độ ăn là duy trì đường máu ở
mức ổn định: cân bằng với lượng thức ăn vào, thuốc và hoạt động hàng ngày
nhằm ngăn các biến chứng.
Lượng kcalo tốt nhất là từ 34-36 kcalo/kg/ngày, khoảng 1.700 kcalo/ngày nếu
cân nặng 50kg, so với người thường là 40-42 kcalo/kg/ngày. Cần thiết phải
giảm cân ở những bệnh nhân mập phì.
Thành phần thức ăn gồm 60-70% đường, 10% đạm hay 1g/kcalo/kg cân nặng, chất
béo không được quá 20%. Nếu đã ăn sáng bánh mì, không nên ăn thêm bún, phở
nữa.
Lượng cơm mỗi bữa từ một chén rưỡi đến 2 chén. Chống đói bằng cách ăn thêm
nhiều rau, thịt hơn. Lượng rau cải hàng ngày 20-35g như xà lách, cải bắp.
Ắn trái cây nhiều như lê, táo, nho nhưng không nên ăn trái cây quá ngọt như
chuối. Không ăn nhiều chất béo như beurre, thịt quay, da gà, vịt, lòng đỏ
trứng.
Dùng dầu olive, dầu phộng tốt hơn dầu cọ: dầu cánh buồm. Aên nhiều bữa
trong ngày giúp lượng đường trong máu cân bằng. Không được dùng mật ong,
bánh kẹo, sữa, bánh ngọt, nước ngọt, nước trái cây.
Nên dùng đường hóa học thay thế khi uống cà phê. Vitamin, chất khoáng không
cần thiết. Tập thể dục hàng ngày giúp tránh được các biến chứng về tim mạch.
Về sử dụng thuốc, người bệnh không bao giờ tự điều trị mà phải có thầy
thuốc theo dõi sát theo dõi đường máu, đường nước tiểu thường xuyên. Các
thuốc tiểu đường rất nguy hiểm vì một khi uống hoặc tiêm quá liều sẽ hạ
đường huyết: không nhận ra kịp, có thể tử vong.
Đối với tiểu đường lúc trẻ hay lệ thuộc insuline, bệnh nhân phải được tiêm
insuline dưới da hàng ngày suốt đời. Trái lại, người lớn tuổi thuộc loại
không lệ thuộc insuline, dùng thuốc uống nhưng phải uống hàng ngày suốt đời
dù sao ít phiền phức, khỏi phải tiêm như những người bệnh còn trẻ.
