LIỆU PHÁP TÂM LÝ GIA ĐÌNH
TRONG ĐIỀU TRỊ TÂM THẦN PHÂN LIỆT
BS Ngô Văn Lương
Khoa Tâm Thần Bệnh viện TW Huế
Tâm thần phân liệt là một bệnh có xu
hướng tiến triển mạn tính, dần dần gây sa sút các mặt hoạt động
tâm thần làm cho bệnh nhân không thể hoà nhập với cuộc sống gia
đình cũng như xã hội nếu không được điều trị sớm và tích cực. Do
vậy, điều trị tâm thần phân liệt phải được tiến hành tích
cực và toàn diện nhằm mục đích cắt cơn loạn thần, chống tái phát
và phục hồi chức năng tâm lý xã hội.
Liệu pháp tâm lý gia đình nhằm mục
đích động viên, khuyến khích và hướng dẫn người nhà bệnh nhân
tham gia hỗ trợ điều trị và chăm sóc cùng các bác sĩ, điều dưỡng
để giúp cho bệnh nhân phục hồi tốt chức năng tâm lý xã hội, tái
hoà nhập với cộng đồng và làm giảm nguy cơ tái phát.
Để hỗ trợ điều trị và chăm sóc có
hiệu quả cần phổ biến cho người nhà bệnh nhân nắm vững và thực
hiện tốt các nội dung sau:
1. Nắm được các biểu hiện của bệnh
và cách giải quyết
- Bệnh
nhân có hoang tưởng
· Lắng nghe,
quan tâm và từ chối một cách dứt khoát
· Không cần
cố gắng giải thích cho bệnh nhân thấy sai
· Loại bỏ
các yếu tố có thể làm gia tăng hoang tưởng
- Bệnh
nhân có ảo giác
· Không cần
thảo luận về sự không có thật của ảo thanh
· Cần nói rỏ
đó chỉ là cảm nhận riêng của bệnh nhân mà thôi
· Khuyên
bệnh nhân: lờ đi, không lắng nghe, không làm theo, báo với bác
sĩ, đôi khi phải chấp nhận
- Bệnh
nhân thỉnh thoảng nói những câu vô nghĩa
· Đừng cố
gắng lắng nghe và tìm hiểu nội dung
· Không trêu
chọc hay bắt chước
· Động viên
bệnh nhân tham gia các sinh hoạt khác
- Bệnh
nhân gặp khó khăn khi nói chuyện với người khác
· Bảo bệnh
nhân viết ra hoặc diễn đạt bằng các hình thức khác
· Khi nói
chuyện đôi khi bệnh nhân tỏ ra thờ ơ thì tốt nhất đừng bận tâm
và cứ tiếp tục nói chuyện
- Bệnh
nhân không thể tuân theo những chỉ dẫn đơn giản
· Chỉ dẫn
cho bệnh nhân ở những nơi yên tỉnh để tránh xao lãng vì những
kích thích khác
· Nên thực
hiện từng vấn đề một
- Bệnh
nhân không thể tập trung chú ý
Trấn
an bệnh nhân khả năng này sẽ có lại theo thời gian
- Bệnh
nhân thường quá bận tâm về những điều không quan trọng
Nên bố trí cho bệnh nhân làm việc, sinh hoạt, tránh để nhàn rỗi
- Bệnh
nhân bồn chồn, đứng ngồi không yên
· Giải
thích, trấn an bệnh nhân
· Làm giảm
các sang chấn nếu có
· Đừng ngăn
cản mà nên đi cùng bệnh nhân
· Báo bác sĩ
để xử trí
- Bệnh
nhân có cảm xúc không ổn định, dễ thay đổi
· Đừng biểu
lộ những cảm xúc không tốt trước bệnh nhân
· Đừng đặt
bệnh nhân trước các tình huống quá kích thích
- Bệnh
nhân hung bạo
· Nên giữ
yên lặng, đừng tranh cải
· Tạo không
gian riêng tư và an toàn về tâm lý cho bệnh nhân
· Tránh trêu
chọc, thách thức, lăng mạ bệnh nhân
· Không nên
tiếp cận bệnh nhân quá gần
· Khi có
hành vi bạo lực xảy ra: đừng tỏ ra sợ sệt khi bệnh nhân doạ dẫm,
giữ an toàn cho bệnh nhân, can thiệp một cách cứng rắn và kêu
gọi trợ giúp nếu cần, báo cho bác sĩ biết để xử trí
- Bệnh
nhân thoái lui khỏi xã hội, sống tách biệt
· Cần kiên
trì động viên, khích lệ bệnh nhân sinh hoạt, lao động
· Nên lập
cho bệnh nhân kế hoạch lao động, sinh hoạt hàng ngày
- Bệnh
nhân trầm cảm
· Gần gũi,
động viên, nâng đỡ bệnh nhân
· Theo dỏi,
phát hiện ý tưởng tự sát
· Nên giúp
bệnh nhân so sánh tình trạng của mình hiện tại với trước đây,
đừng so sánh với người bình thường khác
- Bệnh
nhân vô cảm, không chịu hoạt động
· Tạo cho
bệnh nhân những hoạt động mới, làm quen với những người mới
· Nhắc nhở
cho bệnh nhân biết trách nhiệm của họ đối với những hoạt động
hàng ngày
· Khuyến
khích bệnh nhân tham gia các hoạt động quan hệ xã hội
- Bệnh
nhân có tính do dự, hai chiều
· Tránh
quyết định giúp cho bệnh nhân trong tất cả mọi việc
· Tôn trọng,
khuyến khích khả năng tự quyết định của bệnh nhân
2. Thái độ của các thành viên trong gia đình như thế nào là
phù hợp?
Tôn trọng, thương yêu, chấp nhận
để giúp bệnh nhân xây dựng lòng tự tin và niềm vui trong cuộc
sống
3. Nói chuyện với bệnh nhân nên như thế nào?
- Nói những câu ngắn, đơn giản, rỏ
ràng bằng sự thông cảm
- Cho phép bệnh nhân không trả lời
hoặc suy nghĩ lâu trước khi trả lời
- Hãy lắng nghe dù bệnh nhân nói
những điều vô nghĩa
4. Nên tạo không khí gia đình như thế nào?
- Các thành viên trong gia đình
không nên tỏ ra mình là người hy sinh cho bệnh nhân
- Đừng biểu lộ sự thương hại hay quá
đòi hỏi ở bệnh nhân
- Tranh thủ sự giúp đỡ của bà con và
của cộng đồng
- Tổ chức và tham gia các hoạt động
thú vị khác để tránh quá bận tâm về bệnh nhân
5. Những gì nên động viên, khuyến khích bệnh nhân?
- Tạo điều kiện cho bệnh nhân tham
gia các hoạt động và đừng giận dữ khi bệnh nhân từ chối
- Khuyến khích bệnh nhân ăn chung
với gia đình, ăn uống đủ chất, hợp vệ sinh
- Nhắc nhở bệnh nhân chăm lo vệ sinh
cơ thể, tự giặt giũ, lau phòng…
- Khuyến khích bệnh nhân vận động,
luyện tập thể dục thể thao
- Khuyến khích bệnh nhân hạn chế sử
dụng thuốc lá, rượu bia
- Khuyến khích bệnh nhân thực hiện
theo một số quy định trong gia đình
- Về vấn đề tình dục nên được thảo
luận và giải quyết phù hợp, trao đổi cởi mở về vấn đề ngừa thai
6. Người thân của bệnh nhân cần được trợ giúp về những vấn
đề gì?
- Tìm hiểu về bệnh tâm thần phân
liệt
- Chia sẻ kinh nghiệm cùng các người
thân của bệnh nhân khác
