Chữa viêm loét dạ dày bằng liệu pháp tự nhiên
Lương y VÕ HÀ
Ăn nhiều ngũ cốc thô và thực hành lắc tay là những giải pháp tốt để chữa viêm loét dạ dày do tác dụng tổng hợp của việc tăng cường nhu động ruột, kích thích tiêu hoá, kháng viêm và điều hoà thần kinh giao cảm.
Triệu chứng.
Viêm loét dạ dày gồm các cơn đau do viêm hoặc loét dạ dày hoặc tá tràng. Bệnh thường biểu hiện qua các triệu chứng đầy bụng, ăn khó tiêu, đau vùng thượng vị, có thể đau lan ra hông sườn, ợ hơi, ợ chua, buồn nôn.
Nguyên nhân.
Ở một số người, có thể do tiên thiên hay do ăn uống, sinh hoạt không hợp lý, tiêu hoá kém thức ăn hay trệ đọng dễ sinh ra hàn thấp hoặc thấp nhiệt ở dạ dày. Thấp nhiệt uất kết làm khí trệ huyết ứ, lâu ngày dễ dẫn đến viêm loét.
Trong thời đại công nghiệp, cuộc sống nhiều áp lực, con người thường phải gánh chịu nhiều căng thẳng, lo âu. Những cảm xúc tiêu cực kéo dài tác động xấu lên hệ thần kinh thực vật làm rối loạn hoạt động tiết dịch và vận động ở dạ dày. Điều nầy cũng làm rối loạn tiêu hoá, ăn kém, ăn không tiêu, thức ăn trệ đọng cũng dễ dẫn đến viêm loét. Ngày nay, nhiều nền y học đều công nhận những cảm xúc tiêu cực, thường gọi là stress, là một yếu tố gây bệnh quan trọng. Theo Đông y, Can chủ sơ tiết, những cảm xúc khó chịu khiến Can khí không được sơ tiết, Can khí uất kết có thể làm rối loạn nhiều công năng khác nhau. Tuy nhiên, do “Mộc khắc Thổ”, ảnh hưởng trực tiếp nhất sẽ là Thổ khí, tức khí hoá của Tỳ Vị. Hiện tượng nầy thường được gọi là Can phạm Vị. Đầy bụng, ăn khó tiêu, đau vùng thượng vị là bệnh thể hiện ở dạ dày; buồn nôn, ợ chua, có khi đau lan ra hông sườn là biểu hiện của Can Đởm hoả vượng do Can khí không được sơ tiết.
Yếu tố vi khuẩn Helicobacter Pylory (HP) trong viêm loét dạ dày.
Theo y học hiện đại, bên cạnh một số trường hợp loét gây ra do dùng lâu dài những loại thuốc kháng viêm non-steroid như aspirin, ibuprofen, tác nhân chánh gây ra viêm loét dạ dày hoặc tá tràng là loại vi khuẩn HP. Nghiên cứu ở Mỹ[i] cho thấy có khoảng 20% số người dưới 40 tuổi và 50% số người trên 60 tuổi bị nhiễm HP. Ở những nước hoặc những cộng đồng có điều kiện vệ sinh thấp kém, tỷ lệ dân cư bị nhiễm HP có thể đến 90%[ii]. Tuy nhiên, có rất ít, chỉ khoảng 10 đến 15% số người bị nhiễm có thể phát triển thành bệnh đau dạ dày! Theo quan điểm chỉnh thể của y học cổ truyền, trong những trường hợp nầy, sự hoà hợp giữa Can và Tỳ và khí hoá bình thường của Tỳ Vị là điều cơ bản. Nếu giữ được “tâm bình khí hoà” hoặc Tỳ Vị vững mạnh, không có hàn thấp hoặc thấp nhiệt ở dạ dày, vi khuẩn nếu có cũng sẽ không có điều kiện để phát triển.
Mặt khác, y học hiện đại cũng đề cập đến hội chứng rối loạn tiêu hoá liên quan đến bệnh tâm thể. Gọi là bệnh tâm thể vì bệnh chỉ liên quan đến những yếu tố tâm lý. Người bệnh cũng có một số triệu chứng tương tự như viêm loét dạ dày như đầy bụng, ăn kém, đau vùng thượng vị, . . Tuy nhiên, qua xét nghiệm, người ta không thấy loét hoặc không tìm được HP trong ống tiêu hoá. Thực ra, rối loạn chức năng tiêu hoá do yếu tố tâm lý chỉ là giai đoạn đầu của cùng một chứng bệnh, cùng một nguyên nhân, chỉ khác ở mức độ phát triển. Nếu không được giải quyết, rối loạn khí hoá ban đầu sẽ dẫn đến tổn thương thực thể. Ngoài ra, vi khuẩn HP không phải là điều kiện tất yếu trong các chứng đau dạ dày. Được biết, có khoảng 80% số người bị viêm loét có nhiễm HP. Cũng có nghĩa là một số người bị viêm loét mà không nhiễm HP. Do đó, trong một số trường hợp, nếu không giải trừ được nguyên nhân, hoặc thấp nhiệt ở dạ dày hoặc những căng thẳng về tâm lý, việc lạm dụng những loại kháng sinh sẽ không trừ được bệnh mà còn có nguy cơ tạo ra những dòng vi khuẩn có tính đề kháng ngày càng cao đối với những loại thuốc nầy.
Cách chữa.
Viêm loét dạ dày thuộc phạm vi các chứng Vị quản thống của y học cổ truyền. Tuỳ theo mức độ tiến triển của bệnh, phép chữa thường bao gồm các phương dược nhằm sơ Can, lý khí, kiện Tỳ hoặc hoạt huyết, hoá ứ tiêu viêm. Tuy nhiên, phạm vi bài nầy sẽ chỉ đề cập đến những biện pháp tự nhiên để người bệnh có thể tự vận dụng được.
Chế độ ăn uống.
Ăn nhiều thực phẩm thô thay cho thực phẩm tinh lọc là giải pháp chánh trong chế độ dinh dưỡng đối với ngưòi bị rối loạn tiêu hoá, kể cả loét dạ dày. Thực phẩm thô hay các loại hạt toàn phần bao gồm gạo lức, nếp lức, bắp, các loại đậu và một số hạt có chất béo như mè, hạt điều, hạt bí còn nguyên lớp màng ngoài của hạt. Ở đây, những thức ăn nầy có 3 tác dụng quan trọng. (1) Hạt thô có nhiều chất xơ, sinh tố và chất khoáng, nhất là những sinh tố nhóm B cần thiết cho nhu cầu chuyển hoá các chất, cho việc tiêu hoá thức ăn. (2) Hạt thô có nhiều chất chống oxy hoá quan trọng để bảo vệ lớp màng tế bào ở thành trong của dạ dày. (3) Nghiên cứu gần đây còn cho biết ăn ngũ cốc thô còn làm giảm tỷ lệ CRP (C-reactive protein), yếu tố biểu thị tình trạng viêm trong các chứng viêm nhiễm mãn tính. Để tránh làm loãng các loại dịch tiêu hoá cũng như các vi chất dinh dưỡng có sẳn trong hạt thô, không nên uống nhiều nước soup, nước canh trong bửa ăn. Bù lại, cách xa bửa ăn có thể uống thêm nước trái cây hoặc ăn thêm canh soup. Năm 1958, nghiên cứu của Viện Quân Y 108[iii] (Hà Nội) cho biết uống nước ép hoa quả có tác dụng điều hoà sự co bóp ở dạ dày và kích thích sự tái tạo các tế bào màng nhày để chữa vết loét. Kết quả nầy cũng phù hợp với những nghiên cứu gần đây của những nhà khoa học phương Tây về tác dụng chống lại các gốc tự do, chống viêm và chống nhiễm khuẩn của những chất chống oxy hoá trong nhiều loại rau quả nhất là những rau quả sậm màu, màu vàng, tím hoặc màu đỏ.
Không nên ăn quá no, tránh ăn nhiều thịt hoặc những thức ăn chiên, xào có nhiều dầu mỡ khó tiêu hoá. Ăn thức ăn nhanh hoặc thực phẩm công nghiệp có lượng chất béo bão hoà cao có thể làm gia tăng ngay các triệu chứng bệnh lý liên quan đến stress như khó tiêu, đầy bụng, căng thẳng, tim đập nhanh. Ngược lại, ăn thực phẩm thô không chỉ giúp kích thích tiêu hóa, kháng viêm, tăng cường sức đề kháng mà còn có thể chống stress, dễ tạo tâm lý cân bằng do hàm lượng những sinh tố nhóm B, sinh tố C, E, chất khoáng Magnesium, Selenium có nhiều trong ngũ cốc thô hoặc rau quả. Ngoài ngũ cốc thô, người bệnh có thể ăn thêm cá và một số hạt có chất béo như mè, hạt điều, hạt hạnh nhân để được cung cấp thêm chất đạm và nhiều acid béo omega 3 hửu ích cho hoạt động của não và sự ổn định tâm lý.
Ngoài ra, thường dùng chuối xanh dưới hình thức rau trộn trong các bửa ăn cũng là một liệu pháp bổ sung tốt cho trị viêm loét dạ dày. Chuối xanh có những hoạt chất có tác dụng kích thích sự phát triển của những tế bào màng nhầy ở thành trong dạ dày. Lớp tế bào nầy tăng sinh nhanh chóng để chống loét hoặc hàn gắn vết loét đang tồn tại. Đông y có cách dùng chuối xanh trị bệnh dạ dày như sau. Chuối xanh phơi hoặc sấy khô ở nhiệt độ thấp, tán bột, bỏ vào lọ đậy kín. Mỗi ngày dùng 2 lần, mỗi lần khoảng 8g.
Vận động.
Theo Đông y, “Tỳ chủ tứ chi và cơ nhục”. Khí hoá của Tỳ Vị chỉ được kích hoạt và hoạt động điều hoà trong điều kiện có sự vận động của tứ chi hoặc cơ bắp. Vận động không chỉ giúp khí huyết lưu thông, nâng cao sức miễn dịch, kích thích tiêu hoá mà còn có thể làm sơ tiết Can khí. Một nét đặc thù có hại của lối sống hiện đại ngày nay là nhiều lo âu nhưng lại ít vận động thể lực. Ở một người bình thường, không quen thực hành những bài tập thiền hoặc thư giãn, chính vận động lại là yếu tố cần thiết để giải toả căng thẳng tâm lý cũng như những uất trệ khí huyết để giữ gìn sức khoẻ. Ở nhiều nơi người ta có cách tạo ra những phòng tập để giúp khách hàng vào đó hả giận, xả stress. Phòng tập được thiết kế nhiều hình nộm với mẫu mả khác nhau. Bạn có thể đến đó và tha hồ đấm đá vào một đối tác tưỡng tượng nào đang làm cho bạn tức giận! Chỉ năm mười phút sau, uất khí sẽ tan biến. Còn có một cách đơn giản và ôn hoà hơn. Tập aerobic hoặc thực hành đi bộ. Đi bộ mỗi ngày khoảng 30 phút, mỗi tuần 5 lần. Nghiên cứu cho thấy đi bộ có thể giúp tăng cường nhu động ruột, kích thích tiêu hoá. Hơn nữa, đi bộ còn làm cho cơ thể tiết ra chất dopamin và serotonin có thể giúp giảm stress và dẫn đến thư giãn cơ bắp, thư giãn thần kinh.
Phất thủ liệu pháp. Phất thủ liệu pháp (PTLP) còn gọi là phương pháp lắc tay, là một phương pháp khí công đơn giản, cũng có thể xem là một hình thức thiền động. Ngoài việc kích hoạt thăng giáng ở các đường kinh để thông kinh hoạt lạc, tăng cường lưu thông khí huyết, các động tác lắc tay liên tục và đều đặn có tác dụng làm gia tăng nhu động ruột, kích thích tiêu hoá và điều hoà thần kinh giao cảm. Do đó, tập PTLP 2 lần mỗi ngày, mỗi lần từ 20 đến 30 phút sẽ đáp ứng rất tốt quá trình chữa rối loạn tiêu hoá hoặc viêm loét dạ dày. Nên tập liền sau các bửa ăn, động tác lắc tay gây trung tiện hoặc ợ hơi nhiều lần sẽ giải quyết nhanh chóng triệu chứng đầy bụng và tạo điều kiện chữa lành các vết loét.
Ngoài ra, nếu có điều kiện, mỗi ngày nên dành ra khoảng 10 đến 15 phút để tập một số động tác Yoga. Các động tác cúi, ngửa ở vùng bụng như các thế rắn hổ mang, thế đầu tựa gối, thế căng giãn lưng . . có thể giúp thư giãn cơ và thần kinh, điều hoà hoạt động nội tiết và tăng cường hoạt động khí hoá ở vùng trung tiêu để chữa các chứng rối loạn tiêu hoá.
