NGUYỄN ĐÌNH NGUYÊN

Về Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi

Nguyễn Đình Nguyên

 

Ngày 4/2/2009 Bộ GD&ĐT ra dự thảo ban hành “Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi” bao gồm 29 chuẩn với 125 chỉ số nhằm đánh giá sự phát triển của trẻ 5 tuổi và là khung chuẩn cho giáo viên để soạn thảo khung chương trình dạy học cho trẻ lứa tuổi này. Có một số điểm bất hợp lý căn bản cần bàn thảo ở đây.

Nhầm lẫn quyền hạn

Về chức năng và quyền hạn ban hành “bộ chuẩn”,  không biết hay chăng là có sự nhầm lẫn nào hay không về quy định và quyền hạn trong việc ra “bộ chuẩn sự phát triển trẻ 5 tuổi” hay là đề xuất khung chương trình giảng dạy cho trẻ 5 tuổi của Bộ GD&ĐT. Theo chúng tôi, Bộ GD&ĐT có quyền hạn đề xuất khung chương trình giảng dạy cho trẻ em 5 tuổi cho giáo viên hơn là quyền hạn đề xuất  tạm gọi là “Bộ chuẩn trẻ phát triển 5 tuổi”, thuộc về giới y tế, cụ thể là liên ngành Nhi khoa chứ không thuộc lĩnh vực giáo dục.

Có “bộ chuẩn phát triển của trẻ” hay không?

Về chuyên môn y khoa, chúng tôi không có cái gọi là “bộ chuẩn phát triển”, bởi vì phát triển của trẻ em, bao gồm lớn lên (growth) và phát triển (development), sẽ gọi tắt là phát triển trẻ, là một quá trình động, phụ thuộc chính vào hai yếu tố di truyền và môi trường. Tuỳ thuộc mức độ và thời điểm cũng như hoàn cảnh tác động của các yếu tố này mà làm cho quá trình phát triển trở thành duy nhất cho mỗi cá thể. Mỗi một cháu có một kiểu cách phát triển riêng không giống một cháu nào. Và ngay ở cùng trong một gia đình, hai trẻ sinh đôi cũng không hoàn toàn giống nhau về đặc điểm phát triển. Một số trẻ có thể phát triển tốt về một khía cạnh hoặc một kỹ năng nào đó so với các trẻ khác cùng tuổi, nhưng cháu lại có thể kém hơn các bạn ở một số điểm khác. Và vì thế không có một “chuẩn” nào cả, mà trong giới chuyên môn chúng tôi có thuật ngữ ‘mốc phát triển’ (milestone). Nếu nhìn vào những con số “chuẩn” đến chính xác từng cm, từng giây, từng hành vi nhỏ của cả 125 chỉ tiêu của “bô chuẩn” quy định cho một trẻ 5 tuổi là một điều bất hợp lý và thiếu tính khoa học. Thí dụ, một trẻ 5 tuổi ở nông thôn có thể có kỹ năng về vận động thô (leo trèo, chạy nhảy) tốt hơn so với trẻ tương ứng ở thành phố; ngược lại trẻ ở thành phố có thể phát triển sớm hơn về mặt cảm xúc xã hội hơn so với chúng bạn ở nông thôn. Và những sự khác biệt đó không đủ để phản ảnh được yếu tố chậm hay bất thường nào cho cả hai nhóm, vì phát triển của trẻ là một quá trình động cần có thời gian hoàn thiện.

Tuy nhiên, để có thể nhận dạng sớm được yếu tố không bình thường hoặc chậm phát triển của trẻ mà giới chuyên môn phải tìm ra một số các chỉ số tham khảo để giúp cho phụ huynh và giáo viên của trẻ có thể dựa vào đó mà đánh giá sơ bộ xem trẻ có nằm trong giới hạn chung, tính trên số đông trẻ cùng lứa tuổi hay không; và có những dấu hiệu nào nghi ngờ là trẻ có thể bị chậm phát triển so với lứa tuổi đó; từ đó có thể phát hiện sớm và đưa đến cơ sở y tế hoặc bác sĩ chuyên khoa đánh giá cụ thể hơn. Ngoài ra cũng dựa vào các đặc điểm phát triển chung này mà phụ huynh và giáo viên có thể giúp cho trẻ hoàn thiện kỹ năng thích ứng với tuổi.

Vì phát triển là yếu tố cá nhân, nên mốc phát triển tính chung cho trẻ từng lứa tuổi hoàn toàn không phản ánh được đặc điểm của từng cá thể, độ dao động rất lớn, và cũng không phản ánh được trẻ có bị chậm hay không bắt kịp sự phát triển của trẻ so với trẻ cùng tuổi hay không. Điều này chỉ có thể xác định được thông qua đánh giá kết hợp đa chuyên khoa y tế, bằng nhiều biện pháp chuyên môn cho từng trường hợp cụ thể.

Có nhất thiết phải có một “bộ chuẩn” riêng hay không?

Phát triển ở trẻ em cho đến nay vẫn được coi là một lĩnh vực khó đối với giới chuyên khoa. Cho đến nay vẫn còn tồn tại nhiều thuyết về lĩnh vực phát triển của trẻ và vẫn chua có một sự thống nhất nào. Quá trình phát triển của trẻ là một quá trình động, liên tục từ sơ khai cho đến hoàn thiện theo thời gian, và không thể xác định được một mốc tuổi chuẩn xác nào để xác nhận kết thúc phát triển của một chức năng về thể lực hay tinh thần cụ thể. Nhưng tựu trung lại, giới chuyên môn đồng thuận là có hai yếu tố chính ảnh hưởng đến quá trình phát triển của trẻ là di truyền và môi trường. Tuỳ thời điểm mà mỗi yếu tố đóng góp và tương tác ở mức độ khác nhau vào quá trình lớn lên và phát triển cho một cá thể trẻ. Trong những năm đầu đời, yếu tố di truyền đóng góp nhiều hơn trong sự phát triển của trẻ. Và cho đến nay, chưa có một bằng chứng nào cho thấy yếu tố chủng tộc và di truyền có tác động khác nhau đối với phát triển trí tuệ giữa các vùng địa dư và chủng tộc.

Yếu tố môi trường như gia đình, xã hội, văn hoá có tác động ảnh hướng đến quá trình phát triển về xã hội, tư duy nhiều hơn là thể lực. Thế nhưng mục đích chính của việc đánh giá các chức năng tư duy, cảm xúc và xã hội của trẻ em không phải để đánh giá biểu hiện hành vi đạo đức của trẻ mà để nhận dạng phát hiện sớm về những lệch lạc về chức năng hành vi theo chiều hướng bệnh lý để can thiệp kịp thời. Lệch lạc về hành vi ở trẻ có thể là bệnh lý thực thể và cũng có thể là bệnh lý tâm thể. Thí dụ như chậm phát triển ngôn ngữ ở một mức độ nào đó của một trẻ có thể là biểu hiện của một rối loạn di truyền bệnh Down (bệnh thực thể),  nhưng cũng có thể là biểu hiện của chứng tự kỷ (bệnh lý tâm thể).

Dựa trên hai đặc điểm đó, có thể nói rằng sự phát triển của trẻ em trên toàn thế giới ở cùng một lứa tuổi nếu tính trên số đông là tương đồng nhau. Sự khác biệt chẳng qua là do yếu tố văn hoá và xã hội, nhưng đó là tính số đông. Còn ngay cả trong cùng một đơn vị địa dư, các yếu tố chung đó cũng không thể áp dụng được cho một cá thể nào cả, mà chỉ là trị số tham khảo.

Cho đến nay, giới chuyên khoa trên thế giới cũng có nhiều bộ chỉ số đánh giá mốc phát triển của trẻ, có thể khác nhau về những chi tiết nhỏ, nhưng nhất quán về các chỉ số phát triển thể chất cũng như tinh thần được chia làm 4 mục: phát triển thể lực (hoạt động thô và hoạt động tinh tế), phát triển về nhận thức/trí tuệ, phát triển về cảm xúc xã hội và phát triển về ngôn ngữ. Tính chung lại chỉ cần trên dưới 30 chỉ số cho 4 lĩnh vực trên đây là có thể giúp cho giáo viên hoặc phụ huynh có thể sơ bộ đánh giá xem một trẻ có mức độ phát triển nằm trong số đông các cháu cùng lứa tuổi hay không. Và đi kèm theo là cũng khoảng 30 chỉ số khác là những dấu hiệu coi là khả nghi cháu có thể bị chậm phát triển hơn so với các trẻ khác cùng lứa tuổi. Việc đánh giá mức độ phát triển của trẻ cũng không phải diễn ra một lần, mà là một sự quan sát thường xuyên, ghi nhận ở các thời điểm khác nhau. Nếu trẻ có các dấu hiệu khả nghi theo hướng dẫn,  thì cha mẹ hoặc giáo viên sẽ gửi cháu đến bác sĩ chuyên khoa để khám và xác định.

Vì thế, ở Việt nam chúng ta không nhất thiết phải có một bộ chỉ số riêng để đánh giá các giai đoạn phát triển của trẻ, mà nó đã là kinh điển trong giáo khoa y khoa.

Tóm lại, việc Bộ GD-ĐT đưa ra “bộ chuẩn phát triển của trẻ 5 tuổi” là không hợp lý cả về mặc chức năng lẫn chuyên môn. Các chỉ số đánh giá phát triển của trẻ là phạm vi của y tế, còn nội dung của “bộ chuẩn” này đưa ra hoàn toàn bất hợp lý về mặt khoa học, không những không được coi là  chuẩn để đánh giá mà cũng không phản ánh được yêu cầu của một bộ chỉ số đánh giá sự phát triển của trẻ. Bộ chỉ số đánh giá mốc phát triển của trẻ không phải là tiêu chuẩn nhằm để xác định trẻ có đạt chuẩn hay không đạt được chuẩn của lứa tuổi mà chỉ là một số chỉ số sàng lọc giúp cho những người chăm sóc trẻ hàng ngày có thể phát hiện sớm những biểu hiện của các khiếm khuyết về mặt tâm lý, bệnh tâm thể và thực thể của trẻ để có thể can thiệp hoặc ngăn ngừa kịp thời cho trẻ ở mức tốt nhất. Ngoài ra cũng có thể dựa vào đó mà có chương trình huấn luyện phù hợp cho các hoạt động thể lực và trí tuệ của trẻ.

 

Phụ lục:
Mốc phát triển của trẻ 5 tuổi

Một trẻ 5 tuổi tính trung bình có thể…

Các dấu hiệu có thể có vấn đề…

Vận động thô

Đi lại dễ dàng trên một lối hẹp

Dễ mất thăng bằng khi đi lại

Chạy nhẹ nhàng trên đầu ngón chân

Khó khăn và không đồng bộ được khi chạy, dễ vấp ngã

Năng hoạt và thành thạo khi leo, trượt, đánh đu…

Sợ hay tránh né các trò chơi ở sân chơi (đu quay, cầu tuột…)

Đứng bằng một chân (cả trái và phải) khoảng 8-10 giây

Không thể đứng bằng một chân hơn 2-3 giây

Nhảy lò cò từ 10 lần trở lên (cả hai chân)

Không nhảy lò cò được 4-5 lần, kể cả hai bên

Bắt bóng bằng tay, tung và đá bóng dễ dàng

Không có khả năng này

Chạy xe đạp không cần bánh phụ

Không thể đạp được bàn đạp của xe ba bánh hoặc xe hai bánh có bánh phụ

Vận động tinh tế

Xâu kim lớn

Không thể xâu được kim lớn

Nhìn vẽ lại (copy) các hình tam giác, vòng tròn, đường thẳng

Không thể nhìn vẽ lại các hình tam giác, vòng tròn, đường thẳng

Bắt đầu học viết chữ (như tên)

Không thể nhìn viết lại được chữ mà trẻ có thể phát âm hay đọc được

Mô tả chi tiết khi vẽ (như cửa sổ của ngôi nhà, rèm cửa..)

Không vẽ được bức tranh đơn giản

Thể hiện tiến bộ trong cách sử dụng kéo (cắt ra các hình đơn giản)

Sử dụng bút chì và kéo khó khăn

Sử dụng được dụng cụ gắp thức ăn

 

Thường thích tay sạch sẽ trước khi vào học

Không có ý thích tay sạch sẽ (do dơ bẩn khi chơi)

Ý thức

Có thể bắt chuyện có chủ ý

Thường xuyên gặp khó khăn trong việc sử dụng từ đơn

Có vài lỗi văn phạm

Mắc lỗi văn phạm thường xuyên

 

Không có khả năng trả lời câu hỏi (tại sao, cái gì)

 

Không thể hiểu hoặc giải thích được nghĩa từ thông thường

Hiểu được đối nghĩa

 

Biết được sự giống nhau giữa các vật

 

Hiểu được giới từ (như là ở trong, ở ngoài, bên cạnh) và đại từ nhân xưng (như con, chị, anh…)

Mắc lỗi văn phạm, nhân xưng, hoặc giới từ

 

Thầy cô giáo mẫu giáo phàn nàn về khả năng tiếp thu của trẻ

 

Không thể lặp lại được một câu có 8 từ trở lên

Xã hội

Biết địa chỉ nhà (số nhà, tên đường)

 

Sử dụng được dụng cụ ăn

Không tự ăn và mặc quần áo được

Tự mặc quần áo, đi giày trừ một số loại giày có dây hoặc nút cài phức tạp

 

Có thể giải quyết một số chuyện: thương lượng, nài nỉ, chia sẻ, tránh xung đột…

Không có khả năng hoặc không hứng thú tham gia các trò chơi hoặc sinh hoạt theo nhóm

 

Không có kỹ năng giải quyết vấn đề nếu việc xảy ra không theo ý muốn

Trí tuệ

Nhận dạng được tiền xu, tiền giấy

Không có ý niệm gì về tiền, số và thời gian

Đếm được 10-20 vật

 

Biết khái niệm thời gian sáng, chiều

 

Có thể so sánh (nhanh hơn, chậm hơn)

 

 

Chơi ở một trình độ khác hẳn với bạn cùng lứa

 

Có những dấu hiệu chưa đủ đến trường

Nguồn trích: Bộ Y tế, Tiểu bang Queensland, Úc www.health.qld.gov.au

 


"Ngộ độc " (nước) củ dền - nỗi oan Thị Kính - BS Nguyễn Đình Nguyên
5/6 mẫu thử nghiệm phân và thịt chó có nhiễm phẩy khuẩn Tả, rồi sao nữa?
Biểu tượng của ngành Y khoa -BS  Nguyễn Đình Nguyên
CHUỘT VÀ VAI TRÒ CỦA NÓ TRONG NGHIÊN CỨU Y SINH HỌC
Chứng bệnh Bất toàn trong Tạo sinh xương (Osteogenesis Imperfecta)
Chứng bệnh Bất toàn trong Tạo sinh xương (Osteogenesis Imperfecta)
Các biện pháp trước mắt để làm giảm nồng độ 3-MCPD trong sản phẩm nước tương chế biến bằng phương pháp thuỷ phân
Cúm lợn và những điều cần biết
Cúm lợn: Hướng dẫn thực hành và Tài nguyên thông tin dành cho bác sĩ lâm sàng
Cần phải tập trung vào việc khử trùng môi trường, nguồn nước uống và sinh hoạt
Di sản của chiến tranh: Thêm bằng chứng về mối quan hệ giữa chất độc Da cam và dị tật bẩm sinh
Dinh dưỡng và tuổi Vị thành niên
Dịch cúm chim ở gia cầm - Vấn đề cần nhìn lại - Nguyễn Đình Nguyên
Dịch Tả có phải do ăn mắm tôm?
Giải pháp nào cho vấn đề "Tiền mất tật mang"?
Giải pháp nào cho vấn đề “Tiền mất tật mang”? - Nguyễn Đình Nguyên
HIỆN TƯỢNG “THỤT DẦU”
Hướng dẫn an toàn thực phẩm trong gia đình
Hướng dẫn việc tìm kiếm thông tin sức khoẻ trên hệ thống thông tin liên mạng (internet)
Hướng dẫn việc tìm kiếm thông tin sức khoẻ trên hệ thống thông tin liên mạng (internet) - BS Nguyễn Đình Nguyên (Úc)
Khiêu vũ và chóng mặt
Khoa học thiếu thông tin và thông tin thiếu khoa học
Lentine và sức khỏe con người
Lạm bàn về chuyện quản lý dược phẩm - Nguyễn Đình Nguyên
Lợi ích của bũa ăn điểm tâm sáng - BS Nguyễn Đình Nguyên
Mập mới khỏe: Sai lầm từ quan niệm
Một số câu hỏi thông thường của bệnh tiêu chảy do Tả
NGUYEN DINH NGUYEN
Ngộ độc (nước) củ dền - nỗi oan thị kính
Nhân hai trường hợp tử vong do tiêm kháng sinh loại ceftriaxone tại BV Đa khoa Tây ninh
Phân tích cấu trúc di truyền DNA: ứng dụng trong Y pháp nhận dạng - BS NGUYỄN ĐÌNH NGUYÊN
Phương pháp chuẩn để kiểm định 3-MCPD trong nước tương và các sản phẩm nước tương có gia hương vị hoặc các nước chấm làm từ đậu nành ở New Zeland - Nguyễn Đình Nguyên
Phản hồi của Nguyễn Đình Nguyên về ý kiến của Phạm Văn Linh “Đâu phải là thiếu cơ sở khoa học”
Sữa và Nuôi dưỡng trẻ em bằng sữa
Tai biến hôn mê sau gây tê kết hợp tuỷ sống-ngoài màng cứng: Một báo cáo lâm sàng đầu tiên trên thế giới
Tai biến liệt mặt sau một phẫu thuật có gây mê
Thuốc rẻ cho người nghèo
Thông báo khẩn cấp của FDA đối với người tiêu dùng ở Mỹ về sản phẩm kem đánh răng nhập khẩu từ Trung quốc - Nguyễn Đình Nguyên
Tranh luận giữa nhà khoa học hàng đầu Việt Nam và Mỹ
Tác dụng của chiếc Khẩu trang I
Tác dụng của chiếc Khẩu trang II
Tác dụng của chiếc Khẩu trang III
Tại sao bệnh Cúm không thanh toán được mà cũng không chữa được?
Tản mạn về về bài viết “Không được tuỳ tiện phát ngôn tiêu cực về chống dịch tiêu chảy” của tác giả Nguyễn Văn Dũng
Ung thư tuyến tiền liệt làm tăng nguy cơ gãy xương - BS Nguyễn Đình Nguyên
Vaccine phòng chống cúm gia cầm A(H5N1) ở người, hứa hẹn?
Vài nét về Vi rút Cúm lợn (heo) (Swine influenza virus)
Vàng nhân não: Biến chứng nguy hiểm ở trẻ sơ sinh, nhưng có thể phòng ngừa được
Vì  sức khỏe người dân hay vì  sợ dư luận?
Vắc-xin kết hợp ngừa đa bệnh MMR-II: tiêm dưới da hay tiêm bắp
Về Bộ chuẩn phát triển trẻ 5 tuổi
Về quyết định “Hướng dẫn xử lý tiêu hủy mắm tôm ô nhiễm mầm bệnh tiêu chảy cấp nguy hiểm” của Bộ Y tế
Về đợt dịch Tả: “Quan cần nhưng dân chưa vội”, nhưng “xin đừng vội trách đa đa”
Đo thân nhiệt (nhiệt độ) cho trẻ- thiết bị hiện đại có phải lúc nào cũng hữu ích? - BS Nguyễn Đình Nguyên
Đu đủ và thai nghén_ sự thật hay truyền thuyết?
Đu đủ và thai nghén_ sự thật hay truyền thuyết? - BS Nguyễn Đình Nguyên
Đánh giá nguy cơ tác hại của thành phần 3-MCPD trong thực phẩm lên sức khoẻ con người
Đã tìm ra thêm một phương thức điều trị cúm A H5N1 ở người?
Định mức 3-MCPD an toàn nào được đặt ra cho sản phẩm nước tương?
Đổi tên “Cúm Heo”, thương thay thân phận Con Gà!


Trang nhiều tác giả
Trang riêng của Lê Ngọc Dũng
Trang riêng của Lương Lễ Hoàng
Trang riêng của Nguyễn Bảo Trung
Trang riêng của Nguyễn Hoài Nam
Trang riêng của Nguyễn Hữu Đức
Trang riêng của Nguyễn Văn Tuấn
Trang riêng của Nguyễn Ý Đức
Trang riêng của Nguyễn Đình Nguyên
Trang riêng của Phan Xuân Trung
Trang riêng của Đỗ Hồng Ngọc
Trang riêng của Đỗ Minh Tuấn