CỔ PHẦN HOÁ BỆNH VIỆN NHƯ THẾ NÀO ĐỂ CÓ LỢI?
PGS TS Nguyễn Hoài Nam
Đại học Y dược TP. Hồ Chí Minh
Cổ phần hóa bệnh viện là một xu thế tất yếu !
Đúng là cổ phần là một xu thế tất yếu trong mọi hoạt động kinh doanh, dịch vụ và nhiều mặt hoạt động khác của xã hội trong giai đoạn phát triển của đất nước ta hiện nay. Khi mà các phương thức hoạt động cũ trong thời bao cấp đã lỗi thời và xu thế hội nhập đang ngày càng bức bách mỗi cơ quan xí nghiệp, bệnh viện và của mỗi con người.
Cũng như các ngành kinh tế và dịch vụ khác. Một khi chấp nhận hoạt động dịch vụ của ngành y tế và đã phân biệt rõ ràng giữa hai hình thái hoạt động cơ bản của một nền Y tế hiện đại là: Y tế dịch vụ và Y tế phục vụ. Tỷ lệ giữa hai hình thái hoạt động này thay đổi tùy thuộc vào sự phát triển của nền kinh tế và trình độ phát triển của xã hội ở mỗi Quốc Gia. Thì việc cổ phần hoá những bệnh viện công để chuyển từ hoạt động theo kiểu bao cấp sang hình thái hoạt động dịch vụ chưa kể biến ngành Y tế thành ngành kinh tế mũi nhọn của địa phương, của đất nước là một thay đổi rất lớn trong tư duy và hành động của người lãnh đạo và quản lý ngành Y tế. Dám vuợt qua những rào cản về đạo đức và ý thức xã hội.
Cổ phần hoá có phải là chiếc đũa thần là cứu cánh cho ngành Y tế không?
Nhiều người, kể cả những thầy thuốc những nhận viên trong ngành Y tế và những người dân đều hy vọng rằng: nếu được cổ phần hoá, các bệnh viện và cơ sở Y tế công lập hiện nay sẽ hoạt động tốt hơn, mang lại hiệu quả cao về chất lượng dịch vụ và kể cả thu nhập cho những nhân viên làm việc trong đó. Nhưng đó chỉ là hy vọng, với sự cổ phần hoá ồ ạt như hiện nay điều này chưa chắc trở thành hiện thực.
Muốn cổ phần hoá có hiệu quả, chúng ta phải nhìn vào bộ máy quản lý và lãnh đạo của mỗi cơ sở Y tế và cơ sở nguồn nhân lực của bệnh viện. Chúng ta quen hoạt động với hình thức bao cấp đã quá lâu rồi, giám đốc được cấp trên bổ nhiệm, trưởng khoa cũng được bổ nhiệm, lấy ý kiến tín nhiệm chỉ có một người v.v…Do đó, nói thật ra chúng ta chưa chọn được người có tài để có thể lãnh đạo và quản lý bệnh viện trong cơ chế thị trường. Tình trạng bình mới rượu cũ sẽ làm nản lòng các nhà đầu tư thật sự. Chúng ta không nên nhầm lẫn nhà đầu tư và nhà đầu cơ. Hiện nay hầu như có rất ít nhà đầu tư thật sự đầu tư vào thị trường bệnh viện vì tỷ lệ lời trên đồng vốn bỏ ra rất thấp, thời gian lấy vốn cũng kéo dài. Hiện tượng này là có thật, chúng ta không nên nhầm lẫn khi mà có một số bệnh viện công doanh thu rất cao. Nhưng sau khi loại trừ các chỉ số gây nhiễu như: thương hiệu bệnh viện có từ lâu đời, một số hoạt động bắt buộc phải đóng tiền như tình trạng cấp cứu nặng, không chữa bệnh nhân sẽ tử vong, không còn chỗ nào để bệnh nhân có thể đến v.v…Thì khả năng kinh doanh từ hoạt động của bệnh viện là khá nhỏ so với các ngành kinh doanh khác.
Một số bệnh viện đã cổ phần hoá hoặc sắp sửa cổ phần hoá, hiện tượng đầu cơ cổ phần đã tràn lan và gây nhiều bất ngờ cho nhiều người. Vì phần lớn cổ phiếu bán cho nhân viên bệnh viện đều được họ bán sạch ra thị trường chứng khoán kể cả thị trường không chính thức và người lao động chẳng còn sở hữa một chút gì bệnh viện mà họ công tác nên tình trạng làm việc theo kiểu bao cấp lại xảy ra với những ly rượu cũ và những nhân viên không cảm thấy quyền lợi của mình được nhân lên cùng với sự phát triển của bệnh viện. Cũng không trách họ được vì nhân viên Y tế trừ một số thầy thuốc giỏi có uy tín v.v…còn lại thì chỉ đủ sống, khi có được một số tiền gấp nhiều lần thu nhập của mình, họ sẽ bán ngay đâu còn khả năng chờ đợi cho bệnh viện phát triển và nhân cổ tức.
Vậy thì với cung cách hiện nay, về lý thuyết cổ phần hoá là giải pháp tốt nhât. Nhưng trong thực tế chưa phải là cái đũa thần cho nền Y tế Việt Nam, cho những người làm y tế và cho mọi người dân.
Nên bán bớt bệnh viện cho tư nhân
Nghe thì có vẻ là nghịch lý và chưa chắc đã được dư luận chấp nhận. Nhưng đúng là như vậy thì sẽ tốt hơn cho chúng ta. Việc này đã được rất nhiều nước trên Thế giới thực hiện và đã thành công. Tại sao vậy? Rõ ràng là khi bán bệnh viện cho tư nhân và các tổ chức tư nhân, họ sẽ dễ dàng tái cơ cấu và tổ chức lại hoạt động của bệnh viện. Do đồng tiền của chính mình bỏ ra, họ sẽ không ngại ngần trong việc mời nhưng chuyên gia giỏi trong lĩnh vực kinh doanh bệnh viện, những chuyên gia giỏi về tài chính và những nhà quản lý giỏi trong lĩnh vực cổ phần. Lúc đó mọi chức danh và nhiệm vụ trong bệnh viện từ giám đốc đến các thầy thuốc chuyên môn đều qua một kỳ thi tuyển và mọi người đều có quyền thi tuyển nếu đạt đủ điều kiện mà nhà tuyển dụng đặt ra. Việc này rất khó khi mà nhà nước còn nằm giữ hơn 51% cổ phần của bệnh viện. Như vậy sẽ không còn tình trạng bình mới rượu cũ trong hoạt động quản lý bệnh viện và về mặt tâm lý các nhà đầu tư sẽ tin tưởng hơn vào hopạt động của bệnh viện. Đây là yếu tố rất quan trọng với những nhà đầu tư.
Chưa kể đến một việc khác rất khó thực hiện được là phần tiền nào trong bệnh viện để làm công tác xã hội, phục vụ cho người nghèo và các đối tượng thuự«c diện chính sách. Có người cho rằng sẽ sử dụng phần lời của nhà nước để làm Y tế phục vụ trong chính bệnh viện. Nhưng để có lời trong hoạt động kinh doanh của bệnh viện trong một số năm đầu tiên khi vừa mới thoát ra khỏi hoạt động bao cấp như hiện nay không phải là dễ và chắc gì điều này sẽ được những người đầu tư khác name giữa 49% cổ phần của bệnh viện đồng ý.
Trong khi đó nhà nước chỉ nên giữ lại 20% các bệnh viện công để hoạt động tốt nhất phục vụ cho công tác chính trị, an dân, phục vụ cho những bệnh nhân nghèo, những đối tượng chính sách và những trường hợp bệnh khó điều trị. Các bệnh viện này hoạt động nhờ vào kinh phí của nhà nước vào thuế vào bảo hiểm Y tế và nguồn đóng góp từ các hoạt động nhân đạo. Trong khí trước đây kinh phí của nhà nước dồn cho 100 bệnh viện thì nay chỉ phải lo cho 20 bệnh viện, chắc chắn là sẽ hiệu quả hơn nhiều kể cả thu nhập của nhân viên Y tế trong các bệnh viện này.
