Bác sĩ vui tính trả lời (phần 16)
Tại sao lúc máy bay hạ cánh, tai thường ù và đau?
Tai giữa thông với tai trong qua hai cửa sổ, thông với xương chũm và họng qua vòi ớtxtasi (vì thế bệnh thường lây lan giữa ba bộ phận này). Tên của vòi này được đặt theo tên của một nhà giải phẫu Italia, người tìm ra nó vào thế kỷ 15. Đó là cái ống thông gió, giữ cho áp lực ngoài màng nhĩ và trong hòm tai cân bằng, nhờ thế mà màng nhĩ rung động được. Đến thế kỷ 18, nhà phẫu thuật Vansava, cũng người Italia, chứng minh rằng việc tắc vòi này có thể gây điếc. Chỉ cần nạo V.A., cắt amiđan là hết điếc.
Ngày nay, các bác sĩ vẫn chữa tai bằng nghiệm pháp Vansava: Bảo bệnh nhân bịt mũi, ngậm mồm, phì hơi. Nếu vòi ớtxtasi thông suốt thì hơi sẽ vào tai giữa, làm màng nhĩ phồng căng, kêu ục một tiếng.
Người thợ lặn xuống sâu, bị áp lực nước làm tai đau, nếu không ngoi lên thì phải nuốt nước bọt vài cái để mở thông vòi.
Khi máy bay cất cánh hoặc hạ cánh, áp suất không khí lên xuống đột ngột, tai trong tạm thời bị điếc do vòi tai chưa mở kịp. Ngáp, nuốt nước bọt vài cái hay nhai kẹo cao su… là những biện pháp làm cho “lò thông gió” mở ra, giúp bạn hết khó chịu.
Tai trong có một đường xoắn ốc chia từng đoạn để chuyển tiếp các âm trầm, âm bổng, phóng to các âm (vốn đã tiêu hao gần hết năng lượng khi tới đây). Sóng âm truyền qua chất dịch và biến thành xung điện, đi vào thần kinh thính giác để lên não. Đó là chặng cuối cùng của thính giác.
Vì sao “vuốt mặt phải nể mũi?”
Rét ơi là rét! Cả người bạn nai nịt kín mít. Dù bạn có thương cái mũi mà đeo một tấm khẩu trang, nó vẫn cứ phải thường xuyên làm nhiệm vụ hít thở, một mình tiếp xúc với khí lạnh.
Mũi đúng là “mũi nhọn xung kích” trong băng giá, “đứng mũi chịu sào” vì cuộc sống chúng ta. Trong ngôn ngữ Việt Nam, cái gì vượt nhô lên thì gọi là “mũi”: mũi tên, mũi thuyền, đất mũi Cà Mau… Mũi vươn cao và đáng được đề cao: “vuốt mặt phải nể mũi”. Mặt đã bao gồm cả mũi, nhưng người ta cứ thích nói trùng “mặt mũi”.
Đố bạn tìm thấy con vật nào khác có cái mũi đứng sừng sững giữa mặt như mũi của con người, trừ chú voi (theo một câu chuyện cổ tích, mụ cá sấu độc ác đã lôi dài cái mũi hếch của chú voi thóc mách khiến nó biến thành cái vòi).
Khi em bé được sinh ra, cái mũi còn nhỏ xíu, mũi bé nào cũng giống nhau. Từ khi bé biết nói, mũi mới dần dần biệt hoá thành mũi dọc dừa, mũi tẹt, mũi nhòm mồm, mũi cà chua, mũi sư tử, mũi lõ… Bộ phận nào của cơ thể về già cũng tóp lại, riêng mũi cứ phổng lên mãi. Các cụ ta xưa có cái mũi bé hơn mũi chúng ta ngày nay.
Cái mũi sinh ra là để hít thở và để ngửi. Nếu thay lỗ mũi bằng ống thuỷ tinh, những con thỏ sẽ ốm rồi lăn ra chết vì ống thuỷ tinh đâu sánh nổi bộ máy bảo vệ tinh xảo của lỗ mũi! Mũi có một hệ thống mạch máu li ti để điều hoà nhiệt độ. Tùy tiết trời nóng hay lạnh, lỗ mũi sẽ đóng hoặc mở để thở nông hay sâu, ngăn mùi lạ và khí độc. Một hàng rào lông mũi, tiêm mao, màng nhầy sẽ sàng dần các cỡ hạt bụi, bắt giữ vi trùng, quét rửa đường hô hấp thường xuyên. Từ đây phát ra những phản xạ ho, hắt hơi, nôn oẹ… để tống khứ mọi kẻ thù của sức khoẻ.
Mũi có nhiều quan hệ với toàn thân thông qua vỏ não và cộng tác thân thiết với đôi mắt. Dân chài, các bộ lạc du mục làm cho tinh mắt bằng cách thở qua chiếc khăn mặt ướt. Bạn nào mũi tịt, phải thở miệng thì thường ốm o, học khó vào. Nhỏ dầu bạc hà vào mũi, trẻ sơ sinh dễ bị ngừng thở. Người bị ngất nếu được ngửi amoniac là tỉnh dậy ngay. Muốn gây mê, thầy thuốc cho hít ête, chloroform. Tây y mới có cách phun bụi thuốc vào mũi để chữa bệnh tại chỗ. Còn ở Việt Nam, từ ngày xưa, người ta đã biết xông nước lá thơm đưa hơi nóng, thuốc kháng sinh, vitamin qua mũi, qua da để trị cảm mạo.
Mặc dù ta không nhìn thấy, nhưng nước mắt vẫn chảy liên tục ngày đêm. Nếu không thế thì mắt và mũi đã chết khô, người hay vật đều như vậy. Tuy đều chảy nước mắt nhưng chỉ con người biết khóc (và cười). Xúc cảm mạnh, nước mắt tràn mi, đổ đầy hai ống lệ ở khoé mắt trong, rỏ giọt buồn buồn trong hố mũi. Trong trận khóc, một vòng cung phản xạ hình thành và huy động nhiều bộ phận cơ thể tham gia: mũi sụt sịt, cuống họng nức nở, ngực thở phập phồng, tim thổn thức…
Mũi là cái ống hứng nước mắt. Thiếu mũi thì cả ngày bạn chỉ có lau mặt cũng không xong. Nước mắt thấm đẫm các màng thụ cảm rất nhạy ở mũi, vùng phản xạ ở đường hô hấp trên rất mạnh và có ảnh hưởng đến toàn cơ thể.
Chỉ vì nhỏ nước muối (giống nước mắt) vào mũi mà hàng trăm con thỏ thí nghiệm của tiến sĩ V.A. Bưcốp đã chết, chẳng sót con nào. Đó là vì thỏ có khóc bao giờ đâu! Còn con người biết khóc cả triệu năm rồi. Nước mắt quá quen với mũi, chẳng những không làm chết người mà còn cứu người. Nước mắt qua bao thế hệ đã bồi đầy lớp màng nhầy và sụn mũi, làm nở to mãi cái mũi kiêu hãnh của chúng ta.
(còn tiếp)
LIST SÁCH