Bác sĩ vui tính (phần 28)
Y học đã làm được những gì để thay thế các bộ phận tàn tật của cơ thể, ngoài chân tay giả, tim phổi nhân tạo, máy trợ thính…
Năm 1505, trên thế giới xuất hiện một công trình kỹ thuật kỳ lạ: bàn tay sắt có thể đánh bài và cài khuy áo của kỵ sĩ Berlin Senghen. Vào thế kỷ XX, giáo sư A. Kobrinxki đã thiết kế được bàn tay nhân tạo có thể điều khiển bằng ý chí con người. Ngày nay, trên thế giới đã có hàng vạn người mang bàn tay giả có thể đóng đinh lên tường, lần giở từng trang sách…Họ điều khiển bàn tay nhân tạo bằng ý nghĩ, truyền các dòng điện bắp thịt đến các điện cực cắm ở mỏm cụt.
Ở Tây Âu có những em bé bẩm sinh bị cụt tay do người mẹ khi có mang đã uống phải thalidomit, loại thuốc an thần gây quái thai. Các em vẫn có thể sinh hoạt được bình thường nhờ bàn tay giả bọc chất dẻo có hình dáng và màu da y như thật do bác sĩ Han Smith (người Áo) thiết kế. Nhìn mấy em bé cầm thìa nĩa ăn, người ta không thể ngờ chúng đã bị cụt tay.
Năm 1978, ở Nhật có một ca ung thư xương đáng lẽ phải cắt cụt cả hai chân. Tuy nhiên, kíp mổ của bác sĩ Yasuto Itami đã thay toàn bộ các xương khớp chân từ háng trở xuống bằng vật liệu titan và polyethylen, mà vẫn giữ nguyên các bắp thịt, thần kinh, mạch máu…Bệnh nhân có thể đi lại bằng những khớp nhân tạo ấy.
Khi tụy tạng hỏng, không tiết insulin, con người sẽ bị bệnh tiểu đường. Người ta đã nghĩ ra nhiều biện pháp để khắc phục điều đó, chẳng hạn như ghép tuyến tụy hay những tế bào beta của tuyến này. Tuy nhiên, đa số trường hợp cơ thể bệnh nhân không chịu tiếp nhận mảnh ghép. Việc tiêm insulin hằng ngày cũng khá phiền phức, lại dễ quá liều lúc bệnh nhân ăn. Hiện các nhà khoa học đã chế tạo ra tụy tạng nhân tạo. Đó là một bình chứa insulin đặt ở vai hay cánh tay, có ống nhỏ luồn dưới da để bơm thuốc vào mạch máu và một thiết bị điện tử tự động để điều chỉnh lượng insulin tiêm vào người.
Thận nhân tạo do bác sĩ William Con (Hà Lan) áp dụng từ năm 1943 cho một nữ bệnh nhân nhằm thải lượng u rê thừa trong máu của người này. Đến nay, thận nhân tạo đã trở thành một máy y học thông dụng.
Khi bệnh nhân được phẫu thuật tim, chức năng tuần hoàn máu và trao đổi khí được giao cho máy tim phổi nhân tạo đảm đương. Máy tạo nhịp tim sẽ tiếp sức, điều chỉnh và thay thế hệ thần kinh tự động chỉ huy tim co bóp nhịp nhàng. Hiện có tới khoảng 50 kiểu van tim bằng chất dẻo. Thậm chí cả tim bằng chất dẻo cũng đã được dùng thử
Các nhà khoa học cũng đã làm ra mạch máu nhân tạo bằng các chất liệu như dacron, rodegon, teflon, silastic. Những mạch máu nhân tạo này có thể co giãn và mau liền sẹo, thay thế tốt cho các động mạch và tĩnh mạch bị tổn thương. Viện dệt và công nghiệp nhẹ Kirop (Nga) chế tạo được chỉ khâu mạch máu bằng chất anginat của rong biển. Loại chỉ này có thể tự tiêu, có tác dụng cầm máu và sát trùng.
Y học còn tìm cách thay thế máu. Trong trường hợp mổ mất nhiều máu, người ta dùng dung dịch fluoro carbon tạm thời làm công việc của huyết cầu tố để chuyên chở ô xy. Các bác sĩ Nhật Bản đã thử làm hồng cầu nhân tạo bằng polime chứa huyết sắc tố người. Họ cũng đang nghiên cứu cách làm cho các hồng cầu này đủ sức đàn hồi để chui qua mao mạch mà không đọng nhiều ở gan, lách.
Nếu chỉ còn 1/5 số hồng cầu, cơ thể vẫn sống được. Nhưng nếu mất máu, tức là mất cả huyết tương, thì dù số hồng cầu mất ít hơn, tính mạng vẫn lâm nguy. Trong trường hợp này, bệnh nhân phải được truyền nước muối để đảm bảo mức huyết áp, tránh truỵ tim mạch. Gần đây, nhiều nước đã sản xuất các loại huyết tương nhân tạo dưới dạng dung dịch, keo.
Trong các giác quan nhân tạo, ngoài máy trợ thính giúp phóng to âm thanh và trả một phần sức nghe cho người điếc, còn có máy optacon giúp người mù đọc được chữ thường. Chiếc máy này to bằng bao diêm, có chức năng đo mức chênh lệch cường độ sáng giữa chữ đen và giấy trắng. Tín hiệu thị giác mà máy thu nhận được sẽ được biến đổi thành tín hiệu xúc giác. Cầm máy rà trên trang sách, người mù có thể đọc mỗi phút 150 từ, ngang với tốc độ đọc chữ nổi Brai.
Một loại "mắt nhân tạo" khác là kính siêu âm. Thiết bị này được chế tạo dựa trên cơ chế cảm nhận của những con dơi mù. Những sóng âm phóng ra từ gọng kính sẽ đập vào những vật trước mặt, hắt lại thành những âm thanh nghe thấy. Nhờ đó, người mù đeo kính sẽ biết được người đang đi đến ở cách anh ta mấy thước, từ hướng nào, vật trước mặt cứng hay mềm. Ngoài ra, ở Mỹ còn có loại gậy lazer phóng tia hồng ngoại thành ba chùm sáng tập trung. Âm vang mà cái gậy thu hồi sẽ gây chấn động trên các ngón tay người mù, giúp họ thấy rõ mức độ trở ngại cũng như độ lồi lõm của mặt đường.
Năm 1975, con mắt điện tử đã ra đời và đang được hoàn thiện thêm. Mở hộp sọ một người mù tình nguyện, các bác sĩ đã tìm được những điểm sáng thị giác trên vỏ não, chấm thành một bản đồ. Đối chiếu bản đồ, họ cắm các vi điện cực đúng vào các điểm sáng ấy, nối dây dẫn, rồi đóng kín hộp sọ. Mạng dây điện này nối với một máy tính điện tử và một màn ảnh truyền hình lắp trong hốc mắt, giúp người mù "nhìn thấy" được.
Năm 1978, nhà di truyền học Khorana phát hiện ra rằng nhiều bệnh và khuyết tật bẩm sinh là do các gene hỏng gây nên. Nếu được lắp một gene nhân tạo, cơ thể sẽ có thể tạo ra những bộ phận lành lặn, hoạt động bình thường. Các nhà khoa học hy vọng rằng trong tương lai, không chỉ gene nhân tạo mà cả óc nhân tạo cũng ra đời.
Tiến bộ của kỹ thuật y học đang cố gắng bù lại cho người tàn tật những chức năng đã mất. Nhưng để thích nghi trở lại với đời sống bình thường, con người cần chủ động phát huy những dự trữ năng lượng của mình, không ỷ lại vào máy móc.
Một tấm gương vượt qua tật nguyền là Valeri Brumen (Liên Xô cũ), người 6 lần vô địch thế giới về nhảy cao, vô địch thế vận hội Tokyo 1964. Anh bị giập nát cả bàn chân phải do ngã xe máy, phải lên bàn mổ hai chục lần. Cuối cùng, bác sĩ Gavrinlin Ilidarov đã trả lại cho anh bàn chân, và quan trọng hơn là đã vực dậy ở anh nghị lực chiến thắng bệnh tật để trở về với thể dục thể thao. Sức mạnh tinh thần mà vị bác sĩ tiếp cho đã giúp Valeri Brumen nhảy cao tới 2 m, chỉ kém 28 cm so với kỷ lục thế giới với đôi chân lành trước đây của anh. Sau đó, Brumen nhận được thư của một người không quen biết: "Hết sức cảm ơn anh. Đứa con gái 12 tuổi của tôi nằm liệt giường suốt hai năm nay. Nhờ xem thành tích của anh trên ti vi, nó đã tập và đi lại được.
(còn tiếp)
LIST SÁCH