Mùa nắng nóng coi chừng sỏi thận
Lương y VÕ HÀ
Hiện nay đang là cao điểm của thời tiết nắng nóng, cũng là lúc có nhiều người được chẩn đoán mình bị sỏi thận nhất so với các thời điểm khác trong năm. Sỏi thận dễ tái phát và có thể gây ra những cơn đau dữ dội ở vùng lưng và bụng dưới. Tuy nhiên một số biện pháp đơn giản, không dùng thuốc dễ dàng chống lại sự lắng đọng sỏi ở những bệnh nhân nầy.
Sỏi thận là gì? Sỏi thận là tình trạng một hoặc nhiều viên sỏi kết tụ nơi thận hoặc đường tiểu ngăn trở việc bài tiết nước tiểu. Sỏi thận có thành phần những cặn bã trong nước tiểu bao gồm một số chất khoáng, phổ biến nhất là những hổn hợp có chứa calci, oxalat hoặc acid uric.
Tại sao bệnh xảy ra nhiều vào lúc nắng nóng? Sự lắng đọng và kết tủa dần dà của sỏi xảy ra qua thời gian dài không riêng gì mùa nóng. Tuy nhiên, vào mùa nầy, lượng nước mất qua đường mồ hôi nhiều, cơ thể có khuynh hướng thiếu nước, nước tiểu đậm đặc hơn nên dễ có khuynh hướng tạo sỏi và những viên sỏi đang tồn tại cũng dễ phát triển.
Làm sao biết mình bị sỏi thận? Sỏi thận thường không được phát hiện cho đến khi xảy ra những cơn đau quặn thận rất dữ dội ở vùng lưng và bụng dưới và khi bệnh được xác định thông qua hình chụp X quang hay siêu âm. Đôi khi người bệnh có kèm theo một số dấu hiệu khác như nước tiểu có máu, sốt, ớn lạnh, nôn mửa.
Nguyên nhân gây ra sỏi. Sỏi thận được tạo thành khi hội đủ những yếu tố (1) Lượng nước tiểu ít (2) Nước tiểu có nồng độ cao một số chất có khuynh hướng lắng đọng như oxalat, calci, acid uric. (3) Không có đủ những chất có khả năng hoà tan những chất nầy để ngăn ngừa sự kết tủa.
Diệp hạ châu chữa sỏi thận. Từ lâu, kinh nghiệm dân gian đã biết sử dụng một số loại thảo dược để chống kết tụ sỏi, thậm chí tán sỏi, phổ biến và dễ tìm nhất là Diệp hạ châu (DHC). DHC có tác dụng lợi tiểu, giãn cơ và có thể làm bể hoặc bào mòn những tinh thể calcium oxalate trong chứng sỏi thận[i]. Mỗi ngày dùng khoảng 2 lít nước sắc DHC với khoảng từ 16 đến 24g DHC phơi khô.
Đu đủ xanh chữa sỏi thận. Kinh nghiệm dân gian nhiều nơi trên thế giới đã sử dụng quả đu đủ xanh để chữa sỏi thận. Chọn quả đu đủ còn xanh cỡ bằng nấm tay vừa ăn đủ 1 ngày. Cắt đôi, bỏ hột. Thêm 1 chút muối hấp cách thuỷ ăn hết trong 1 ngày. Ăn liên tục 7 ngày. Cơ chế tác dụng chưa rõ. Tuy nhiên, nhiều người sử dụng đều cho kết quả tốt. Sau 7 ngày, siêu âm không còn thấy sỏi.
Uống nước chanh. Gần đây, một số nghiên cứu của phương tây đã cho thấy dịch chiết quả chanh có thể cung cấp citrate, hoạt chất có khả năng hoà tan nhiều hợp chất có khuynh hướng kết tủa thành sỏi thận. Một nghiên cứu[ii] tại Trung Tâm Sỏi Thận Tổng Hợp trường Đại học California ở San Diego vừa cho biết uống nước chanh hàng ngày là 1 phương pháp đơn giản để phòng chống sỏi thận. Theo Tiến sĩ Roger L. Sur, Giám Đốc Trung Tâm, uống 120ml nước cốt chanh pha với với 2 lít nước mỗi ngày đã giảm tỉ lệ tạo sỏi từ 1 xuống còn 0,13 viên ở những bệnh nhân đã bị sỏi thận.
Trước đây, 1 nghiên cứu[iii] của các nhà khoa học Trường Đại học Duke cũng cho thấy uống nước chanh có vai trò ngăn chận việc tái phát sỏi thận. Trong thử nghiệm nầy, 12 bệnh nhân sỏi thận được cho dùng thêm nước chanh trong chế độ ăn uống hàng ngày trong 4 năm. Kết quả cho thấy những người nầy đã giảm đi hiện tượng phát triển sỏi và không ai trong số nầy phải dùng thêm thuốc để điều trị sỏi trong suốt thời gian trên.
Thông thường những viên sỏi có đường kính dưói 5 mm có thể tự đào thải qua đường tiểu. Do đó, nếu không có những biểu hiện bế tắc, không gây ứ nước ở thận, không viêm nhiễm người bệnh chỉ cần uống nhiều nước, nhất là nước chanh cũng đủ ngăn chận sỏi phát triển. Mỗi ngày nên uống khoảng 2 lít nước chanh. Tuy nhiên, không nên làm dụng đường để tránh làm tăng nguy cơ các chứng béo phì, tim mạch, tiểu đường.
Có nên kiêng cữ trong ăn uống? Theo sự thống nhất của nhiều chuyên gia về tiết niệu, ngoài việc uống nhiều nước, người bị sỏi thận chỉ cần giảm muối và tránh ăn quá nhiều chất đạm. Muối ăn gia tăng nguy cơ lắng đọng sỏi. Do đó, người bệnh cần lưu ý tránh những thực phẩm công nghiệp có hàm lượng muối cao và giảm muối trong nêm nếm. Ăn nhiều đạm vừa buộc Thận phải làm việc quá sức vừa làm gia tăng một số chất cặn bã có khuynh hướng lắng đọng trong nước tiểu. Do đó, người bị sỏi thận không nên ăn quá 100g chất đạm mỗi ngày dù là cá, thịt hoặc đạm thực vật.
