Táo bón tuổi già
Lương y VÕ HÀ
Táo bón là tình trạng phân bị ngưng đọng nhiều ngày ở ruột già khiến phân trở nên khô, cứng, khó đi cầu. Nếu 2 hoặc 3 ngày mới đi cầu, đi cầu không đều nhưng phân vẫn mềm, đi cầu dễ dàng vẫn xem là bình thường.
Bảo đảm thông nhuận đường đại tiện là một yêu cầu quan trọng để bài tiết kịp thời những cặn bả độc hại trong quá trình biến dưỡng của cơ thể để giữ gìn sức khoẻ. Ở người già, các hoạt động chức năng suy yếu, dương khí kém, tân dịch giảm thường dễ sinh táo bón. Nếu không được giải quyết kịp thời, táo bón có thể gây ra nội nhiệt, khí uất, khí nghịch và làm trầm trọng thêm các chứng bệnh tuổi già như nhức đầu, mất ngủ, áp huyết cao, tim mạch. Một số trường hợp táo bón có thể do những nguyên nhân bệnh lý đặc thù cần được chữa trị riêng biệt như khối u, tắc ruột, bệnh lý ở tuỷ sống, nhiễm trùng. Ngoài ra, trong những trường hợp táo bón thông thường, người bệnh có thể áp dụng những biện pháp đơn giản sau đây để tự chữa trị.
Ăn thức ăn có nhiều chất xơ.
Nguyên nhân gây ra táo bón thường gặp nhất là do ăn nhiều thức ăn tinh lọc, phân ít. Tổng lượng phân không đủ kích thích những thụ cảm ở thành ruột thẳng và cơ vòng hậu môn để tạo phản xạ đi cầu. Do đó, cần ăn thức ăn có nhiều chất xơ. Chất xơ có nhiều trong rau, quả, củ và ngủ cốc thô. Chất xơ không những tạo thành chất bả mà còn kết dính những chất độc hại để đào thải ra ngoài, thu hút nước để tăng lượng phân, kích thích hoạt động của tế bào dịch nhầy ở thành ruột và tăng nhu động ruột. Rau quả và ngũ cốc toàn phần không chỉ cung cấp nhiều chất xơ mà còn có hàm lượng cao những chất sinh tố, khoáng chất, chất chống oxy hoá có tác dụng bảo vệ tim mạch, phòng chống ung thư và nâng cao hệ miễn dịch. Một số người già ăn quá ít cũng dễ dẫn đến táo bón. Trường hợp nầy nên ăn dậm thêm khoảng 2 hoặc 3 trái chuối mỗi ngày vào giữa buổi, cách xa các bửa ăn chánh, để cung cấp đủ lượng chất xơ cần thiết. Chuối không những có nhiều chất xơ mà còn có tỷ lệ potassium cao và nhiều vi chất khác có tác dụng giảm stress, cải thiện thành mạch máu và làm giảm nguy cơ áp huyết cao, đột quỵ. Sữa chua hoặc các chế phẩm từ rong biển cũng là những món ăn được khuyến khích cho mọi trường hợp táo bón. Thông thường, chỉ cần cải thiện chế độ ăn là có thể chống táo bón.
Thể dục, vận động.
Hoạt động đi cầu cần sự phối hợp của nhiều nhóm cơ ở vùng bụng. Do đó, năng vận động thân thể để gia tăng nhu động ruột và gia tăng trương lực cơ sẽ giúp cải thiện hoạt động ở ruột già. Cách vận động đơn giản nhất là đi bộ, đi khoảng 30 phút mỗi ngày. Đi từ chậm đến nhanh dần tuỳ theo điều kiện sức khoẻ của mỗi người. Ngoài ra, người già nên thường xoa bóp. Có thể áp 2 bàn tay vào nhau xoa chậm xoay tròn chung quanh vùng rốn để vừa có tác dụng kích thích tiêu hoá ở dạ dày vừa gia tăng nhu động ruột ở vùng ruột già. Mỗi ngày nên thực hành 2 lần, mỗi lần xoa từ 5 đến 10 phút.
Bài tập căng cơ, co đầu gối, ép sát đùi.
Thực hành bài tập căng cơ, nhíu hậu môn, co đầu gối, ép sát đùi sau đây có tác dụng tăng cường chức năng nội tạng ở vùng trung tiêu, tăng trương lực cơ, chống táo bón và những chứng yếu liệt các cơ vùng sàn chậu ở tuổi già như bệnh trĩ, són tiểu, suy nhược sinh dục, sa nội tạng. Thực hành: Nằm thoải mái trên giường, phản hoặc trên sàn nhà. Hít vào, từ từ co chân phải lên cao, cong gập đầu gối, 2 bàn tay ôm lấy 2 cổ chân phải để ép sát cẳng chân và bắp chân về phía thân người trong khi nhíu chặt hậu môn. Thở ra trong khi chân và tay trở về vị trí ban đầu, buông lỏng toàn thân. Hít vào và đổi sang chân trái với cùng động tác. Luân phiên hít vào và thở ra, mỗi bên khoảng 10 lần. Mỗi ngày có thể tập một hoặc hai lần.
Tạo thói quen đi cầu.
Hoạt động đi cầu là một hoạt động sinh lý có tính phản xạ thần kinh. Do đó, cần bồi dưỡng thói quen đi cầu bằng cách đi cầu theo một giờ nhất định trong ngày. Cũng vì lý do nầy, mỗi khi có cảm giác cần đi cầu, không nên nín nhịn.
Uống trà thảo quyết minh.
Thảo quyết minh (TQM) là một vị thuốc nam thông dụng, giá lại rẻ. Vị thuốc nầy có tác dụng thanh can, ích thận, an thần, nhuận trường. Thuốc làm phân mềm, dễ đi cầu nhưng phân không lỏng và không gây đau bụng. Ngoài ra, TQM còn cải thiện độ cholesterol trong máu và ngăn chận tình trạng ngưng kết tiểu cầu trong các bệnh tim mạch. Gia đình có thể mua mỗi lần khoảng 500g, cho vào nồi (nồi đất càng tốt) sao đến khi hết nổ, bỏ vào lọ kín để dùng dần. Sử dụng bằng cách hãm trong nước sôi, mỗi lần từ 6 đến 8g để dùng cả ngày thay nước uống. Với liều nhỏ, TQM có thể dùng hàng ngày như một loại trà dưỡng sinh mà không sợ gây tác dụng phụ.
