NGẠT MŨI Ở PHỤ NỮ CÓ THAI
Thạc sĩ - BS PHẠM THẰNG
Viện Tai Mũi Họng Trung ương
Hiện tượng ngạt mũi ở
phụ nữ có thai (PNCT) khá phổ biến, theo Giáo sư F. Disat ở Đại học Y Lion
(Pháp) khoảng 20% PNCT bị ngạt mũi, đặc biệt là vào 3 tháng cuối của thời kỳ
thai nghén. Hóa ra dáng vẻ nặng nề và thở không ra hơi của các thai phụ cũng
một phần là do cái mũi. Thế mà việc "chữa mũi" lại làm cho cả người bệnh và
thầy thuốc đều dè dặt vì sợ thuốc "làm ảnh hưởng tới thai nhi". Nhiều người
chỉ có mỗi một cách là dùng thuốc nhỏ mũi (thuốc co mạch làm mũi thông được
vài tiếng) kéo dài và sau này sẽ bị quen thuốc, một số khác thì được an ủi
"sinh xong rồi sẽ hết ngay mà".
Đặc điểm viêm mũi ở
thai phụ
Nói chung đây là loại
viêm mũi vận mạch kèm theo hiện tượng tăng hoạt động của mũi. Có thể xuất
hiện vào 3 tháng giữa của thời kỳ mang thai, nhưng chủ yếu vào 3 tháng cuối.
Việc chẩn đoán bệnh dựa trên 3 dấu hiệu: Hắt hơi, chảy nước mũi, sau đó là
ngạt mũi. Về dấu hiệu chảy nước mũi, thường là nước mũi loãng chảy ra ở mũi
trước, bệnh nhân có thể xì và lau được, kèm theo có chảy nước mũi đặc xuống
họng, làm bệnh nhân phải khịt xuống miệng để nhổ ra ngoài.
Theo Giáo sư F. Disat
loại viêm mũi này sẽ kéo dài từ 3 đến 20 tuần. Thông thường nó sẽ tự khỏi
trong vòng từ 2 đến 6 tuần sau khi sinh. Quan điểm của GS F. Krause nguyên
Chủ tịch Hội Tai Mũi Họng Hoa Kỳ thì một phần ba số bệnh nhân bị viêm mũi sẽ
giảm và khỏi sau khi sinh, một phần ba khác viêm mũi sẽ chẳng khá lên, một
phần ba còn lại viêm mũi sẽ nặng lên. Quan điểm của chúng tôi: Nếu những
thai phụ nào dùng thuốc mũi kéo dài khi mang thai thì triệu chứng ngạt mũi
sẽ không giảm sau khi sinh, người bệnh sẽ có xu hướng lệ thuộc vào thuốc và
sẽ cần đến một quá trình điều trị đặc biệt cai thuốc.
Tại sao khi có thai dễ
bị viêm mũi hơn?
Ở người có thai người ta
thấy có hiện tượng tăng nội tiết tố sinh dục trong máu (oestrogen và
progesterol) do nhau thai tiết ra. Người ta cũng chứng minh được hình như có
sự liên quan giữa phù nề, tăng cường vận mạch ở niêm mạc mũi, và tăng nồng
độ oestrogen trong máu. Viêm mũi vận mạch cũng được quan sát thấy ở trong
những trường hợp tương tự, ở những người dùng thuốc tránh thai có nội tiết
tố, tuổi dậy thì. Nghiên cứu niêm mạc mũi ở thỏ cái có chửa người ta cũng
thấy có hiện tượng phù nề niêm mạc và tăng quá trình vận mạch của niêm mạc
mũi, đặc biệt ở nửa sau của thời kỳ thai nghén.
Người ta giải thích
hiện tượng này như sau
Dưới tác dụng của
oestrogen làm tăng hoạt hóa hệ Cholinergic, hệ này tác động lên các sợi thần
kinh quanh mạch và quanh tuyến của niêm mạc mũi gây ra phù nề niêm mạc mũi.
Hơn nữa ở người có thai
họ bị nhiều "stress" về tâm sinh lý, có thể làm nặng lên, và kéo dài hơn
bệnh viêm mũi. Hệ thần kinh phó giao cảm cũng tham gia vào quá trình điều
khiển hệ cholinergic có một số nhánh thần kinh đi vào mũi, do vậy khi bị
kích thích sẽ gây ra viêm mũi vận mạch.
Người ta cũng quan sát
thấy khi có thai có thể làm xuất hiện và làm nặng thêm viêm mũi dị ứng. Tuy
nhiên cũng có một số người, khi có thai viêm mũi dị ứng lại nhẹ đi. Khi có
thai thì xoang mũi sẽ làm một miếng mồi ngon cho các loài vi khuẩn vì sự phù
nề của niêm mạc mũi và sự giảm hoạt động của hệ lông chuyển, gây ứ đọng dịch
trong xoang.
Tại Pháp - theo GS F.
Disat hơn một nửa số thai phụ tự lạm dụng thuốc nhỏ mũi kéo dài loại thuốc
co mạch, theo các nhà sản khoa Pháp khuyên là không nên sử dụng vì sợ ảnh
hưởng đến tuần hoàn của nhau thai.
* Điều trị ngạt mũi ở
thai phụ như thế nào?
Trong khi bệnh nhân
đang mang thai
Điều đầu tiên người bệnh
được hỏi kỹ tiền sử dùng thuốc. Một điều quan trọng mà các bác sĩ tai mũi
họng châu Âu nhắc nhở các thai phụ là không được dùng thuốc nhỏ mũi (thuốc
co mạch) quá 3 ngày liên tục.
- Giai đoạn đầu tiên: Là rửa mũi bằng nước muối sinh lý
NaCl 0,9% sau đó dùng thuốc chống phù nề, và kháng histamin tại chỗ (xịt
mũi).
Rửa mũi có vai trò làm
sạch các dịch nhầy ở mũi. Rửa mũi được coi là một cách "xì mũi nhân tạo".
Theo nghiên cứu của Giáo sư VanCauwenberge sau khi rửa mũi lượng đại thực
bào (một loài tế bào của cơ thể giúp tiêu diệt vi khuẩn) tăng lên rõ rệt ở
mũi, hơn nữa sau khi rửa mũi, thì khả năng ngấm thuốc ở mũi cao hơn nhiều,
đặc biệt trong viêm mũi dị ứng, rửa mũi làm giảm lượng kháng nguyên trong
niêm mạc mũi, cũng như giảm độ tập trung các chất viêm nhiễm trung gian tại
chỗ. Người ta khuyên đối với PNCT việc rửa mũi cần phải thường xuyên như
chúng ta đánh răng hàng ngày, vì dung dịch NaCl 0,9% có thể dùng dài ngày mà
không gây quen thuốc.
- Xịt Corticosteroid: Nên dùng loại "xịt" (tác dụng tại
chỗ). Chỉ sử dụng khi phương pháp trên không có kết quả, loại thuốc này bắt
đầu có kết quả sau 10 đến 14 ngày kể từ khi xịt và bệnh nhân chỉ thực sự hết
ngạt mũi sau 3 đến 6 tuần.
Trong trường hợp cần phải
uống kháng sinh, phải cần hết sức tránh loại kháng sinh có ảnh hưởng đến
thai nhi.
Sau khi sinh
Nếu viêm mũi không giảm
sau 6 tuần khi đó người bệnh cần phải đến chuyên khoa tai mũi họng dị ứng để
làm kỹ hơn các xét nghiệm dị ứng và sẽ có biện pháp điều trị đặc biệt hơn.
