BÁC SĨ VUI TÍNH TRẢ LỜI


Bác sĩ vui tính trả lời (phần 14)

Có phải sinh vật nào cũng thở bằng phổi không?

Muốn sống, cơ thể phải trao đổi khí với bên ngoài, hút dưỡng khí và thải thán khí. Các loài vật thở theo nhiều kiểu. Động vật không xương như giun, sâu bọ thở trực tiếp qua mặt da. Các loài côn trùng có một hệ thống lỗ thở rải rác khắp thân mình. Cá thở bằng mang. Từ ếch nhái đến động vật cao cấp thì mang "lặn" vào sâu, biến thành phổi.

Thở là hút không khí vào. Dưỡng khí được các hạt máu đỏ đón lấy và rồi được chuyên chở đến tận các tế bào, đốt các chất dinh dưỡng thành năng lượng để đảm bảo cho bộ máy hoạt động. Còn thán khí (CO2) sinh ra sau khi đốt cháy thì được máu trả về phổi để thở ra ngoài không khí.

Hai buồng phổi là hai túi lớn gồm 300 triệu túi nhỏ hình chùm nho, nếu rải ra thì rộng tới 450 m2. Có thế mới trao đổi khí được nhiều, đủ đáp ứng nhu cầu của cơ thể.

Mỗi lá phổi lại có một màng phổi để gói ghém phổi cẩn thận, đặt trong lồng ngực, có xương sườn bảo vệ an toàn. Phổi đặt lên trên cơ hoành, một bắp thịt dẹt, rộng nhất cơ thể, ngăn cách ngực với bụng.

Bản thân phổi không biết… thở. Phổi chỉ bị động co giãn, làm các động tác hít vào hay thở ra tùy theo lồng ngực và cơ hoành căng lên hay xẹp xuống. Bao giờ không khí trong các túi phổi cũng ép cho phổi nở ra chiếm hết thể tích lồng ngực. Bạn cần lưu ý, khi cấp cứu cho người bị một vết thương xuyên lồng ngực cần phải bưng kín chỗ thủng, kẻo không khí vào đầy khoang màng phổi, làm phổi co rúm lại vĩnh viễn.

Các bắp thịt giữa xương sườn và cơ hoành co giãn, trực tiếp gây ra động tác thở. Đàn ông hay thở kiểu bụng, tức là khi hút vào thì bụng nở do cơ hoành hạ xuống. Cơ hoành hạ xuống 3-4 cm thì không khí vào được thêm 1-1,2 lít. Đàn bà hay thở kiểu ngực, tức là khi hút vào, lồng ngực phồng lên. Lúc thức hay ngủ, dù cố ý hay vô tình, ta vẫn thở nhịp nhàng. Trẻ mới đẻ thở mỗi phút 60 lần, từ 16 tuổi trở lên mỗi phút 16-18 lần. Con tắc kè 30 phút mới thở một lần (nó quá cảnh giác, muốn ngụy trang không cho kẻ thù phát hiện ra nó, ngay cả qua hơi thở).

Nhịp thở, hay sự co giãn nhịp nhàng của các bắp thịt hô hấp, chịu sự chỉ huy của các trung tâm hô hấp. Trung tâm này bị thán khí kích thích từng đợt. Đố bạn nín thở được quá vài phút đồng hồ đấy! Nếu nhịn thở, thán khí ứ đọng trong máu sẽ kích thích trung tâm hô hấp. Trung tâm này điều khiển các cơ thở làm việc để thải thán khí ra, thế là bạn lại thở. Bạn có muốn hít vào mãi cũng không được, vì thán khí giảm đi trong máu sẽ ngừng kích thích trung tâm hô hấp, và các cơ thở lập tức ngừng làm việc.

Đứa bé trong bụng mẹ không thở. Phổi mẹ làm nhiệm vụ hô hấp cho cả bào thai. Nhưng khi kẹp và cắt cuống rốn, trẻ sơ sinh bị đứt liên lạc với mẹ và thiếu dưỡng khí. CO2 ứ đọng lại sẽ kích thích trung tâm hô hấp, và tiếng khóc chào đời chính là tiếng thở đầu tiên, là sự khánh thành, đưa vào hoạt động hai lá phổi sơ sinh.

Ngoài hô hấp, phổi còn làm những công việc gì?

Ngạt thở là một nhục hình. Chỉ cần việc thở bị cản trở ít phút là con người sẽ bị tức ngực, mắt trợn ngược, cổ như bị thít chỉ, càng giãy giụa càng ngạt, ruột gan lộn tùng phèo… Hô hấp quả là nhiệm vụ tối quan trọng của phổi, nhưng nó không chỉ có một việc hít thở mà thôi.

- Bài tiết: Trong luồng khí thở ra, ngoài CO2 còn có hơi nước và các chất bay hơi khác. Hằng ngày, 250 ml nước được thải qua phổi. Trẻ em thở nhanh, nhất là khi sốt, càng mất nước nhiều. Khi thân nhiệt tăng lên 1độ C, các bạn phải uống thêm 250 ml nước mới tránh khỏi suy sụp tuần hoàn. Chớ có nhịn khát đấy!

- Điều hòa thân nhiệt: Cùng với hơi thở, hơi nóng trong người cũng bay theo. Vì thế khi trời rét quá, các bạn cần đeo khẩu trang, giữ ấm ngực, phòng cảm lạnh và bảo vệ hai lá phổi.

- Chuyển hóa chất béo: Cùng với gan, phổi cũng tham gia chuyển hoá chất mỡ, phân thành các axit béo. Nó tổng hợp các loại mỡ phức tạp, làm ra chất căng bề mặt để giữ cho phổi khỏi xẹp. Nó đốt cháy 25% axit béo thành CO2, tạo ra năng lượng, phân phối các chất béo cho các nơi và trữ trong kho.

- Tuần hoàn: Phổi chỉ chiếm 0,7% cân nặng cơ thể mà chứa tới 20-30% khối lượng máu tuần hoàn. Hai buồng phổi, với hệ mạch máu dày đặc, là một kho lớn dự trữ máu ngay cạnh tim. Phổi rất xốp và các mạch máu của nó mềm mại, chun giãn. Hồ chứa máu này lúc vơi lúc đầy, tuỳ tình hình, để điều hoà lưu lượng tuần hoàn. Nhờ thế mà nước trong người không ứ đọng, sinh phù thũng. Khi lượng máu tuần hoàn không đủ hoặc ngừng tuần hoàn mà chưa kịp truyền máu, chỉ việc nâng cao hai chân để dồn 500 ml máu ngoại biên về phổi. Thế là tim lại tiếp tục hoạt động. Động tác đơn giản này đã cứu sống các bệnh nhân.

- Bảo vệ cơ thể khỏi bệnh tật: Mạng lưới mao mạch bao la của phổi không chỉ trao đổi khí mà còn là một cái sàng chắn lại mọi thứ cặn bã, các tế bào ung thư di căn… để các men tiêu đạm và các đại thực bào ở phế nang tới giết sạch chúng và thu dọn chiến trường.

Các cục máu nhồi, các di căn ung thư thích đóng đô ở phổi nhiều hơn ở các bộ phận khác của cơ thể. Tuy nhiên, các đại thực bào phế nang (lực lượng bảo vệ phổi) sẽ xuất trận. Đó là những bạch cầu lớn, 30% là "quân địa phương", 70% được điều động từ các nơi qua đường máu. Chúng chống lại mọi cuộc xâm lược của vi trùng, virus, nấm men, bụi bặm…

Ngoài ra, phổi sản xuất nhiều chất và men làm co mạch, giúp cho quá trình cầm máu. Nó cũng là nguồn lớn nhất cung cấp chống đông máu heparin. Nhiều chất có hoạt tính sinh lý quan trọng, làm tăng giảm huyết áp, điều hoà vi tuần hoàn, giãn phế quản, gây dị ứng… cũng được sản xuất tại các mô phổi.

Kẻ thù của phổi là khói thuốc lá. Nó làm cho mỡ phổi viêm xơ, mất tính đàn hồi. Ngược lại, tập thở, luyện khí công làm phổi nở nang, bền dẻo.

(còn tiếp)


Bác sĩ vui tính

Anh lính bạch cầu tiêu diệt tên vi trùng xâm lược như thế nào?
Bạn bị đau họng, mẹ bạn cho là sưng cục thịt thừa
Chúng ta khoẻ hay yếu so với thuỷ tổ là người vượn? Sau này, khi lên ở Sao Kim, Sao Hỏa, Mặt Trăng, cơ thể người ta có biến đổi gì không?
Các bắp thịt được phân công, phối hợp ra sao?
Cái răng bé xíu mà sao cứng khỏe? Răng mọc vào tuổi nào là bình thường? Không mọc răng khôn là người… khôn hay dại?
Có bao nhiêu vị? Tại sao người ta lại nếm bằng lưỡi mà không phải bằng ngón chân như ruồi ?
Có phải nhân loại đang khát nước không? Làm gì để có nước sạch đủ dùng?
Có phải sinh vật nào cũng thở bằng phổi không?
Có phải từ đống rác rưởi có thể thu hồi được khối của quý không?
Có thể xét nghiệm tóc mà biết bệnh không?
Cơ thể chống nóng lạnh ra sao để thân nhiệt luôn ở khoảng 37 độ C?
Cơ thể con người có đối xứng không?
Cồn - một nhiên liệu lỏng thay thế xăng.
Gan là một nhà máy hoá chất lớn nhất cơ thể, điều này nghĩa là gì?
Hệ sinh thái của ao có tự làm sạch môi trường nước tù đọng không?
Khai thác những mạch nước nóng trong lòng đất để làm gì? Suối khoáng nóng có phải là nước thần không?
Làm thế nào mà người giữ được thăng bằng?
Mùi và hương có ý nghĩa gì trong cuộc sống?
Mũi biết mùi như thế nào ?
Người bị mất một phần ba diện tích da có thể tử vong. Da dùng làm gì mà quan trọng thế?
Người cùng đi hai chân như gà, tại sao bàn chân người khác bàn chân gà?
Nếu cho rằng người và động vật là “ký sinh trùng” của cây cỏ thì có ngoa không? Không có cây xanh thì sự sống có tồn tại không?
Ruột thừa có thừa không?
Tai người có gì tài giỏi? Có nên xâu tai để đeo hoa tai không?
Thịt lợn sau khi ăn vào đã biến hoá thành thịt của bạn như thế nào? Ăn óc bò có sinh “đầu bò”, bướng bỉnh không?
Tại sao bác sĩ lại khuyên các em nhỏ cứ nô đùa thoả thích ngoài nắng để đỡ tốn tiền mua dầu cá uống trị bệnh còi xương ?
Tại sao chúng em cứ khổ mãi về cái khổ người cao, thấp, béo, gầy, so le với chúng bạn?
Tại sao con người lúc nào cũng phải hoà mình với thiên nhiên mới có sức khoẻ?
Tại sao khi chạm vào lửa, ta liền rụt tay lại? Làm sao để bảo vệ mình khỏi những ảnh hưởng có hại từ bên ngoài?
Tại sao khi ngủ hay nghiến răng? Như thế có phải là số vất vả và sẽ chết non không?
Tại sao khi ngủ phải nhắm mắt, ban ngày mắt cứ chớp luôn? Tại sao người bạch tạng thích đeo kính râm đen kịt? Mắt cần bóng tối để làm gì?
Tại sao lúc máy bay hạ cánh, tai thường ù và đau?
Tại sao lại bị bóng đè? Có phải là do yếu bóng vía hay không?
Tại sao những chị lên miền núi xây dựng vùng kinh tế mới đều béo tốt, hồng hào và lớn phổng lên?
Tại sao quả tim cứ đập mãi, đến chết mới chịu nằm yên?
Tại sao ta có hai mắt mà không có một hoặc một nghìn con mắt? Đôi mắt đặt ở hai bên thái dương như đôi tai có được không?
Tại sao tóc chỉ mọc trên đầu và trẻ em, phụ nữ có râu lại bị xem là “trái khoáy”?
Tại sao xương sống lại toàn những đốt, uốn cong mà không phải là một đoạn dài thẳng như xương ống chân?
V.A là gì? Tại sao người lớn không phải nạo “nấm họng” như trẻ em?
Vân tay là gì, tại sao vân tay của mọi người lại không giống nhau?
Y học đã làm được những gì để thay thế các bộ phận tàn tật của cơ thể, ngoài chân tay giả, tim phổi nhân tạo, máy trợ thính…
Đôi tay lắp ráp thế nào mà có thể với tới mọi chỗ trên thân mình?


LIST SÁCH

Khảo sát tình dục học - BS Hồ Đắc Duy
Sách 230 bệnh tật trẻ em
Sách 365 lời khuyên sức khoẻ
Sách Bác sĩ vui tính trả lời
Sách commic - 50 cau hoi HIV - AIDS
Sách Cấp Cứu
Sách Dinh dưỡng và an toàn thực phẩm
Sách Giải phẫu thẩm mỹ
Sách Giấc ngủ trẻ em
Sách Giới tính tuổi hoa
Sách Sức khoẻ phụ nữ
Sách Trò chuyện về tình yêu, giới tính, sức khỏe
Sách Tăng huyết áp - Đào Duy An
Thắc mắc biết hỏi ai


LINK THAM KHẢO