XƠ GAN: MỘT CĂN BỆNH ĐÁNG SỢ

BS. DƯƠNG MINH HOÀNG

Xơ gan là tình trạng bệnh lý trong đó mô gan chủ yếu bị thay thế hầu hết bởi mô sợi lan rộng. Các tế bào gan mất nhiều chức năng quan trọng như chế tạo ra mật, tổng hợp albumine, các yếu tố đông máu, lọc chất độc cho cơ thể... kết cuộc sẽ dẫn đến vàng da, phù chân, bụng báng, lách to, xuất huyết tiêu hóa...

Một khi lá gan hư hại hoàn toàn do xơ hóa, BS không còn cách nào chữa trị được nữa. Gan chúng ta chỉ có một nên không cắt bỏ hay thay thế gì được, bệnh nhân chỉ còn chờ cái chết đến dần dần mà thôi. Một vị giáo sư đã nói: xơ gan là một căn bệnh đáng sợ, còn là một điều xấu hổ thật sự của ngành Y vì đến giờ vẫn không sao chữa được. Tuy vậy, chúng ta vẫn có thể ngăn ngừa căn bệnh đáng sợ kia trước khi xơ gan bằng cách ngưng uống rượu một khi còn ở giai đoạn đầu như là gan hóa mỡ.

Xơ gan có 4 nguyên nhân chính gây ra: rượu, siêu vi, sỏi mật, suy tim trong rượu, bia chiếm đa số trong mọi trường hợp. Tiến triển xơ gan do rượu trải qua 3 giai đoạn chính, chúng ta cần biết để phòng ngừa một cách hữu hiệu nhất.

Gan hóa mỡ thường không có triệu chứng gì đặc biệt, đôi khi thấy nặng hạ sườn phải, ăn không ngon. Gan hóa mỡ thường tình cờ phát hiện qua siêu âm. Khám bệnh sẽ thấy gan to đều, nằm dưới bờ sườn phải, không đau, mặt trước láng, bờ dưới gan không sắc. Xét nghiệm máu thấy các chức năng gan không biến đổi gì đặc biệt.

Đến giai đoạn viêm gan do rượu: Bệnh nhân thấy ăn không ngon, khó tiêu, người khó chịu, đôi khi sốt, vàng da... gan và lách to trong 1/3 trường hợp. Đến giai đoạn này nếu ngưng rượu ngay, dứt khoát, cũng giúp gan hồi phục lại hầu như hoàn toàn.

Xơ gan có thể diễn tiến âm thầm trải qua trên 10 năm uống rượu. Bệnh nhân thấy ăn mất ngon, sụt cân dần, người gầy ốm, teo cơ hai chân. Ở giai đoạn xơ gan cổ trướng, người bệnh có hình dáng rất đặc biệt: mặt ốm, ngực ốm, bụng báng có nước bên trong, hai chân phù. Người bệnh còn có thể vàng da, vàng mắt, lá gan lúc này có thể to, bình thường hoặc teo nhỏ, lách to, nổi các ban máu hình sao trên ngực. Xét nghiệm máu thấy men gan tăng nhẹ trong cả giai đoạn viêm gan và xơ gan. Đến khi xơ gan, sẽ thấy hồng cầu, bạch cầu, tiểu cầu đều thấp. Thời gian prothrombine kéo dài, lượng albumine và globuline máu tăng.

Xơ gan sau viêm gan mạn do siêu vi B, C cũng thường gặp, đứng hàng thứ nhì trong số các nguyên nhân. Người ta còn ghi nhận viêm gan C gặp sau khoảng 10% các ca truyền máu. Xơ gan này biểu hiện cũng giống như xơ gan do rượu nhưng không có giai đoạn gan hóa mỡ. Phòng ngừa có hiệu quả nhất là khi phát hiện có viêm gan mạn tính B, C phải chữa ngay ở BS chuyên khoa, lâu dài cho thật hết khi thấy men gan SGOT, SGPT cao trên 50UI/I. Xét nghiệm khác nghi ngờ viêm gan siêu vi B mạn tính: cả hai HBsAg, HBeAg đều (+) và AntiHBc(+) thuộc loại IgG.

Chúng ta cần phải hiểu rõ nồng độ HBsAg(+) cao hay thấp, không phản ảnh là bệnh viêm gan nặng hay nhẹ. Nếu men gan của bạn vẫn bình thường: bạn là người lành mang mầm bệnh mãn tính, không cần phải điều trị vì không có thuốc nào thật sự diệt được siêu vi B. Quan trọng là bạn nên cho những người thân chích ngừa viêm gan B khi xét nghiệm của họ HBsAg(-). Bạn cũng không cần ăn kiêng chất mỡ vì gan của bạn không thương tổn gì.

Nguyên nhân thứ ba là xơ gan sau tắc mật: nguyên phát, ít gặp không rõ nguyên nhân, thường thứ phát sau sỏi mật. Phải chữa trị ngay bằng cách mổ lấy sỏi mật một khi có tắc mật: đau bụng hạ sườn phải, sốt kèm với vàng da, hoặc nhiễm trùng túi mật tái phát nhiều lần mới tránh được biến chứng xơ gan sau tắc mật này.

Nguyên nhân thứ tư sau cùng là xơ gan sau suy tim toàn bộ, suy tim phải kéo dài trên 10 năm. Phòng ngừa bằng cách thay các van tim hư hại một khi phát hiện sớm, mới tránh đến giai đoạn suy tim toàn bộ kéo dài.