BÁC SĨ VUI TÍNH TRẢ LỜI

Bác sĩ vui tính (phần 27)

Cơ thể con người có đối xứng không?

Nhìn vào gương, ta thấy thân hình có vẻ hoàn toàn đối xứng, hai tay, hai chân, hai lỗ mũi, một cái miệng cân đối ở giữa mặt. Chỉ có đường ngôi là cố ý rẽ lệch một bên, đó là một sự mất cân xứng nhân tạo.

Tuy nhiên, đặc điểm của thế giới sinh vật là không đối xứng. Ví dụ: Chất hữu cơ anilin tổng hợp thì có cả hai dạng phân tử quay phải và quay trái, nhưng trong cơ thể sống chỉ tồn tại một dạng phân tử anilin quay trái mà thôi. Hai bàn tay về đại thể rất cân xứng, nhưng về chi tiết, đường nét thì lòng bàn tay phải khác hẳn lòng bàn tay trái.

Qua cái bề ngoài đối xứng, cơ thể giấu kín sự mất cân đối bên trong. Quả tim chỉ có một, cũng không tròn trĩnh mà lại còn đặt lệch sang trái. Có một buồng gan thì lại xếp bên phải. Lách và tuỵ tạng cũng ở trạng thái này. Phổi phải to hơn phổi trái và có nhiều thuỳ hơn. Hai bán cầu não có hình dạng tương tự, song nửa óc phải có những trung tâm chỉ huy các chức năng khác với chức năng do nửa óc trái phụ trách.

Bình thường, huyết áp ở hai cánh tay có thể chênh lệch nhau 10 mm thuỷ ngân. Khi mắc bệnh, huyết áp hai tay so le tới 50 mm thuỷ ngân, nhất là trong bệnh nhiễm độc thai nghén.

Nhìn chung, nửa người bên phải mạnh hơn nửa trái. Tai phải thính hơn, hàm bên phải nhai nhiều và khỏe hơn, chân tay phải cũng cứng cáp hơn chân tay trái.

Quả thận trái hay bị ứ nước và viêm bể thận hơn quả thận phải do các mạch máu quanh thận trái được bố trí khác thận phải. Tử cung thường vặn từ trái sang phải, làm cho dây chằng rộng bên trái căng hơn, cản trở tuần hoàn máu, do đó chân trái hay bị phù hơn chân phải.

Mắt phải thường tinh hơn mắt trái. Khi tập bắn súng hoặc soi kính hiển vi, ta dễ thấy hai mắt không đồng đều và có những khả năng rất khác nhau. Nheo mắt phải thấy ngượng, khó khăn và không kín bằng mắt trái. Nhưng mở mắt phải mà ngắm thì dễ bắt mục tiêu và bắn trúng hơn là nhắm mắt phải, ngắm bằng mắt trái. Rõ ràng là mắt phải tinh hơn nhiều.

Phòng thí nghiệm tâm lý học của Đại học tổng hợp quốc gia Vinhius (Liên Xô cũ) cho mỗi người thử nhìn ba vật thể khác nhau lần lượt bằng mắt phải, rồi mắt trái, cuối cùng là bằng cả hai mắt nhìn độc lập với nhau (cách một tấm ngăn giữa hai mắt). Kết quả là ở tất cả mọi người, mắt phải đều xác định vật thể tốt hơn mắt trái. Ngay cả trong trường hợp để tín hiệu đập vào mắt trái trước tiên, chúng cũng phải chuyển sang mắt phải đọc xong đã, rồi mắt trái mới kịp định thần chú ý. Chỉ khi nào vỏ não tin rằng kênh bên phải bỏ trống, nó mới chuyển sự chú ý sang nửa phần não trái, và mắt trái bắt đầu nhìn tốt lên, ngang với mắt phải. Kết luận rút ra là bán cầu não phải nhận thông tin thị giác nhanh nhạy hơn bán cầu não trái.

Một em bé đi theo cha kiếm củi trong rừng, chẳng may bị lạc. Người cha trở lại chỗ gặp con lần cuối cùng, rồi cứ xiên tay trái mà đi, và quả nhiên tìm thấy con. Thả một người lang thang không nhằm đi tới đâu cả, bao giờ bước chân vô định cũng hướng người đó về bên trái (đấy là nói đa số, đối với những người thuận tay phải). Bạn thử bảo một người nhắm mắt (hay bịt khăn đen vào mắt) rồi đi thử mà xem! Chính vì chân phải khoẻ hơn chân trái, đẩy xuống đất mạnh hơn nên đã lái người sang trái.

Chân tay bên phải được phân công “tác chiến”, hoạt động nhiều nên mập khỏe, linh hoạt hơn chân tay trái làm nhiệm vụ cố thủ. Nhưng có một giả thuyết cho rằng ưu thế của nửa người phải là do một lực sinh ra khi trái đất quay. Chứng cớ là cá voi ở bắc bán cầu có nửa người bên phải phát triển hơn nửa trái. Số người thuận tay trái ở bắc bán cầu chỉ có khoảng 3%, nhưng ở nam bán cầu lại rất nhiều, ví dụ ở Nam Phi tới 26%.

Vì sao nhiều người thuận tay phải?

Nghiên cứu 12.000 tác phẩm nghệ thuật, tác phẩm cổ nhất là từ 15.000 năm trước Công nguyên và mới nhất là năm 1950, các nhà y học kết luận rằng 93% loài người thuận tay phải. Thói quen này không hề thay đổi suốt chặng đường dài của lịch sử loài người.

Con người nguyên thuỷ vừa lao động kiếm sống vừa phải tự vệ chống thú dữ. Khi gặp tai hoạ, lo lắng hay làm lụng vất vả thì trống ngực đánh thình thình. Bất giác anh ta ép bàn tay trái vào ngực để trấn an. Còn tay phải cầm dao đá để phòng bị hoặc tấn công. Trong bảo tàng lịch sử còn lưu những bức tranh cổ vẽ người tay phải ném thú, tay trái chắn ngang ngực. Người xưa có kinh nghiệm rằng trong những cuộc đâm chém nhau giữa các bộ lạc, những vết thương vào ngực trái (trúng tim) thường đưa đến cái chết. Và họ làm ra những cái khiên, cái mộc để đỡ đòn. Và tất nhiên, tay trái cầm khiên, mộc bảo vệ trái tim thuận lợi hơn là tay phải. Từ đó, hai tay có sự phân công, tay trái chuyên phòng thủ, tay phải chuyên tấn công (ném đá, phóng lao, đâm dao, chém kiếm…). Tay phải do hoạt động và dùng sức nhiều hơn nên trở nên nở nang, linh hoạt, chính xác hơn tay trái chuyên thụ động chống đỡ.

Trong lao động và sinh hoạt cũng thế. Khi ta ăn, tay trái có mỗi một việc bưng bát, còn tay phải cầm đũa “luôn tay” và cơm, múc canh. Khi viết, tay trái chỉ tì giữ vở trên bàn, để tay phải cầm bút viết lia lịa. Khi giã cua cũng thế, tay phải giành phần nặng hơn, khi mỏi mới nhờ tay trái tương trợ phần nào. Tay phải đảm đương nhiều việc, chăm làm, năng động hơn, nên to, khoẻ, thành thạo, khéo léo hơn tay trái.

Ở con người, do có mối liên quan chặt chẽ giữa óc và tay, giữa lao động và ngôn ngữ nên những trung tâm cơ động trên vỏ não điều khiển bàn tay phải lại nằm gần trung tâm lời nói (ở bán cầu trái của đại não). Nếu chẳng may bị chảy máu não trái thì nửa người phải sẽ bị bại liệt, và cũng không nói, không viết, không đọc được. Còn nếu tổn thương não phải thì nửa người trái liệt, song vẫn nói, vẫn viết được như thường. Kinh nghiệm ở các vườn trẻ, lớp mẫu giáo cho thấy, đối với những cháu thuận tay trái bẩm sinh, nếu cứ uốn nắn một cách thô bạo thì có thể gây những rối loạn về nói năng ở trẻ.

Tuy ở đa số nhân loại, tay phải khỏe hơn nhưng đối với những người thuận tay trái, tay trái của họ cũng khoẻ và khéo léo không kém gì tay phải của người bình thường. Những bức hoạ thiên tài của Leonard de Vinci là kiệt tác của một người thuận tay trái. Luis Pasteur, nhà bác học khai sinh ra ngành vi sinh học, và giáo sư Hồ Đắc Di cũng thuận tay trái. Ở thế vận hội 1980, trong bốn nhà vô địch đấu kiếm thì ba người cầm kiếm tay trái.

Một nhóm các nhà y học Pháp cho rằng, người thuận tay trái có phản xạ nhanh hơn người thuận tay phải. Họ cắt nghĩa rằng mạng lưới thần kinh đi từ não xuống tay trái bằng con đường ngắn hơn là xuống tay phải. Tuy nhiên, trong cuộc sống hằng ngày, mọi công cụ lao động, máy móc, vũ khí… đều được chế tạo phù hợp với đa số những người thuận dùng tay phải. Vì thế, thiểu số những người “trái khoáy” sẽ gặp trở ngại khá nhiều.

Tuy nhiên, bạn nào thuận tay trái bẩm sinh cũng không nên quá lo ngại. Việc tập luyện kiên trì và đúng cách sẽ giúp bạn thành thục dần trong việc sử dụng tay phải. Tốt nhất là nên tập làm việc bằng cả hai tay, tay nào cũng thuận. Nhà phẫu thuật dùng thạo cả hai tay thì động tác mổ sẽ nhanh gọn hơn nhiều.

Những người bị thương hay bị liệt tay phải đã tập cho tay trái đảm nhiệm thành thạo công việc của tay phải, thậm chí tay trái còn làm bằng hai. Cánh tay cụt của Hoa Xuân Tứ, bàn chân của Nguyễn Ngọc Ký có thể viết, cuốc đất, làm thủ công… khéo léo không kém những bàn tay lành lặn.

(còn tiếp)